حمیرا حیدریان
 خبرنگار
قصرشیرین در غربی‌ترین نقطه کشور غریب‌ترین دیار بازمانده از جنگ است. شهری که در سال‌های قبل از هجوم دشمن، دومین شهر توسعه یافته استان کرمانشاه و آبادانی‌اش شهره و مقصد گردشگری شهرها و استان‌های مجاور نیز شده بود.
شهری که در اولین روز‌های آغاز جنگ به اشغال نیروهای بعثی درآمد و تمام شهر از زیرساخت‌های عمرانی و اقتصادی گرفته تا خانه‌های مسکونی، به جز مسجد مهدیه، در مدت بسیار کوتاهی به تلی از خاک تبدیل و مردم بی‌پناه آواره شهرستان‌ها و استان‌های همجوار شدند؛ مردمی که هم اکنون نیز بخش زیادی از آنان بویژه ساکنان بسیاری از روستاهای مرزی همچنان در غربت به سر می برند و آرزوی بازگشت به کاشانه خود را در سر می‌پرورانند. پیکر قصرشیرین هنوز زخمی جنگ و دفاع است. به گونه‌ای که با گذشت بیش از سه دهه از جنگ، مردمانش کماکان با مواد منفجره بر جای مانده از جنگ مواجه هستند. طبق آمارها از مجموع زمین‌های آلوده به مین و تله‌های انفجاری در کشور، سهم استان کرمانشاه ۷۰۰ هزار هکتار معادل ۱۷ درصد است که از این میزان ۶۰۰ هزار هکتار آن در سه شهرستان قصرشیرین، سرپل ذهاب و گیلانغرب قرار دارند.
سرهنگ زرهی فریبرز شهبازی مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش در غرب کشور که خود‌ زاده خاک قصر شیرین است در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: قصر شیرین یکی از معدود شهرهایی است که در زمان 8 سال دفاع مقدس با خاک یکسان شد؛ شهری که به علت دارا بودن ویژگی‌های خاص مورد توجه دیگر کشورها بوده است. وی دلیل حمله به این شهر را وجود دو مرز حائزاهمیت پرویز خان و خسروی می‌داند که به خانقین عراق منتهی می‌شود و به علت امکان دسترسی به اقلیم کردستان و همچنین مرز عربی خود به‌عنوان شاهراه اقتصادی همیشه مورد توجه و طمع دیگر کشورها قرار گرفته است. شهری که نقطه آغازین و پایان جنگ را در خود تجربه و بیش از 700 شهید را تقدیم کشور کرده و جانبازان و آزادگان بسیاری را هم تقدیم انقلاب کرده است.
او از شروع روزهای جنگ می‌گوید روزهایی که قصرشیرین در تجربه آن ایام، از هر نقطه و مکانی دیگر پیشتاز بوده است: نیمه دوم تیرماه سال 1359بود که حملات مرزی عراق از طرف «خان لیلی، نفت شهر، باویسی و..» شروع شد. شهرهایی که برای دشمن بسیار حائزاهمیت بود و چون دسترسی نداشت آنها را زیر آتش توپخانه خود گرفت و هنوز دوهفته قبل از شروع جنگ تحمیلی بود که آتش این حملات شدت گرفت و دشمن توانست به منطقه«آق داغ» تسلط پیدا کند؛ نقطه‌ای که به گفته ما نظامیان هرکس آق داغ را داشته باشد یعنی تمام جنگ را دارد. شدت حملات توپخانه دشمن به حدی بود که آب و برق کاملاً قطع شده بود و وقتی آب و برقی نباشد به‌دنبال آن امنیت و بهداشت از میان می‌رود و به جای  آن اضطراب، گرسنگی وتشنگی و... حاکم می‌شود. بعد از آن در 31 شهریور ماه 59 یعنی آغاز جنگ تحمیلی 45 نقطه قصرشیرین گلوله باران شد و بجز ساختمان مسجد «مهدیه» تمام شهر با خاک یکسان شد. قصر شیرین در تجربه بمباران شدن رکورد بیش از یک ساعت و40 دقیقه بمباران ممتد یک شهر مسکونی را دارد. تجربه دردآوری که مردم مظلوم و با فرهنگ این خطه تجربه کردند.
