مریم سالاری
خبرنگار دیپلماسی
اپیدمی کووید 19 که این روزها دامن بسیاری از کشورهای جهان را گرفته است، محاسبات سیاسی و اقتصادی بازیگران بین‌الملل و منطقه را بر هم زده است تا صاحبنظران از تهدید انسانی به عنوان یکی از مهمترین وجوه تهدیدات امنیتی سخن بگویند. مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و صاحبنظر مسائل بین‌الملل در
گفت وگو با «ایران» به بررسی پیامدهای این ویروس مخرب و درس‌‌آموخته‌‌های فراوانی که می‌تواند برای جهان آسیب‌‌پذیر  و کشورهای منطقه داشته باشد، پرداخته و به وزیر خارجه ایران پیشنهاد داده است که ایران می‌تواند پیشنهاددهنده اجلاس اضطرای شورای امنیت در موضوع حق سلامت و جلوگیری از این ویروس همه‌گیر باشد.
شیوع ویروس کرونا این روزها به بحرانی بین‌المللی تبدیل شده و همه تحولات را به‌ویژه در منطقه خاورمیانه تحت‌الشعاع خود قرار داده است. به نظر می رسد که افزون بر تهدیدات انسانی، اقتصادهای متکی بر نفت کشورهای منطقه از جمله ایران که خاصه با تحریم‌های امریکا هم دست و پنجه نرم می‌کند، متزلزل شده و دولت‌ها را با چالش دوچندانی مواجه کرده است. ارزیابی شما از شرایط جاری چیست؟
اندیشه مسلط بر روابط بین‌الملل و اقتصاد نفتی منطقه ما این بود که زندگی ما با اقتصاد سیاسی مرتبط است.  در حقیقت  پول نفت و سیاست بین‌الملل بر معاش ما اثر می‌گذاشت. بازار بر مبنای قواعد سیاسی عمل می‌کرد. کووید 19 یک درس مهمی را به همه کشورهای جهان و کشورهای منطقه داد. اقتصاد منطقه و اقتصاد جهانی می‌تواند تحت تأثیر یک مؤلفه غیر سیاسی زیر و رو شود. اینکه اگر همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نباشد، وقوع یک بحران بهداشتی در استان یک کشور می‌تواند به یک بحران جهانی سیاسی، اقتصادی، صنعتی، آموزشی و معیشتی تبدیل شود. همچنین درسی بود به رهبرانی که یکجانبه‌گرایی را دنبال می‌کنند و دنبال خواسته‌ها و مطامع شخصی خود در حکومت‌داری و سیاست بین‌‌الملل هستند. من به یاد دارم که دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا در آغاز شیوع ویروس کرونا در ووهان چین در یک سخنرانی اظهار خوشنودی کرده و گفته بود:« این مشکلی است که برای چین ایجاد شده و وقوع آن برای ما خوب است». فرضیه‌ای که او مطرح کرد در مدت کوتاهی آزمون خود را پس داد و نشان داد این ادعا کاملاً نادرست است و ثابت شد که مشکل یک کشور در یک استان می‌تواند به کل نظام بین‌الملل آسیب بزند. این در حالی بود که همپیمانان امریکا در منطقه نیز که همان تیم «بی» که بنیامین نتانیاهو، بن سلمان و  بن زاید را شامل می‌شدند، چنین نگاهی داشتند و صرفاً منافع خود را می‌دیدند و معتقد بودند مشکل دیگران برای خودشان است.
