کوروس سلیمانی
 خبرنگار
«فقط عشق به محیط زیست و حیوانات باعث می‌شود که سختی‌های کار محیطبانی را به جان بخریم.» این بخش‌هایی از صحبت‌های قهرمان اصغری مسئول محیطبانی منطقه حفاظت شده طارم سفلی در استان قزوین است. کسی که وقتی از مشکلاتش می‌پرسم هیچ اشاره‌ای به دستمزدش نمی‌کند و دغدغه‌اش تنها حفظ محیط زیست است. اصغری در پاسخ به این سؤال که چطور با تعداد اندک محیط بان این وسعت از منطقه را پوشش می‌دهید، به خبرنگار «ایران» گفت: «واقعاً رصد و کنترل مناطق تحت پوشش با این تعداد اندک محیطبان کار سخت و مشکلی است و تنها از دست کسانی بر می‌آید که عاشق طبیعت باشند چون که تلاش و فداکاری زیادی را می‌طلبد. برای ما چیزی به اسم ساعت کار مطرح نیست و بارها و بارها پیش آمده که حتی چند هفته به خانه نرفته‌ایم و در مناطق حضور داشته‌ایم. البته در این میان چوپان‌ها و افراد محلی دوستدار محیط زیست، به نوعی همیار ما هستند و کمک زیادی می‌کنند. شخصاً شماره موبایلم را به افراد محلی داده‌ام و گفته‌ام که حتی نصف شب هم مشکلی پیش آمد تماس بگیرید.
وی درباره کمبودها اظهار داشت: بیشترین نیاز ما نیروی محیطبان و در کنار آن کمبود تجهیزات پیشرفته و حفاظتی است. بحث موتوری و کمبود بنزین هم از دیگر مشکلات‌مان است.
اصغری در پاسخ به این سؤال که چه خطراتی یک محیطبان را تهدید می‌کند، گفت: « بیشترین خطر برای یک     محیطبان درگیری با شکارچیان غیرمجاز است که بارها برای خود من هم پیش آمده که با سلاح گرم به طرفم تیراندازی شده و یک بار هم  یک شکارچی با قمه به من حمله کرد. از وقتی هم که جرایم شکار تشدید شده معمولاً شکارچی‌ها به‌صورت گروهی عمل می‌کنند که هم بتوانند با محیطبان‌ها راحت‌تر مقابله کنند و هم اینکه اگر به دام افتادند جریمه شکار بین‌شان تقسیم شود.»
او خواستار حمایت بیشتر دستگاه قضایی از محیطبان‌ها شد و گفت: «شکارچی ای می‌شناسم که بیشتر از شش بار با عناوین مختلف دستگیر شده اما باز هم خم به ابرو نیاورده و جری‌تر شده است. امیدوارم مسئولان قضایی چاره‌ای بیندیشند تا شاهد رفتارهای چندین باره این افراد متخلف نباشیم.»
هر 10 هزار هکتار یک محیطبان!
بدون شک هیچ حوزه‌ای به اندازه محیط زیست کشورمان مظلوم واقع نشده است. جایی که با وجود بیشترین تهدید اما در عین حال با کمترین امکانات و نیروی انسانی وسعتی به پهنای کشورمان را حفاظت می‌کنند. شاید باورش سخت باشد اما ۴۳۰ هزار هکتار منطقه تحت حفاظت استان قزوین را تنها ۶۰ نیروی محیطبان محافظت می‌کنند.
