مهراوه خوارزمی
خبرنگار
هماهنگی از جمله مؤلفه هایی است که در هر سازمان و نظامی در زمره مؤلفه های مؤثر در بهبود عملکرد به حساب می آید. طبیعتاً در شرایطی که کشور با مشکلات اساسی متعدد مواجه است توقع چیزی جز هماهنگی بیشتر نیست. خواستی که این روزها به دلایل متعدد از جمله غلبه رقابت های سیاسی بر تصمیم گیری ها کمتر اجابت می شود.
مرتضی الویری فعال سیاسی که در فهرست سوابق اش مسئولیت هایی همچون سه دوره نمایندگی مجلس، سفیری ایران در اسپانیا و ریاست سازمان مناطق آزاد تجاری، مسئولیت شهرداری تهران و سمت فعلی اش در شورای عالی استانها دیده می‌شود در گفت و گو با«ایران» با اشاره مصداقی به روند تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» در مجلس به نقد همین ناهماهنگی پرداخته است.
٭٭٭
انسجام و هماهنگی میان نهادهای حاکمیتی به عنوان یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار در حل مشکلات پیش‌ روی کشور بارها از سوی کارشناسان مورد تأکید قرار گرفته است. وضعیت حال حاضر کشور را از این منظر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه از این حیث در وضعیت مناسبی قرار نداریم و اتفاقاً یکی از مصادیق بارز این ناهماهنگی در جریان اخیر تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» در مجلس بروز پیدا کرد. با بضاعت کمی که در حوزه دیپلماسی دارم و با اطلاعاتی که از وضعیت اقتصادی کشور وجود دارد باید بگویم که به شخصه از آنچه انجام شد بشدت متعجب شدم. نحوه مواجهه ما با تحریم‌های امریکا پس از تصمیم ترامپ به خروج از برجام و آنچه تحت عنوان صبر استراتژیک انجام شد با اذعان به این واقعیت انجام شد که دشمنان ایران تلاش داشتند در مقاطع مختلف و به صورت مستمر شرایط را به سمتی بکشانند که ایران را به خروج از برجام مجاب کنند. مشخص بود که اتخاذ چنین تصمیمی از سوی ایران می‌توانست به سادگی موجبات بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را نیز فراهم آورد و هیچ عوارض حقوقی و امتیاز منفی نیز برای طرف‌های این توافق در عرصه بین‌المللی نداشته باشد. با همین نگاه بود که ایران گرچه تعلیق گام به گام بخشی از تعهداتش را در واکنش به بدعهدی کشورهای اروپایی در قبال برجام انجام داد اما از انجام اقدامی که به معنای خروج کامل از توافق تلقی شود اجتناب کرد.
خب در کنار آن سیاست، تحولات رخ داده در انتخابات ریاست جمهوری امریکا و رأی آوردن فردی که بازگشت به برجام را در زمره یکی از سیاست‌های خود اعلام کرده بود به معنای آن بود که شانس احیای این توافق به‌وجود آمده و موقعیتی برای جمهوری اسلامی ایران فراهم شده که بتواند حق از دست رفته‌اش را باز بستاند و سختی ناشی از ظلم تحریم فراگیری را که بر ملت ایران روا شده از دوش مردم بردارد. این است که در آستانه تحقق چنین شرایطی چرایی تصویب این قانون سؤال‌برانگیز می‌نماید.
بویژه سقف زمان دو ماهه‌ای که برای اجرای این قانون در نظر گرفته شده با منطق پیش‌بینی تحولات بین‌المللی که پیش‌رو است، سازگار نیست. بویژه آنکه انجام اقدامات هسته‌ای که در این قانون الزامی دانسته شده که به نحو واضحی به معنای خروج از برجام است. این یعنی ما اقدامی را که طی نزدیک به سه سال گذشته به هر ترتیب از انجام آن خودداری کرده‌ایم درست در آستانه به‌وجود آمدن شرایط حل مسأله انجام دهیم. به دلیل وجود همین تعارض است که به باورم این قانون یکی از جلوه‌های بارز ناهماهنگی در مسیر حرکت بر مدار سیاست‌های کلی نظام است و باید امیدوار بود که در وقت ضرورت توسط مقام‌های عالی نظام از خسارت‌آفرینی آن جلوگیری شود.