برخی معتقدند با شیوع بیماری فراگیر کرونا، نقش ملی‌گرایی و نقش‌آفرینی بازیگران دولتی پررنگ تر شده و چه بسا همین گزاره بر روند کاهش همگرایی و عمیق­تر شدن تفرق در جامعه بین‌المللی تاثیرگذار باشد. نظر شما در این رابطه چیست؟
در فرهنگ هابزی دولت‌ها دشمن یکدیگرند و در فرهنگ کانتی دولت‌ها با یکدیگر دوست هستند. من معتقدم که همچنان چه در زمان کرونا و چه در دوره پساکرونا دو پارادایم مسلط روابط بین‌الملل، پارادایم همکاری و منازعه خواهد بود؛ یعنی ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در روابط بین‌الملل صرفاً منازعه برقرار باشد و کسانی که چنین تفکری دارند خطا می‌کنند. همچنین کسانی که فکر می‌کنند کرونا سبب ملی‌گرایی و پررنگ شدن دولت شده و باعث شده فقط نظام‌های سیاسی ملی تصمیم بگیرند، نیز نوع نگاهشان اشتباه است. علاوه بر این دیدگاه آنهایی هم که فکر می‌کنند صرفاً با همکاری، با سازمان‌های بین‌المللی و نظام‌های حقوقی می‌توان کار دنیا را جلو برد، نادرست است. اینک دنیای رقابت و همکاری با هم جریان دارند. یا منازعه و همگرایی، هر دو وجه وجود دارد. مهم این است جامعه بین‌الملل رقابت را تبدیل به یک مؤلفه مثبت کند یا اگر منازعه‌ای وجود دارد تبدیل به مسابقه پیشرفت باشد. اتفاقاً افراط در ملی‌گرایی، تأکید بی‌اندازه بر آنارشی و انکار یکسره قواعد حقوقی مانند برجام و پیمان آب و هوایی پاریس و ... از سوی کسانی مانند ترامپ در دوره کرونا بی‌اعتبار می‌شوند. اینجاست که گفتمان تعامل میان دولت‌ها برای مبارزه با ویروس کرونا پررنگ می‌شود. دست کم دولت‌ها در حق بر سلامت به سوی همگرایی گام خواهند برداشت.
آیا اپیدمی کرونا می‌تواند تعاریف متداول از امنیت ملی کشورها را دستخوش تغییر کند و الگوی امنیتی حاکم به‌ویژه در فضای منطقه خاورمیانه را تغییر داده و آنها را به سمت همکاری در حوزه‌های دیگری مانند مبارزه با تهدیدات بیولوژیکی و بیماری‌های مسری بکشاند؟
ایران پیش از شیوع ویروس کرونا، با مشکل صادرات نفت به خاطر تحریم روبه‌رو بود و معتقد بود پایین آمدن قیمت نفت برای آن آسیب زننده است. خب قیمت‌ها به 50 دلار رسیده بود بیشتر کشورهای عضو اوپک و غیراوپک حاضر در نشست این سازمان خیلی به خواسته‌های ایران توجه نکردند ولی الان شما می‌بینید گسترش کرونا سبب شده این کشورها الان به همین نتیجه‌ای برسند که ایران قبلاً هشدار می‌داد. کشورهای دیگر فکر می‌کردند مشکل دیگران برای دیگران است و به آنها نمی‌رسد حتی درباره کووید 19 هم این طور فکر می‌کردند و می‌گفتند مشکل چین است و به ما نمی‌رسد. خب الان اپیدمی این ویروس نشان داد پایین آمدن قیمت نفت فقط مشکل ایران نیست و مختص همه خواهد بود. بنابراین باید توجه کنیم که بازیگرانی که تنها منازعه را دنبال می‌کنند، بازندگان احتمالی در جهانی هستند که در آن هم همکاری وجود دارد و هم منازعه. کشورهای منطقه مانند عربستان، رژیم اسرائیل، امارات و کشورهای خارج از منطقه مانند امریکا انتخابشان منازعه بود. اکنون بازنده این انتخاب هم خودشان هستند. آنها که رقابت سازنده و همکاری را کنار گذاشته بودند اما الان خودشان نیازمند همکاری شده‌اند. به همین دلیل من تئوری «گفتمان تعامل میان دولت‌ها» را دنبال می‌کنم.
چنان که شاهد بودید همکاری اخیر روس‌ها در زمینه کرونا به دیگر کشورها پیامی داشت مبنی بر اینکه فضای منازعه پیشین تحت تأثیر یک بحران انسانی تا چه اندازه می‌تواند تغییر کند. یک هواپیمای روسی با تجهیزات پزشکی به امریکا می‌رود. یا آلمانی‌ها و حتی چین در صادرات به امریکا کمک می‌کنند.