عبدالحسین مظفری معاون فنی اداره کل سازمان محیط زیست استان قزوین درباره چالش‌های محیط زیست استان قزوین به خبرنگار «ایران» گفت: به‌طور کلی حوزه محیط زیست را می‌توان در دو بخش مورد بررسی قرار داد یک بخش محیط زیست انسان ساخت و دیگری محیط زیست طبیعی است. قطعاً این دو حوزه روی یکدیگر تأثیرگذار هستند و نمی‌توان به‌صورت تفکیک شده به آن نگاه کرد. در سطح کلان در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قزوین یک طرح آمایش اجرا شده به این صورت که محیط زیست استان به نواحی مختلف تقسیم و ردپا و ظرفیت زیستی این نواحی برآورد شده است. آنچه که مهم است در برخی از نقاط بویژه در مناطق شهری میزان ردپای زیستی بیشتر از ظرفیت زیستی است و در نگاه کلان این مهم‌ترین بخش قضیه است. در مجموع آنچه در طرح آمایش آمده به طور میانگین چیزی به اندازه دو برابر ظرفیت موجود استان در حال بهره‌برداری است.
این مهم‌ترین مشکل زیست محیطی است که در سطح استان وجود دارد. در برنامه ششم توسعه رویکرد و برنامه‌ای به اسم SEA پیش‌بینی شده و به این موضوع می‌پردازد که باید در سیاستگذاری‌های کلان حتماً به موضوعات محیط زیست توجه کنیم. یعنی اگر راهبردی در سطح استان تعریف می‌شود در کنار آن باید تحلیل‌ها و برآوردهای زیست محیطی هم در نظر گرفته شود.
وی درباره تجهیزات و نیروی انسانی و فاصله آن با استانداردهای جهانی ‌اظهار داشت: در تعریف استاندارد جهانی برای هر دو هزار هکتار یک نفر نیروی حفاظتی احتیاج است که در استان قزوین این میزان یک نفر در ازای 10 هزار هکتار است که همکاران ما تلاش چند برابر می‌کنند تا این نقصان را جبران کنند. قطعاً در هر سیستمی مشکلاتی وجود دارد و در سازمان محیط زیست تعداد نیروی انسانی متناسب با ردیف‌های پستی مصوب پیش‌بینی شده و ما تابع دستورالعمل و برنامه‌ریزی سازمان امور استخدامی هستیم و امیدواریم در برنامه‌های آتی دولت، نیروی بیشتری در اختیار سازمان محیط زیست قرار دهند تا این خلأ جبران شود.
 مظفری در ادامه افزود: البته حوزه‌های دیگر بویژه گروه‌های مردم نهاد فعال در حوزه محیط زیست، جوامع محلی و رسانه‌ها حمایت می‌کنند تا ضریب حفاظتی ما افزایش پیدا کند.
وی در ادامه گفت: در بخش تجهیزات انسان ساخت، مهم‌ترین بخش تجهیزات آزمایشگاهی از جمله آزمایشگاه هوا، شیمی و میکروبیولوژی است. ما در این حوزه امکاناتی در اختیار داریم که قطعاً کافی نیست به طوری که برطرف‌کننده نیازهای‌مان نیست. به‌عنوان مثال در بحث سنجش کیفی آلودگی هوا خیلی از شهرهای ما دستگاه سنجش ندارند و حتی تعداد دستگاه‌ها در خود شهر قزوین محدود است و نمی‌تواند اطلاعات دقیقی به ما ارائه کند. چون هر ایستگاه سنجش شعاع ۵۰۰ متر را پوشش می‌دهد بنابراین نیاز به تجهیزات بیشتری داریم تا بتوانیم رصد دقیق تری از وضعیت منابع آلاینده در سطح استان داشته باشیم.
در بحث خودرویی هم همین شرایط وجود دارد و چون تلاش بر این شده تمام مناطق توسط خودروهایی که کمک دار هستند پوشش داده شود بنابراین نیاز است تا در شرایط بحران و اضطرار وسیله حمل‌ونقل سریع تری در اختیار سازمان قرار گیرد. در بحث آتش‌سوزی‌ها هم با کمبود تجهیزات مواجه هستیم و امیدواریم با رویکرد مسئولان نسبت به اهمیت محیط زیست بتوانیم نیازهای‌مان را برطرف کنیم.