یکی از توجیهاتی که در ماجرای تصویب این قانون به نحوی مطرح شده است، ایجاد فشار با هدف افزایش قدرت چانه‌زنی دستگاه دیپلماسی کشور در مذاکرات احتمالی است. توجیهی که در جریان مذاکرات هسته‌ای نیز مطرح می‌شد. آیا می‌شود به تصویب این قانون که اقداماتی را الزامی کرده و ضرب‌الاجل نیز تعیین کرده چنین نگاهی داشت و آن را موجه دانست؟
به شخصه چنین نگاهی را قبول ندارم. بماند که خیلی از مواقع فشارها می‌تواند غیرمنطقی و مخالف سیاست کلی نظام و در عمل نیز مسأله‌آفرین و مشکل‌زا باشد. شما نگاه کنید به اتفاقی که در جریان حمله به سفارت عربستان رخ داد. در آن مقطع عربستان به دلیل اعدام همزمان شیخ نمر و ده‌ها فرد دیگر از اتباع خود می‌توانست زیر بار فشارهای بین‌المللی قرار بگیرد و کمابیش هم، چنین توجهاتی به اقدام ضد حقوق بشری عربستان جلب شده بود و ایران می‌توانست با همان رویه از خون به ناحق ریخته شده شیخ نمر دفاع کند و در جهت احقاق حق قدم بردارد؛ اما یک کار نسنجیده یعنی حمله به سفارت عربستان فضا را 180 درجه تغییر داد و فضای بین‌المللی علیه ایران و به نفع عربستان شکل گرفت. در مورد برجام هم همین رویه تکرار شد. وقتی ماه‌ها مذاکره نفسگیر به سرانجام رسید و توافق نسبتاً برد- بردی شکل گرفت توقع نمی‌رفت برخی اقدامات تحریک‌کننده انجام شود یا اعلام شود که سرمایه‌گذاران امریکایی حق آمدن به ایران را ندارند یا ماجرای دستگیری چند ساعته ملوانان امریکایی پیش بیاید و آن نمایش گرداندن نمادهایی از آن سربازان در مراسم 13 آبان برگزار شود. آن مسائل مواردی بود که فضای درونی امریکا را مستعد ظهور و پیروزی فرد نامتعادلی به نام ترامپ می‌کرد که نه تنها به ضرر ایران که به ضرر جامعه جهانی عمل کرد. من نمی‌خواهم بگویم که این مسائل عامل و دلیل اصلی برای روی کار آمدن ترامپ بود، ولی تأثیر داشت. بنابر این حرکت‌های نسنجیده ممکن است نتایج زیانباری برای کشور ایجاد کند ولو اینکه با حسن نیت انجام شده باشد. درباره اجرای این قانون هم به شخصه عمیقاً نگرانم و فکر می‌کنم در شرایطی که مردم با سختی‌ها و دشواری‌های چندجانبه ناشی از تحریم بین‌المللی، شرایط کرونایی و ضعف‌های مدیریتی مواجهند باید کسانی که مسئولیت برعهده دارند اعم از نمایندگان مجلس و مسئولان دولت و نهادهای تأثیرگذار کشور هوشیارانه‌تر عمل کنند.
شما سابقه سه دوره نمایندگی مجلس را داشته‌اید و در مقاطع مختلف با مسأله تقنین در موضوعات خطیر کشور مواجه بوده‌اید. آیا می‌توان به اعتبار استقلال نسبی نهاد مجلس در امر قانون‌گذاری و تبدیل طرح‌های خود به قانون البته پس از تأیید شورای نگهبان، از روالی که در تصویب این قانون طی شده دفاع کرد؟
بدون تردید باید گفت که در تدوین همه قوانین آنچه می‌تواند یک قانون را اثربخش‌تر و اجرایی‌تر کند بهره‌گیری مجلس از نظرات کارشناسی و تعامل با نهادهای اجرایی مرتبط است. خب از این حیث چنانکه اعلام شده با لغو نشست پیش‌بینی شده با وزارت امور خارجه عملاً مجلس نظر کارشناسی یکی از مهمترین نهادهای مرتبط را نادیده گرفته و در مورد شورای عالی امنیت ملی هم گویا به دریافت نظرات مشورتی در کلیات و نه در مورد جزئیات و البته آنهم با دبیرخانه شورا اکتفا شده است.