پیشتر ترامپ اعلام می‌کرد ما نیازی به کالاهای چینی نداریم و تعرفه کالاهای این کشور را افزایش می‌داد. او می‌گفت چینی‌ها اقتصاد جهانی را بر هم زده‌اند اما الان آلمانی‌ها کالایی را از چین خریداری می‌کنند و امریکایی‌ها با آنها صحبت می‌کنند و آن کالاها را با دو برابر قیمت خریداری می‌کنند. خب اینجاست که ثابت می‌شود نظام بین‌الملل نیازمند بازیگرانی است که همکاری را انتخاب کنند. منازعه کشورها را در مقطعی با بن بست مواجه می‌کند. کرونا می‌گوید: ای انسان‌ها همه شما در روی یک کره زمین زندگی می‌کنید!
اخیراً آقای ظریف خواستار همکاری منطقه‌ای برای مقابله با ویروس کرونا شده است. اجرایی شدن این همگرایی در شرایط کنونی تا چه اندازه می‌تواند با اقبال مواجه شود و آیا کشورهای منطقه بر ضرورت شکل‌گیری این همکاری وقوف پیدا خواهند کرد؟
این الگوی همکاری می‌تواند یک الگوی امنیتی جدید باشد؛ زیرا امنیت فقط در امنیت نظامی، جغرافیایی و مرزی تعریف نمی‌شود. یکی از ابعاد مهم امنیت که از وجوه اشاره شده مهم‌تر است، امنیت انسانی است. این نوع امنیت یک پارادایم و موضوع یک دیدگاه علمی نظری بسیار مهم در روابط بین‌الملل است. در این پارادایم حق حیات، بهداشت، محیط زیست و زندگی سالم پیش‌بینی شده است. اتفاقاً این مسأله یکی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل است. اگر کشورها نتوانسته‌اند در امنیت نظامی و مرزها و همکاری‌های منطقه‌ای همکاری درستی شروع کنند می‌توانند در مسائلی که درد مشترک همگانی است، همکاری کنند. الگوی همکاری امنیت انسانی می‌تواند الگوی خوبی برای سایر همکاری‌ها هم باشد. تجربیاتی که ایران الان در مدیریت کووید 19 و در بهداشت و درمان دارد می‌تواند با تجربه سایر کشورهای منطقه تبادل شود. یک همکاری جدی برای مبارزه با این بیماری و پیشگیری از بیماری‌های همه‌گیری که در آینده رخ می‌دهد و ممکن است ماه‌ها طول بکشد، آغاز شود. اگر کشورها در این بحران بخواهند مدل منازعه را انتخاب کنند انتخاب اشتباهی خواهد بود. اتفاقاً درایران دو ماه پیش وقتی شیوع ویروس کرونا در چین مطرح شد، این پیشنهاد به سازمان ملل و بهداشت جهانی ارائه شد  و همکاران ما در بنیاد مطالعات بین‌المللی در زمینه سلامت و مبارزه با بیماری‌های واگیردار از جمله کرونا پیشنهاد کنفرانس همکاری‌های منطقه‌ای را مطرح کردند. آن موقع این ویروس هنوز وارد ایران نشده بود یا گسترش نیافته بود. خب اگر چنین کاری همان موقع در دستور کار قرار می‌گرفت، امروز آسیب کمتری هم به ما و هم سایر کشورهای منطقه وارد می‌شد.