پروژه‌های مشمول ارزیابی زیست محیطی
معاون فنی اداره کل سازمان محیط زیست استان قزوین درباره جاده الموت به تنکابن و نگرانی‌های زیست محیطی پیرامون این طرح اظهار داشت: در این موارد موضوعی تحت عنوان خدمات اکوسیستم مطرح می‌شود که خدماتی را چه در حوزه تنوع زیستی و چه حوزه انسانی ارائه می‌کند. معمولاً وقتی پروژه‌ای در یک اکوسیستم اجرا می‌شود بخشی از این خدمات اختلال پیدا می کند. بر اساس تصویب نامه شورای عالی محیط زیست نزدیک به ۵۲ پروژه در سطح استان مشمول گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی هستند که بر اساس ماده ۲۳ قانون الحاقی، طرح‌های عمرانی دولت باید مشمول پیوست زیست محیطی باشند. پروژه مسیر قزوین - الموت - تنکابن نیز مانند بیشتر طرح‌های عمرانی در ابتدای اجرا بدون جوانب زیست محیطی آغاز به کار کرد که با اعتراض‌ها و پیگیری‌های زیادی که توسط سازمان انجام شد در نهایت به یک توافقی با وزارت راه رسیدند که اقداماتی انجام شود تا بخشی از اثرات سوء این طرح کاهش یابد.
 از آنجایی که جاده‌ها باعث جدایی دو اکوسیستم از هم می‌شوند قرار بر اجرای پل‌های روگذر شد تا محل گذر جانوران حیات وحش دچار مشکل‌ نشود. پایش آنلاین و همچنین ایستگاه‌های آتش‌نشانی در حوزه جنگلی جزو توافق‌هایی است که صورت گرفته تا اثر سوء پروژه بر حوزه اکوسیستمی را به حداقل برساند.
وی درباره حیات وحش استان و مخاطراتش برای محیطبانان گفت: «ما در استان قزوین ۳ منطقه حفاظت شده باشگل، طارم سفلی و الموت را داریم که این مجموعه توسط همکاران ما تحت کنترل است. البته یکی از عوامل تهدید‌کننده این حوزه بیماری‌های نوین بویژه در آبشخورهای مشترک حیات وحش و دام است که در چندین مورد گسترش بیماری از دام به حیوانات وحشی و بالعکس مشاهده شد که همکاران ما یکسری برنامه در قالب ضدعفونی کردن آبشخورها و چشمه‌ها و همچنین دیدبانی مستمر گونه‌های حیات وحش را در دستور کار قرار دادند. از دیگر عوامل تهدید‌کننده بحث جابه‌جایی گونه‌های مهاجر است که در مسیر و کریدورها آسیب زیادی می‌بینند. در این راستا در منطقه حفاظت شده باشگل با یکسری اقدامات حفاظتی توانستیم ضریب امنیت را افزایش دهیم. عامل دیگر که همیشه وجود داشته و گریبانگیر کل کشور است موضوع شکارهای غیرمجاز توسط افراد بومی و شکارچیانی است که به منطقه ورود پیدا می‌کنند. این موضوع هم با رصد و پایش همکاران و همچنین علاقه مندان محیط زیست سعی شده کنترل شود. با وجود این، آمار سالانه، روند منفی تخلفات را نشان می‌دهد و این که جمعیت جانوری رو به رشد است که جای خوشحالی دارد.
مظفری در ادامه بیان کرد: عدم شناخت نقش یک گونه در چرخه اکوسیستم در بین مردم هم یکی دیگر از مشکلات است. به‌طوری که نمی‌دانند حذف یک گونه باعث بر هم خوردن تعادل و اخلال در کل اکوسیستم می‌شود که البته با آموزش‌هایی که به افراد بومی داده می‌شود امیدواریم دیگر شاهد این گونه موارد نیز نباشیم.