اما فارغ از این مسأله به رویه و روند طی شده برای تصویب این قانون نیز ایراداتی وارد است. اینکه طرحی با قید دو فوریت در مجلس بررسی شود مربوط به مواردی است که به فوریت ضرر و زیان جدی متوجه کشور باشد یا بیم آنکه موقعیت طلایی از دست برود. درمورد برجام و حفظ حقوق هسته‌ای ایران و نیز موضوع تحریم‌ها اگرچه خسارات بسیاری متوجه کشور شده است اما قرار گرفتن در شرایطی که پیش‌‎بینی می‌شود طی دو یا سه ماه آینده بتوان به سمت حل مسأله حرکت کرد آن شرایط اضطرار را منتفی می‌کند و برعکس مؤید آن است که می‌شود اندکی دیگر صبر کرد و اگر هیأت حاکمه آتی امریکا برخلاف وعده‌های انتخاباتی‌اش به عهدشکنی برجامی خود ادامه داد تصمیم لازم را گرفت. با این وصف به نظرم طرح مذکور فوریتی نداشت. موضوع دیگری که می‌توانست در جریان تصویب این قانون مطرح باشد بی‌توجهی به بار مالی صدها میلیارد دلاری است که می‌تواند بر دوش دولت و کشور بگذارد. این در حالی است که تصویب قوانینی که هزینه پیش‌بینی نشده بر دولت تحمیل کند و یا موجب تقلیل درآمدها شود با اشکال قانونی مواجه است و شورای نگهبان می‌توانست بر اساس همین تبعات با آن مخالفت کند. اما نه تنها مخالفتی نشد بلکه با کمال تعجب در یک فرصت چندساعته و بدون مشورت با صاحب‌نظران اقتصادی ایراد جزئی گرفته شد و بلافاصله با رفع آن ایراد جزئی مصوبه به تأیید رسید.
تحلیلتان از تعیین مجازات کیفری به عنوان ضمانت اجرایی این قانون چیست؟
این هم پدیده جدیدی است که در تاریخ تقنینی و قانون‌گذاری کشور بی‌سابقه است، زیرا اگر بنا بود چنین مجازات‌ها یا خط و نشان کشیدن‌هایی جزئی از قانون‌گذاری باشد باید در هر قانون و طرحی شاهد آن می‌بودیم. مسلم است که به هر حال مصوبات قانونی باید اجرا شوند. اما ضمانت اجرایی مصوبات دستگاه نظارتی هستند که برای نظارت بر اجرای دقیق قوانین پیش‌بینی شده‌اند. ادبیاتی که در قانون«اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» به‌کار رفته در نظام قانون‌گذاری کشور سابقه نداشته است.
مواقع متعددی در کشور ما شاهد بر سر کار بودن مجلس و دولت غیرهمسو بوده‌ایم. در مقایسه‌ای تاریخی با ادوار گذشته آیا باید چالش‌هایی که وجود دارد را عادی تلقی کنیم یا سویه متفاوتی را در این دوره شاهد هستیم؟
اختلاف‌نظر بین قوای سه‌گانه همیشه بوده و برخی از مواقع هم اختلاف‌نظرها به جاهای تندی رسیده است. به‌طور مثال برخورد تندی که بین آقای لاریجانی به عنوان رئیس مجلس نهم با آقای احمدی‌نژاد اتفاق افتاد و یا عدم ابلاغ و اجرای مصوبات مجلس در دولت آقای احمدی‌نژاد و اعتراض رئیس مجلس وقت از مواردی است که فراموش نمی‌شود. به نظرم در این دوره هم موارد متعددی بوده است که رویکرد مجلس و مصوبات آن نه تنها در تعارض با رویکرد دولت بلکه حتی در مواجهه با دستگاه قضایی و شورای عالی امنیت ملی قرار گرفته است. به‌طور مشخص در مصوبه اخیر مجلس می‌توان چنین تعارضاتی را مشاهده کرد. مجلس در موضوعی قانون‌گذاری کرد که موضوعی فراقوه‌ای تلقی می‌شود و به‌طور اخص شورای امنیت و بالاتر از آن شخص مقام معظم رهبری در آن ذی‌مدخل‌اند. چرایی اینکه مجلس طرحی را از تصویب بگذراند که موضوع آن قبلاً در حوزه تصمیم مستقل مجلس تعریف نشده از جمله سؤالات مطرح است.
فارغ از ماجرای این قانون چه راه مؤثری برای افزایش هماهنگی میان نهادهای مختلف کشور و به‌طور مشخص مجلس و دولت می‌توان پیشنهاد کرد؟
یک راه مؤثر این است که علاوه بر جلسات رسمی و قانونی ارتباطات بیشتری بین سه قوه و نمایندگان مجلس و شوراها وجود داشته باشد. تبادل نظر بیشتر و گفت‌و‌گوهای مفصل‌تر می‌تواند تطبیق بیشتری میان نگرش‌ها و نظرات متولیان نهادهای مختلف ایجاد کند و به هماهنگی بیشتر در تصمیم‌گیری‌ها منتهی شود. این پیشنهادی است که سال‌ها است تحت عناوین مختلف همچون ایده گفت‌و‌گوی ملی مطرح شده اما متأسفانه تحقق نیافته است. اگر چنین گفت‌و‌گویی شکل می‌گرفت قطعاً شاهد چالش‌ها و تصمیم‌گیری‌های متعارض کمتری بودیم و تصمیم‌گیری‌های مربوط به سیاست خارجی با پشتوانه قوی‌تر و اثرگذارتری انجام می‌شد.