جمهوری اسلامی ایران فارغ از پیگیری ایده همکاری‌های منطقه‌ای در سطحی فراتر چه اقداماتی را می‌تواند در دستور کار قرار دهد؟
در شرایط کنونی عده‌ای این بحث را مطرح می‌کنند که نقش دولت‌ها و قدرت رئالیسم در حال ایجاد سلطه بر نظام بین‌الملل است که اتفاقاً تحلیل دقیقی نیست و با واقعیت همراه نیست؛ زیرا شیوع کووید 19 بیانگر ضرورت همکاری است. نیاز به وجود پروتکل‌های بهداشتی جهانی وجود دارد تا بتواند تهدیدات بیماری‌های واگیردار را متوقف کند. اینجاست  که وزارت خارجه می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد. شورای امنیت در گذشته دو بار در زمینه‌های حق سلامت و حق بهداشتی در دنیا قطعنامه صادر کرد؛ یک قطعنامه شماره 1308 در دوره شیوع ویروس «اچ آی وی» (ایدز) و قطعنامه دیگر 2177 درباره «ابولا» بوده است که حتی شورای امنیت نیروهای حافظ صلح را برای مقابله با آن اعزام کرده بود. این بار ایران می‌تواند پیشنهاددهنده اجلاس اضطراری شورای امنیت در موضوع حق سلامت و جلوگیری از ویروس همه‌گیر باشد. اعضای شورای امنیت می‌توانند در این زمینه با هم همفکری  کرده و راهکارها و پروتکل‌های بهداشت جهانی را مورد تأکید قرار دهند و تکلیفی برای کشورها ایجاد شود؛ چون برخی از کشورها به صورت احساسی یا نادرست عمل می‌کنند. در این زمینه لازم است ایران با فرانسه، انگلیس، آلمان و کشورهای عضو دائم و غیردائم شورای امنیت رایزنی‌های جدی داشته باشد تا درباره حق سلامت، چگونگی مبارزه با این ویروس و همچنین تأثیری که تحریم‌ها می‌تواند بر مقابله این ویروس داشته باشد، گفت‌وگوهای جدی داشته باشد. اگر تحریم‌ها مانعی برای مواجهه مؤثر ایران جهت از بین بردن ویروس کرونا باشد طبیعتاً ماهیت سرایت بخشی این ویروس به مناطق و کشورهای دیگر باعث می‌شود که همراه نشدن جامعه بین‌الملل برای لغو تحریم‌های ایران، خود آنها را هم از خطرات تهدید امنیتی ویروس کرونا مصون نگه نخواهد داشت و به عبارت دیگر تداوم تحریم‌های امریکا علیه ایران، امنیت جامعه بین‌الملل را هم به مخاطره می‌اندازد.
بنابراین ایران می‌تواند با توجه به این مسأله پیگیر قطعنامه‌های جدیدی از سوی شورای امنیت باشد و توجه کشورها را به این امر مهم جلب نماید. این تلاش نیازمند فعالیت جدی دیپلماتیک هم در سطح رسمی و هم دیپلماسی عمومی خواهد بود و با توجه به پیشینه قطعنامه‌های شورای امنیت درباره ایدز و ابولا درباره موضوع کرونا هم این وظیفه ذاتی شورای امنیت برای امنیت جهانی است که این موضوع را نیز در دستور کار قرار دهد.

ادامه از صفحه اول
در سال 2017 جناب آقای شی جین پینگ در دیدار از سازمان جهانی بهداشت در ژنو فرمودند، چین با نگاهی مثبت از پیوستن این سازمان بین‌المللی به ساخت مشترک «یک پهنه یک راه» و همچنین «جاده ابریشم سلامت» استقبال نمود.
در آن زمان، دبیرکل وقت این سازمان سرکار خانم چن فنگ فو جن در واکنش به این موضع چین، با تمجید از توانایی هدایتگری چین در حوزه ایمنی سلامت جهانی و اعمال مدیریت و قانونگذاری مربوط به حوزه بهداشت، نسبت به تقویت همکاری با پکن در چارچوب ایده «یک کمربند و یک جاده» ابراز امیدواری نمود.
در ادامه چین و سازمان جهانی بهداشت نسبت به امضای «تفاهمنامه همکاری دولت جمهوری خلق چین و سازمان جهانی بهداشت در حوزه بهداشت «یک کمربند و یک جاده» » اقدام نمودند.
امضای این تفاهمنامه در واقع اقدامی در راستای ترغیب بیش از پیش همکاری کشورهای حاشیه «یک کمربند و یک جاده» بود تا در تعاملی مشترک، «جاده ابریشم سلامت» شکل بگیرد. ایران یکی از کشورهای مهم در مسیر «یک کمربند و یک جاده» است، چشم‌انداز همکاری‌های دو کشور چین و ایران در چارچوب ایده «یک کمربند و یک جاده» وسیع و گسترده است.
چین امیدوار است به همراه ایران و دست در دست یکدیگر ضمن ایجاد «جاده ابریشم سلامت» تعاملات دوستانه، همدلانه و یاری‌های متقابل دو کشور در دوران مبارزه با فراگیری کرونا را تداوم بخشد.ایجاد «جاده ابریشم سلامت» در عین حال ضمن تکمیل پروسه اعمال مدیریت و قانونگذاری بهداشت عمومی در جهان برای این منظور چارچوب فکری جدیدی را عرضه می‌نماید.