وی درباره گونه‌های در معرض انقراض و حفاظت شده استان نیز گفت: بر اساس طبقه‌بندی جهانی و لیست سازمان حفاظت محیط زیست استان، پلنگ از گونه‌های مهم‌ و حائزاهمیت است که با توجه به زیستگاه های خوب این حیوان در منطقه الموت و طارم سفلی وضعیت به نسبت مطلوب است. اما تهدید اصلی پلنگ شکار آن توسط دامداران و بومیان است. با توجه به اینکه ما در کشور گونه‌های شیر و ببر را از دست داده‌ایم هم‌اکنون بزرگترین گربه سان پلنگ است که نقش مهمی در چرخه زیستی نیز دارد. از گونه‌های نادر و حفاظت شده دیگر سیاهگوش، قوچ و میش، آهو و پرندگان شکاری از جمله بالابان و هما است‌ که بسیار ارزشمند هستند.

ایلام - محمدکریم ویسی: روستای «حسن گاوداری» از توابع شهرستان سیروان در استان ایلام است که در بین کوه های سربه فلک کشیده سیوان، قلارنگ، مله گاون و سمخر قرار گرفته است. منظره و دشت‌هایی سبز که آبادی کوچکی را در دل خود جای داده است، از دور مثل یک تابلوی نقاشی می‌ماند، نزدیکتر که می‌شوی، دردهای آن تازه دیده می‌شود. البته این دردها را سال‌های سال است که با خود به همراه دارد و تاکنون مسئولان منطقه آنچنان که باید و شاید نتوانسته‌اند دارویی برای تسکین درد‌های آن پیدا کنند و همچنان روز به روز به مشکلات آن افزوده می‌شود.
اینجا، دیار هشت شهید دوران دفاع مقدس و بیش از 50 جانباز و آزاده قهرمان است که در زمان جنگ تحمیلی از انقلاب و آب و خاک دفاع کردند تا مردم در آرامش زندگی کنند ولی این روستا هم‌اکنون با مشکلات فراوانی روبه‌رو است که اعتبارات شهرستان نمی‌تواند گره‌ای از مشکلات آن را بازکند.
توجه نکردن به زیرساخت ها، نبود پل ارتباطی بین روستا و روستاهای همجوار، نبود مدرسه راهنمایی، عدم طرح هادی کامل روستا، نبود آب آشامیدنی در قسمت سفلای روستا، مشکلات بهداشتی، عدم آنتن دهی تلفن همراه و نبود اینترنت، عدم آنتن دهی برخی شبکه‌های تلویزیونی و هزاران مشکل دیگر در سال های گذشته موجب شده بیش از 500 خانوار آن با وجود میل باطنی، به‌دلیل نبود زیرساخت‌ها و نداشتن درآمد کافی به شهرهای دیگر از جمله ایلام و تهران مهاجرت کنند.
در حال حاضر بیش از 120 خانوار دیگر ساکن روستای مذکور هستند که مجبورند به خاطر فرزندان شان این دیار پر خاطره را ترک کنند و این زنگ خطری است که بیشتر روستاهای این استان را تهدید می‌کند، انتظار می رود که مسئولان برای جلوگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه نسبت به رفع مشکلات اقدام کنند تا روستاییان تولید‌کننده، به مصرف‌کننده تبدیل نشوند. این روستا فاقد آب برای کشاورزی است و روستاییان از طریق دیم کاری امور خود را می‌گذرانند و به‌دلیل عدم برداشت‌های مناسب برای تهیه علوفه احشام به دیگر روستاهای منطقه وابسته هستند. در این روستا بیش از 10 هزار رأس دام سبک و سنگین وجود دارد ولی به‌دلیل نبود زیرساخت‌ها و ترمیم چشمه‌های موجود در روستا، متأسفانه با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند. عضو شورای اسلامی روستای حسن گاوداری با اشاره به اینکه جاده اصلی قسمت برآفتاب این روستا با مشکلات زیادی مواجه است، گفت: این جاده که در سال ۱۳۹۰ طی اجرای طرح هادی روستا ساخته شد، نیمه کاره و بدون آسفالت رها شده است.