اگرچه عملیات‌های متعدد برای دفاع از این شهر مرزی انجام شد اما در سال 1367 قصرشیرین بار دیگر به تصرف دشمن درآمد و در نهایت پس از امضای قطعنامه 598 بدون اینکه یک وجب از خاک آن در تصرف دشمن قرار گیرد در اختیار ایران قرار گرفت.
رنگ زندگی در جای جای شهر فرهنگ
مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش در غرب کشور همچنین به بازسازی شهر قصرشیرین پس از گذشت بیش از سه دهه اشاره می‌کند و می‌گوید: از سال 1370 کار بازسازی شهر قصر شیرین شروع شد و مردمی که زمانی این شهر را ترک کرده بودند بار دیگر و با اشتیاق بیشتر به زادگاهشان بازگشتند. اگرچه بازسازی آن‌طور که شهروندان خواهان آن بودند صورت نگرفت اما امروز شاهد آبادانی و جریان زندگی مانند دیگر شهرها هستیم.
سرهنگ شهبازی داد و ستد از دو مرز «پرویزخان و خسروی» با کشور عراق را از جمله اتفاقات اقتصادی پس از سال‌های جنگ عنوان کرد و می‌افزاید: حدود 55 درصد از صادرات غیر نفتی به کشور عراق از مرز «پرویزخان» صورت می‌گیرد.همچنین حدود 1500 کامیون برای جابه‌جایی بار از این دومرز عبور می‌کنند. وجود مزارع و باغ‌ها و دامپروری و شیلات و پرورش ماهی نیز از جمله مشاغلی است که مردم پس از جنگ و بازسازی شهر به آن مشغول هستند. وی قصرشیرین را معتبرترین و امن‌ترین مسیرعبور زائرین به سمت عتبات عالیات می‌داند و اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر، تعداد زوار بخصوص از سال گذشته از مرز قصرشیرین بیشتر شده است و ما شاهد کاروان‌های بسیاری هستیم که دراین مسیر تردد می‌کنند.
 سومار شهری دنج برای جذب گردشگر بعد از جنگ
احسان مهدوی شهردار سومار و نفت شهر نیز که در غربی‌ترین نقطه قصرشیرین در فاصله 92 کیلومتری مرکز این شهرستان قرار دارد از تأثیراتی که دوران 8 سال دفاع مقدس روی این شهرگذاشته است به «ایران» این چنین می‌گوید: سومار در تقسیمات جغرافیایی زیرمجموعه قصر شیرین است و در همان ابتدای جنگ تحمیلی با حملات دشمن تا پایان جنگ به دست آنان افتاد و با خاک یکسان شد که این شهر به علت مرزی بودن آن بسیار تحت تأثیر جنگ قرار گرفت. تأثیراتی چون عدم امنیت که به واسطه مرز بودنش از همان دوران جنگ تاکنون با خود به یدک می‌کشد و متأسفانه این نبود امنیت رتبه اول تا سوم آسیب‌های اجتماعی را برای این شهر در کل کشور رقم زده است. آسیب‌های اجتماعی همچون خودکشی و بیکاری که تلقی اکثر مردم از آن ناشی ازهمان دوران جنگ است.
وی وجود مین‌های خفته در دل خاک  را که همچنان قربانی می‌گیرد از دیگر زخم‌های برجا مانده بر تن این شهر جنگی می‌داند و می‌افزاید: متأسفانه هنوز هم سیمای جنگ بر چهره شهر سومار نشسته است و حتی می‌توان آن را در چهره مردمان کمی که در این شهر ساکن هستند مشاهده کرد. نبود امکانات از جمله آب باعث شده شهرسومار، شهری که زمانی بیش از 12 هزار نفر ساکن در خود جای داده بود حالا فقط میزبان 9 نفر به‌صورت ثابت باشند و همه برای بقا به دیگر شهرها مهاجرت کنند. این شهر پس از گذشت 35 سال از پایان جنگ هنوز بوی ناامنی وبی مهری می‌دهد.