مبارزه با کرونا در عرصه عمل اثبات کرد که کسی از سیاست دیوارکشی طرفی برنمی‌بندد و تنها به فکر خویش بودن در دنیای امروز امری غیرممکن است، امروز تمام کشورهای دنیا تنها از رهگذر هماهنگی، اتحاد با یکدیگر، نگاه دوراندیشانه، ارتقای سطح اعمال مدیریت و قانونگذاری در حوزه بهداشت عمومی جهان است که می‌توانند در نبرد با ویروس از مزیت پیروزی برخوردار باشند.
چین از نخستین روز آغاز فراگیری ویروس توجهی ویژه به همکاری بین‌المللی در حوزه بهداشت داشت و بر همین مبنا همواره شفافیت، باز بودن جریان اطلاعات و مواضع مسئولانه را سرلوحه امور خویش قرار داده و در عین حال در سریع‌ترین زمان ممکن اطلاعات مربوط به فراگیری ویروس را به تمام طرف‌های مربوطه گزارش نمود و از دیگر سو همکاری نزدیکی را با سازمان بهداشت جهانی و دیگر کشورها عملی کرد.
چین از اقدامات سازمان ملل متحد، سازمان جهانی بهداشت و تقویت هماهنگی کشورها در حوزه های سیاستگذاری حمایت می‌نماید؛ در عین حال از گسترش منابع سرمایه‌گذاری به ویژه برای یاری کشورهای در حال توسعه که در حوزه‌های ساختارهای بهداشتی با ضعف‌هایی مواجه هستند برای آمادگی بیشتر آنها در جهت پیشگیری و مقابله با چالش‌ها پشتیبانی می کند.
کمک 20 میلیون دلاری چین به سازمان بهداشت جهانی، در راستای ارتقای توانایی کشورهای در حال توسعه و بهبود نقاط ضعف آنها و همچنین تقویت و ساخت ساختارهای عمومی بهداشتی نیز در همین چارچوب صورت پذیرفت.
همزمان با این مسائل، چین از ارائه کمک‌های مختلف از جمله تجهیزات پزشکی به 82 کشور و سازمان جهانی بهداشت و همچنین کشورهای عضو اتحادیه آفریقا خبر داده که مجموع این مسائل به طور کامل نمایانگر سطح بالای همکاری ملت چین با دیگر ملت‌های جهان در عرصه مبارزه با فراگیری ویروس و علاوه بر آن نشان دهنده مسئولیت‌پذیری چین به عنوان یک کشور بزرگ در عرصه ایجاد جامعه جهانی با سرنوشت مشترک است.
تعاملات دوستانه و همیاری چین و ایران در دوران مبارزه با فراگیری ویروس کرونا می‌تواند اهمیت محوری ایجاد «راه ابریشم سلامت» را به مرحله بروز و ظهور برساند.
در پی آغاز فراگیری ویروس کرونا در چین، ایران به عنوان نخستین کشور جهان به طور علنی حمایت خود را از چین ابراز نمود و کمک‌هایی را برای چین ارسال نمود.
جناب آقای ظریف، وزیر خارجه ایران در گفت‌وگویی که با جناب آقای وانگ‌‌یی و عضو شورای دولتی و وزیر امور خارجه چین انجام داد، ضمن استقبال از تدابیر مسئولانه چین و مواضع شفاف که موجب قطع زنجیره فراگیری در اسرع زمان شد، تصریح نمود که این اقدامات نه تنها تأثیرات منفی فراگیری ویروس در فضای داخلی چین را متوقف ساخت بلکه از گسترش آن در فضای بین‌المللی نیز پیشگیری نمود. در همین چارچوب، اقشار مختلف در ایران از طرق متفاوت حمایت‌های صمیمانه و دوستانه خود را از تلاش‌های چین در مبارزه با این ویروس ابراز نمودند.
از سوی دیگر و همزمان با آغاز فراگیری ویروس در ایران نیز، چین به ابراز همدردی با طرف ایرانی پرداخت. دولت چین و تمام نهادهای مربوطه، شرکت‌ها و حتی مردم عادی دست یاری خود را به سوی ایران دراز کردند.