فاطمه صیدی، در گفت‌و‌گو اختصاصی با خبرنگار «ایران» در استان ایلام افزود: طی این مدت به‌دلیل بارندگی و فاضلاب خانگی، جاده ، دچار تخریب و خسارت شدید شده است که این تخریب و خاکی بودن جاده مشکلات زیادی برای اهالی روستا که حدود ۵۰ خانوار هستند و از این جاده تردد می‌کنند، ایجاد کرده است. وی به مشکلات روستا اشاره کرد و اظهار داشت: بیشتر کوچه‌های روستا سنگ فرش آنها کامل نیست و کوچه‌های روستا بایستی در قالب طرح هادی و غیره ساماندهی شوند. وی تصریح کرد: نبود جایگاه مناسب برای جمع‌آوری فضولات حیوانی و زباله خانگی و رها‌سازی آنها در بستر رودخانه و طبیعت مشکلات زیادی هم برای اهالی روستا و هم دام‌های آنان، ایجاد کرده است.
این عضو شورای اسلامی روستای حسن گاوداری با بیان اینکه پل وسط روستا با ارتفاع زیاد بدون حفاظ رها شده که همیشه کلی به اهالی خسارت وارد می‌کند، خاطرنشان کرد: تکمیل نشدن کانال سنگی روستا، جدول‌گذاری نشدن یک قسمت از روستا برای دفع فاضلاب خانگی اهالی و تخریب جاده روستا توسط این فاضلاب و … تنها بخشی از مشکلات اهالی این روستا است.
 صیدی گفت: قسمت برآفتاب روستا به اجرای طرح هادی برای جاده‌سازی نیاز دارد و از آنجایی که بیشتر اهالی در این قسمت زمین دارند و خواهان بازگشت به روستا هستند ولی به‌دلیل نداشتن راه ارتباطی مناسب برای تردد و دیگر مشکلات، متأسفانه، امکان بازگشت برای آنها فراهم نشده است.
وی با اشاره به اینکه در این روستا فقط چند شبکه تلویزیونی دیده می‌شود، افزود: وضعیت آنتن دهی شبکه‌های سیمای جمهوری اسلامی در این روستا با اینکه آنتن‌های بسیار قوی نصب می‌کنند ولی بیشتر شبکه‌ها در این روستا وجود ندارد.
خانم صیدی با اشاره به اینکه وضعیت آنتن دهی تلفن همراه و اینترنت به‌طور کلی ضعیف و در برخی موارد هیچ آنتن دهی وجود ندارد، تصریح کرد: روستای حسن گاوداری با مشکلات فراوانی روبه‌رو است که انتظار می رود مسئولان شهرستان به این روستای شهید پرور توجه ویژه‌ای داشته باشند. عضو شورای اسلامی روستای حسن گاوداری گفت: بیش از 500 خانوار این روستا به شهرهای ایلام و تهران طی سال های گذشته به‌دلیل کمبود امکانات مهاجرت کرده‌اند و هم‌اکنون 120 خانوار دیگر در این منطقه مانده است. صیدی افزود: تنها راه جلوگیری از مهاجرت‌ها، ایجاد زیرساخت‌ها و رفع مشکلات روستا است که انتظار می رود مسئولان برای جلوگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه، به این منطقه توجه کنند.
وی با اشاره به اینکه بیشتر کوچه‌های روستا به جدول‌گذاری نیاز دارند، اظهار داشت: جاده های فرعی منتهی به مزارع کشاورزی مناسب نیست و خسارت های شدیدی به ماشین‌آلات کشاورزی وارد می‌شود و مردم را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
وی تصریح کرد: روستا به‌دلیل کوهستانی و بن‌بست بودن و نداشتن جاده مناسب برای ارتباط با سایر نقاط استان نیارمند توجه و رسیدگی سریع مسئولان است.