گروه سیاسی/ نمایندگان ادوار مجلس در بیانیه‌ای به مصوبه ضد برجامی مجلس یازدهم واکنش نشان داده و در بیانیه‌ای ۷ بندی تأکید کردند: در حالی که اسرائیل و کشورهای عربی منطقه نگران بازگشت امریکا به برجام و کاهش فشار بر ایران هستند رفتار مجلس در تصویب قانونی زیر عنوان؛ اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها؛ درحالی که ایران با کاهش تعهدات درمیدان عمل گام‌های معنادار برداشته و بازگشت به تعهدات برجامی را با انجام تعهدات برجامی سایر کشورها گره زده است، نوعی کج‌سلیقگی سیاسی تلقی می‌شود.
به گزارش جماران، نمایندگان ادوار در ادامه این بیانیه تأکید کردند که این قانون بدون توجه به واقعیت‌های میدانی تدوین و تصویب شده است و به همین دلیل بسیاری این تصویب نابهنگام را ناشی از رقابت‌های سیاسی داخل کشور و تلاشی برای ناکارآمد کردن بیشتر دست‌اندرکاران سیاست خارجی و بهره‌برداری‌های جناحی می‌دانند. این مصوبه نه‌تنها گره‌ای از مشکلات تحریمی باز نکرده، بلکه به مشکل‌تر شدن باز کردن گره‌های تحریمی منجر شده و با ایجاد محدودیت برای دولت برداشتن گام‌های اساسی و منطقی را با دشواری بیشتر رو‌به‌رو می‌کند همان نکته‌ای که در سخنان آقای روحانی نیز بازتاب داشت.
در بند دیگری از این بیانیه آمده است: بازگشت به برجام و کاهش تحریم‌ها و تلاش برای حل مشکلات بین کشورهای منطقه وکاهش تنش بین ایران و امریکا در راستای منافع ملی است و نباید این مهم کم اهمیت جلوه داده شود. معنای استقلال بهره‌گیری از همه فرصت‌ها برای پیشرفت وتوسعه پایدار است. انتظار ما به عنوان بخشی از جامعه ایرانی از دست‌اندرکاران سیاست در ایران و حاکمان تازه امریکا این است که در بازگشت به برجام بدون از دست دادن زمان حرکت کرده و با تلاشی فراتر از رفتارهای هیجانی و شعارهای تند اقدامات عملی را به سرعت سامان داده و با پرهیز از فرصت‌سوزی از تهدیدها کاسته و راه را برای حل مشکلات هموارتر کنند.
در بند پایانی این بیانیه تأکید شده: در سال‌های پس از انقلاب همواره عدم آمادگی یک طرف برای کاهش تنش‌ها بین ایران و امریکا فرصت‌های بسیاری را از دو طرف گرفته است. برجام فرصتی برای هر دو کشور پدید آورد که ترامپ با رفتار غیرمعمول و خروج از برجام و تحریم‌های بی‌سابقه این فرصت را از ایران و جامعه جهانی گرفت.
آنان با اشاره به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری امریکا گفتند:‌ روی کار آمدن بایدن فرصتی تازه است که همانند سایر فرصت‌ها تکرار نشدنی است. هم‌اکنون فرصتی برای کاستن از مشکلات بین دو کشور و در راستای منافع هر دو طرف فراهم آمده است مردم امریکا در یکی از سخت‌ترین رقابت‌ها دست به انتخابی معنادار زده و یکی از مشکلات را از سر راه برداشته‌اند. آنها با فرصتی که پدید آورده و با پیامی معنادار همه‌جانبه‌گری را بر یکجانبه‌گرایی ترجیج داده‌اند. این پیام از سوی جامعه جهانی به خوبی دریافت شده است. روشن است که هر کشور براساس منافع ملی خویش برنامه‌ریزی کرده و گام برخواهد داشت. کاستن از زیان‌هایی که در این سال‌ها برکشور وارد شده است رسالت هر ایرانی صلح دوست و آینده‌نگر است. تکیه برشعار و هیجان و ندانستن ارزش این فرصت بازهم میدان را برای تهدید بازتر و گسترده‌تر خواهد کرد.