صلیب سرخ چین نسبت به اعزام گروهی از متخصصان درمانی داوطلب به ایران اقدام نموده و عملاً به حمایت از ایران در حوزه مبارزه با فراگیری ویروس پرداخت. جناب آقای شی جین پینگ رئیس‌جمهوری خلق چین با ارسال پیام همدردی برای جناب آقای روحانی، رئیس‌جمهوری ایران از تمایل چین برای گسترش همکاری با ایران در حوزه مبارزه با فراگیری ویروس سخن گفته و ابراز اطمینان نمود که دولت و ملت ایران قطعاً در میدان این نبرد بر ویروس پیروز خواهند شد.
پیدایش و فراگیری ویروس کرونا تأثیرات عمیقی بر جهان گذارده است، بشریت نه تنها باید در اسرع زمان با این چالش مواجه گردند، بلکه باید ضمن بررسی دقیق شرایط نسبت به پایه گذاری و تثبیت بلندمدت امور مرتبط با بهداشت و سلامت جهانی اهتمام کنند. جناب شی جین پینگ در پیام همدردی که برای جناب مکرون، رئیس جمهوری فرانسه ارسال کردند، برای نخستین بار ایجاد «پیکره مشترک سلامت و بهداشت بشری» را مطرح نمودند، که این مفهوم در حقیقت ابتکاری مهم در خصوص آینده بشریت است.
می‌توان از ایجاد «جاده ابریشم سلامت» به تحقق پیکره مشترک سلامت و بهداشت بشری دست یافت، چین امیدوار است دست در دست تمام کشورهای جهان، در خصوص تکمیل امر مدیریت و قانونگذاری در حوزه بهداشت عمومی جهان اقدام کرده و سطح بهداشت و سلامت را در ابعاد کلان ارتقا بخشد.
در شرایط کنونی و موقعیتی که فراگیری ویروس در حال گسترش است، همگان باید این مسأله را آویزه گوش خود کنند که تمام کشورها در این موقعیت باید تصمیم و انتخاب صحیح خود را اتخاذ نمایند، اتحاد و باز هم اتحاد، عمل و باز هم عمل، مشورت مشترک ساخت وساز مشترک و نهایتاً بهره‌برداری مشترک و تمام این اصول حول محور حراست از حیات انسان می‌گردند.

ادامه از صفحه اول
علاوه بر نقض اصول فوق و برخی اصول دیگر، در رابطه بین ایران و امریکا، رفتار این کشور به دلیل وجود توافقات و معاهداتی چون توافق برجام و معاهده مودت دست‌کم در زمان تحمیل تحریم، این امر نقض تعهدات ناشی از توافقات و معاهدات  بین‌المللی نیز هست.
تحریم‌ها وقتی مانعی بر سر راه نیازمندی‌های عمومی و اساسی یک ملت مانند غذا و اقلام کشاورزی و دارو و تجهیزات پزشکی  یا حمل ونقل و مبادلات پولی مربوط به آنها ایجاد می‌کنند، نقض حقوق بنیادین بشر را به دنبال دارند. به همین جهت دادگاه دادگستری بین‌المللی قبل از رسیدگی به اصل دعوای ایران علیه ایالات متحده، به دلیل فوریت و ضرورت امر، دستور موقتی دایر بر منع اعمال تحریم در حوزه‌های فوق داده است. شیوع بیماری‌های ناشی از ویروس کرونا و نیاز به اقلام و تجهیزات پزشکی و دارویی جهت پیشگیری و تشحیص و درمان، چهره خشن و غیرانسانی و البته نامشروع و غیرقانونی این تحریم‌ها را بیشتر نمایان کرده است. این بیماری نشان داده است که تحریم‌ها علاوه بر نقض تعهدات معاهداتی و قواعد عرفی و اصول پیش گفته، ناگزیر به  زیر پا گذاشتن حقوق اساسی بشر و نیز اصول دیگری از حقوق بین‌الملل چون اصل همکاری و تعاون کشورها برای کنترل ومهار این گونه بیماری‌ها که تأمین کننده حق حیات و سلامت مردم و امنیت جامعه بشری هستند و در منشور ملل متحد و اسناد سازمان بهداشت جهانی نیز منعکس شده‌اند، ختم می‌شوند و بالطبع ضرورت خاتمه این نوع از سیاست‌ها را هم بر اساس موازین حقوقی و هم به حکم وجدان‌های آگاه و ارزش‌های اخلاق یادآور شده است.  