مهدوی با اشاره به اینکه سومار کم جمعیت‌ترین شهر کشور پس از جنگ است، می‌افزاید: از آنجایی که این شهر در حال حاضر تنها فقط 9 نفر ساکن پایدار دارد و به‌عنوان خلوت‌ترین شهر کشور محسوب می‌شود، شهرداری در حال بررسی طرحی با عنوان «دنج ترین» شهر کشوراست تا شاید زیرساخت‌های گردشگری را بتوان زنده کرد تا بدین طریق شهر سومار شهری که سال‌ها ست که زخم جنگ را بر تن دارد از یاد نرود و باعث جریان دوباره زندگی در آن شود.

عروسک «لال» راوی میراث تاریخی گتوند

عروسک قدیمی و بومی «لال» گتوند به عنواث میراث معنوی این شهرستان بیش از یکصد سال قدمت دارد که احیای آن خاطرات دهه‌های گذشته برخی از زنان این دیار را زنده می‌کند.
 عروسک لال یکی از میراث ناملموس و معنوی گتوند با تلاش اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این شهرستان به ثبت رسیده است؛ بسیاری از زنان گتوندی خاطراتی از دوران کودکی خود با عروسک لال دارند.
این عروسک سنتی و اختصاصی گتوند سال گذشته به‌عنوان یکی از عروسک‌های برتر جشنواره اسباب بازی کشور برگزیده شد.
«لال بازی» از بازی‌های کودکان شهرستان گتوند با این عروسک است که برخی از آیین‌ها و سنت‌های این منطقه در این بازی نهفته است و هنوز این آیین‌ها در برخی مناطق پابرجا مانده و اجرا می‌شوند.
به گزارش ایرنا محبوبه فتاحی یکی از سازندگان عروسک لال گتوند با بیان اینکه این عروسک (اروسک) از چوب، سنگ، شیشه و پارچه‌های رنگی ساخته می‌شود، گفت: برای مراسم رَخت بُران (از آیین‌های قدیمی ازدواج)، زنان جمع می‌شدند تا لباس عروس و داماد را در اصلاح قیچی کنند و بچه‌ها نیز اضافه‌های پارچه‌ها را برای لال بازی نگهداری می‌کردند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گتوند نیز درخصوص این عروسک بومی و قدیمی گفت: عروسک بومی و قدیمی فراموش شده «لال» گتوند به همت سازندگان آن و اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این شهرستان احیا می‌شود.
یعقوب نگهداری با بیان اینکه تاریخچه و قدمت عروسک لال گتوند به بیش از یکصد سال قبل برمی‌گردد، افزود: طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته قرار است این عروسک به‌عنوان میراث معنوی شهرستان گتوند حفظ، احیا و به‌صورت انبوه تولید شود.

سیل بی‌سابقه در چهار شهر گیلان

رشت- مدیرکل مدیریت بحران گیلان با اعلام اینکه هفت روستای تالش، اسالم، چوبر، جوکندان، سرآگاه، سیابیل، خرجگیل و... جزو مناطق سیل زده است، گفت: آب بندان شهر تالش نیز دچار آبگرفتگی شده و در محور اسالم به خلخال با رانش مواجه هستیم.
به‌گزارش ایسنا، امیر مرادی با اشاره به‌ وقوع بی‌سابقه و پرحجم بارش در منطقه غرب گیلان بویژه شهرستان تالش، اظهار کرد: چهار شهر تالش، چوبر، اسالم و هشتپر درگیر سیل هستند.
وی با بیان اینکه بارندگی ها از ساعت یک بامداد دیروز آغاز شد و تا ساعت پنج صبح ادامه داشت، افزود: طی این مدت ۲۵۰ میلیمتر باران فقط در ایستگاه آب منطقه ای ماشین خانه در شهرستان تالش به ثبت رسیده که در چند دهه اخیر سابقه نداشته است.