جزئیاتی از همایش تجاری ایران- اروپا

   خبر اول اینکه، پایگاه اطلاع‌رسانی همایش تجاری ایران- اروپا با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که سفرای آلمان، اتریش، ایتالیا، فرانسه و به علاوه سردبیر دیپلماسی روزنامه گاردین در پنل مربوط به سفرا که روز 14 دسامبر (24 آذرماه) برگزار می‌شود، شرکت خواهند کرد. به گزارش ایسنا، همایش تجاری ایران- اروپا قرار است روزهای ۲۴ تا ۲۶ آذرماه سال ۱۳۹۹ به‌صورت ویدیو کنفرانس برگزار ‌شود. بنابر گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی همایش تجاری ایران- اروپا، در پنل مربوط به سفرا درباره روابط تجاری و سیاسی دو طرف و ادامه نقش اروپا در توسعه اقتصاد ایران همزمان با دیگر شرکا همچون چین بحث و رایزنی خواهد شد.همچنین در این اطلاعیه آمده است: این پنل فرصتی است برای شرکت‌های ایرانی و اروپایی تا نظرات سفرا در این زمینه را بشنوند و درک بهتری از ماهیت تعهد اروپا به توافق هسته‌ای و حفظ روابط تجاری با ایران پیدا کنند. سازمان توسعه تجارت با همکاری مرکز بین‌المللی (ITC) و با حمایت اتحادیه اروپا، همایش تجاری ایران -اروپا (Iran-Europe Business Forum) را باهدف ایجاد بستر لازم برای همکاری‌های تجاری، علمی و فناوری در جهت افزایش صادرات غیرنفتی ایران به اروپا برگزار می‌کند. رویدادهای اصلی سه‌روزه این همایش شامل نشست‌های تخصصی در زمینهٔ مباحث مرتبط با روابط اقتصادی و تجاری ایران و اروپا و همچنین پنل‌های اختصاصی درخصوص استراتژی ملی صادرات در زمینه‌ بخش‌های صنعتی از جمله قطعات خودرو، اقلام پتروشیمی، بخش‌های کشاورزی شامل گیاهان دارویی، میوه و سبزی و بخش‌های خدماتی گردشگری و خدمات (ICT) است.

چمران: مردم در انتخابات به نظامیان حرفه‌ای روی خوش نشان نمی‌دهند

  خبر دیگر اینکه، مهدی چمران، از چهره‌های اصولگرا درباره ورود نظامیان به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ گفت: دو نوع نظامی داریم، گروهی شغلشان نظامی‌گری است و نظامی حرفه‌ای هستند و گروه دیگر هم که در دوران دفاع مقدس حضور داشتند، رشد کردند و فرمانده شدند و در مقطعی صلاح دیدند از فضای نظامی‌گری خارج شده و به مردم و جامعه خدمت کنند. به گزارش ایرنا، وی افزود: برداشت من این است کسی که نظامی‌ حرفه‌ای است اگر بخواهد وارد مسائل سیاسی شود مردم زیاد روی خوشی به او نشان نمی‌دهند. چمران درباره احتمال حمایت اصولگرایان از نامزدی «سعید محمد» رئیس قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا در انتخابات هم گفت: نمی‌توان گفت که از او حمایت می‌شود یا خیر، ولی برداشت من این است که شناخت جامعه نسبت به او کم است و تا شناخت ایجاد شود زمان می‌برد.

واکنش امریکا به مصوبه برجامی مجلس

  دست آخر اینکه،  مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا در واکنش به مصوبه برجامی اخیر مجلس کشورمان در بیانیه‌ای مدعی شد که هدف از مصوبه مجلس شورای اسلامی برای افزایش غنی‌سازی ارعاب جامعه بین‌المللی است. به گزارش مهر، وزیر خارجه امریکا در ادامه ادعاهای خود افزود: ایران درباره اینکه چرا نیاز به غنی‌سازی اورانیوم در این سطح (20 درصد) دارد هیچ توجیه فنی منطقی ارائه نکرده است. پمپئو ادعا کرد: کاهش همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اقدام تنش‌زای خطرناکی است که تهران را به دستیابی به سلاح هسته‌ای نزدیک می‌کند. از سویی دیگر «جیمز کرولی» مقام وزارت خارجه انگلیس گفت: «اگر ایران درخصوص برجام جدی است، نباید قانونی را که اخیراً به تصویب پارلمان این کشور رسیده و گام‌های بیشتری در جهت نقض برجام برمی‌دارد، اجرایی کند.»