در واقع تحریم ها دست کم  از دو منظر برای نظام سلامت و بهداشت کشور تحت تحریم خطر آفریده است. اول آنکه شرکت‌های دارویی و تجهیزات و زیرساخت‌های سلامت و درمان را از بیم از دست دادن بازار فعالیت یا تحمل جریمه از همکاری با کشورهای تحت تحریم و ارائه داروها و تجهیزات و کالاهای مورد نیاز منصرف کرده است و از سوی دیگر در فرض پذیرش ریسک و قبول همکاری توسط این شرکت‌ها،  امکان پرداخت ما‌به‌ازای کالا و خدمت را به دلیل محدودیت‌های بانکی برای نقل و انتقال وجوه از بین برده و همکاری‌ها را عملاً عقیم گذارده است. از آن مهمتر محروم کردن کشورهای  تحت تحریم مانند ایران از منابع مالی حاصل از صادرات خود از جمله صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی و مسدود نمودن آنهاست که عملاً ظرفیت‌ها و بنیه‌های مالی کشور برای نوسازی و ارتقا و پایداری نظام سلامت و درمان را هدف قرار می‌دهد. هشدار اقتصاددانان، متخصصان حوزه سلامت و بهداشت و حتی سیاستمداران در روزهای اخیر همگی برآمده از توجه به همین مخاطرات است که البته در خصوص بیماری‌های واگیرداری مانند بیماری‌های ناشی از ویروس کرونا، دیگر این خطرات به مردم کشور تحت تحریم محدود نمی‌شود و با ادامه زنجیره انتقال به دلیل بقای بیماری در کشور تحت تحریم می‌تواند مردمان دیگر را نیز در مخاطره قرار دهد.
گرچه ایالات متحده تلاش می‌کند با قوانین داخلی خود مبنی بر تحریم این طرز عمل را توجیه کند و نمایندگان این کشور در نهادها و  سازمان‌های بین‌المللی بر اساس این قوانین رأی می‌دهند ولی نباید فراموش کرد که این قوانین علاوه بر اینکه ناقض حاکمیت سرزمینی دیگر کشورها هستند و لذا با قواعد و اصول پیش گقته حقوق بین‌الملل در تعارضند بلکه  همزمان ناقض تعهدات ویژه بین‌المللی کشورها  در همکاری و همراهی برای مهار بیماری‌های واگیر خصوصاً بیماری‌هایی با این درجه از فراگیری که تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی تلقی می شوند، نیز هستند که می‌تواند منشأ و مبنایی مستقل برای مسئولیت بین‌المللی دولت باشد.  همین امر باید رکن تصمیم‌گیر در نهادهای مالی بین‌المللی اعم از صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و ...  را متقاعد کند که  تحریم‌های یکجانبه و فرا سرزمینی و مغایر با تعهدات بین‌المللی دولت‌ها را مؤثر در بررسی درخواست‌ها و اتخاذ تصمیم نسبت به آنها ندانند. چنانکه دادگاه‌های ملی نیز نوعاً با نادیده گرفتن  قوانین داخلی امریکا، درخواست  اجرای آرای صادره توسط دادگاه‌های ایالات متحده را که بر اساس قوانین مزبور و در تعارض با قواعد عرفی بین‌المللی صادر شده‌اند، نپذیرفته و رد کرده اند. نمونه اخیر آن رأی دادگاه استیناف لوکزامبورگ در رفع توقیف از وجوه دلاری اوراق قرضه ایران است. البته باید دیگر موانع اجرایی نیز از سر راه برداشته شود تا وجوه مزبور اعاده گردد.
بدین ترتیب، همه اصول و قواعد و تعهدات فوق، بنیان موجهی  است که ایران علاوه بر دیپلماسی فعال جهت آزاد سازی مطالبات مسدود و نیز فراتر از آن اخذ وام متناسب از صندوق بین المللی پول برای مهار و درمان این بیماری فراگیر، از نظر حقوقی و قضایی نیز اقدامات لازم جهت لغو تحریم های غیرقانونی را که به صورت یکجانبه و فراسرزمینی آغاز شده و به ناروا به صورت مانعی بر سر راه دسترسی به مطالبات و استفاده از امتیاز وام درآمده، به کار ببندد، سازمان حقوقی دولت، با هماهنگی و همکاری دستگاه‌های اجرایی ذیربط  و با ابتکار عمل حقوقی، گام های لازم برای این مقصود را برداشته است.

بلومبرگ در گزارشی به راه های پیش روی صندوق بین المللی پول برای پرداخت وام به ایران پرداخته است. به گزارش ایرنا، بلومبرگ با اشاره به تحریم امریکا علیه تهران و تقاضای وام 5 میلیارد دلاری ایران از این صندوق برای مقابله با کرونا نوشته است: در این شرایط ایران برای مدیریت این بحران و سهولت واردات تجهیزات پزشکی، از ابزار سریع مالی صندوق بین المللی پول وام اضطراری ۵ میلیارد دلاری درخواست کرده؛ ابزاری که از طریق آن ۵۰ میلیارد دلار اعتبار در اختیار کشورهای کم درآمد و در حال توسعه‌ای قرار می‌گیرد که تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا با چالش تراز پرداخت مواجه شده‌اند. اگرچه ایران آخرین بار ۶۰ سال پیش از صندوق بین المللی پول وام دریافت کرده، اما رابطه خوبی با صندوق حفظ کرده است. این رسانه در ادامه با اشاره به مخالفت امریکا با خواسته ایران و حمایت اروپا از آن درباره راه‌های پیش روی صندوق بین المللی پول برای پرداخت وام به ایران نوشته است: اما صندوق بین المللی پول می‌تواند برای رفع نگرانی‌های دولت ترامپ اقداماتی انجام دهد؛ نخست آنکه این نهاد می‌تواند دلار را حذف کرده و وام ایران را به یورو پرداخت کند به ویژه آنکه اتحادیه اروپا تأمین‌کننده اصلی کالاهای پزشکی برای ایران است، تهران هم می‌تواند این اقدام را بپذیرد. دوم، وام را می‌توان در حساب بانک مرکزی ایران در اروپا نگهداری کرد. این بدان معنی است که وام مذکور در سیستم مالی اروپا هزینه می‌شود و بنابراین هزینه‌کرد این وام تحت نظارت ناظران انجام شود تا از هرگونه سوء‌استفاده احتمالی ممانعت گردد. ضمن آنکه دولت ترامپ خود سیستم مشابهی را به عنوان بخشی از تجارت بشردوستانه و از طریق سوئیس در ماه فوریه (بهمن) راه‌اندازی و اجرا کرده است که به بانک مرکزی ایران این امکان را می‌دهد از دارایی‌ها در سوئیس در قبال پرداخت صادرات بشردوستانه توسط شرکت‌های سوئیسی استفاده کند. بلومبرگ افزوده: مقامات واشنگتن می‌دانند که وام به ایران می‌تواند کم‌خطر باشد و آنچه دولت ترامپ در پی ممانعت از آن می‌باشد، یک شکست سیاسی است. بدین منظور، صندوق بین المللی پول می‌تواند به دنبال روش دیگری برای تأمین حمایت مالی باشد؛ به عنوان مثال این نهاد می‌تواند با ایجاد امکان فروش برخی دارایی‌های ایران در صندوق به یک کشور ثالث مانند یک کشور اروپایی، دسترسی ایران را به ارزهای رایج خارجی بیشتر کند.  در این سناریو، صندوق بین المللی پول بخشی از دارایی‌های ۱.۵۵ میلیارد دلاری ایران در این نهاد  را به خریدار واگذار می‌کند و در ازای آن مبلغی به صورت یک ارز خارجی مانند یورو به ایران پرداخت می‌شود تا به حساب بانک مرکزی ایران که در خارج نگهداری می‌شود واریز گردد.وجوه مذکور مطابق همان اقدامات نظارتی که در بالا توضیح داده شد، هزینه می‌شوند و چنین معامله‌ای نیازی به تصویب هیأت رئیسه صندوق بین المللی پول ندارد. اما سؤال دیگر این است که با وجود ممکن بودن چنین روشی، آیا صندوق بین‌المللی پول اراده‌ای برای انجام این کار دارد؟