در حافظه موقت ذخیره شد...
تحلیل مؤلفه‌های سوسیالیسم چینی در اندیشۀ رهبر چین
بازگشت به خویشتن به روایت شی
اما اینکه این اندیشه‌ها از چه زمینه‌هایی برخوردار و چه معنایی برای آینده چین خواهند داشت و چرا رییس جمهور چین دست به چنین تغییرات فکری زده است محل اختلاف تحلیلگران خارجی بوده و سوالات و روایت‌های متفاوتی را نتیجه داده است.
به عقیدۀ برخی از تحلیلگران، اندیشۀ شی جین پینگ بر اهمیت اقتصاد بازار سوسیالیستی، که با مالکیت اجتماعی بر ابزار تولید، همراه با ساز و کار‌های بازار و انگیزه‌های اقتصادی مشخص می‌شود، تأکید می‌کند. هدف از این رویکرد ارتقای توسعه مبتنی بر نوآوری، احیای روستاها، توسعه هماهنگ و پایدار منطقه‌ای و ادغام بخش‌های نظامی و غیرنظامی است. گذار به یک اقتصاد بازار سوسیالیستی به عنوان ابزاری برای دستیابی به یک جامعه نسبتاً مرفه در نظر گرفته می‌شود که همزمان نگران مسالۀ نابرابری ثروت و پایداری رشد اقتصادی است.
این تفکر نیاز به اصلاحات ساختاری در تقاضا و عرضه را با هدف کاهش اتکای چین به سرمایه‌گذاری و صادرات به عنوان موتورهای اصلی رشد برجسته می‌کند و از تحریک مصرف داخلی به واسطه اقداماتی مانند ایجاد یک سیستم اعتبار اجتماعی بالغ، کاهش هزینه‌های مبادله در بازار داخلی و بهبود سیستم رفاه اجتماعی، حمایت می‌کند. علاوه بر این، این اندیشه خواستار اصلاحات در سیستم ثبت نام خانوار، کاهش اختلاف درآمد، تجدید ساختار صنعت، و مقررات زدایی از بخش خدمات برای ارتقای توسعه پایدار و رشد اقتصادی است که هم حافظ کیفیت و هم عادلانه باشد.
اما سوال مهمی که در این میان ذهن بیشتر رسانه ها را درگیر کرده است این است که سوسیالیسم مد نظر شی چه تفاوت‌ها یا شباهت‌هایی با مدل‌های سنتی آن دارد؟ آیا روندهای سیاسی و اقتصادی چین در دورۀ شی نسخۀ به‌روز شدۀ همان سیاست‌های سابق هستند یا قرار است تغییر مهمی در مسیرهای گذشته اتفاق بیفتد؟
تفاوت های اندیشه شی با مدل های
سنتی سوسیالیسم
به عقیدۀ عده‌ای از ناظران خارجی اندیشه شی جین پینگ، که به عنوان «شی‌ایسم» هم شناخته می‌شود، یک دکترین ایدئولوژیک منحصر به فرد است که مارکسیسم چینی را با نوسازی ملی ترکیب می‌کند. این رویکرد به عنوان یک پیشرفت جدید در چینی‌سازی مارکسیسم در نظر گرفته می‌شود. مدل‌های سوسیالیستی سنتی، به‌ویژه آن‌هایی که ریشه در سنت مارکسیسم-لنینیسم دارند، بر پرولتاریا به‌عنوان طبقۀ انقلابی اولیه تمرکز دارند. از لغو مالکیت خصوصی حمایت می‌کنند و بر نقش مرکزی دولت در مدیریت اقتصاد و جامعه تأکید می‌کنند. هدف این مدل‌ها معمولاً تشکیل جامعه‌ای بدون طبقه است و دولت را ابزار مبارزۀ طبقاتی می‌دانند. با این حال، تفکر شی جین پینگ از چندین جنبۀ کلیدی با این مدل‌های سنتی متفاوت به نظر می‌رسد.
اقتصاد بازار سوسیالیستی: برخلاف مدل‌های سوسیالیستی سنتی که از لغو کامل مالکیت خصوصی و یک اقتصاد با برنامه‌ریزی متمرکز حمایت می‌کنند، اندیشه شی جین پینگ از اقتصاد بازار سوسیالیستی حمایت می‌کند. این رویکرد مالکیت اجتماعی ابزار تولید را با ساز و کار‌های بازار و انگیزه‌های اقتصادی ترکیب می‌کند و هدف آن تحریک نوآوری و رشد اقتصادی در عین حفظ برابری اجتماعی است. تجدید ملی‌گرایی: اندیشۀ شی جین پینگ تاکید زیادی بر احیای ملی دارد و هدف آن بازگرداندن برجستگی و شکوه باستانی چین است. این ایده نشان دهنده تلاش برای تطبیق مارکسیسم با بافت تاریخی، فرهنگی و ژئوپلیتیکی خاص چین است. گرایشی که در تضاد با تمرکز انترناسیونالیستی مدل‌های سوسیالیستی سنتی است که اغلب بر پرولتاریای جهانی و همبستگی بین‌المللی تأکید دارند. این گرایش عناصر مارکسیسم چینی و نوسازی ملی را برای نیل به رشد اقتصادی، نوآوری فناورانه و پیشرفت اجتماعی در چارچوب موقعیت منحصر به فرد تاریخی و ژئوپلیتیک چین به میدان می‌آورد. این در تضاد با نظریۀ سنتی مارکسیست-لنینیستی است که بیشتر بر مبارزه طبقاتی و سرنگونی سرمایه‌داری به عنوان هدف اصلی سوسیالیسم تمرکز دارد.
رفاه اجتماعی: هدف اندیشۀ شی جین پینگ دستیابی به جامعه‌ای نسبتاً مرفه است که به مسالۀ نابرابری ثروت و پایداری رشد اقتصادی هم اهمیت می‌دهد. این در تضاد با تأکید سوسیالیستی سنتی بر جامعۀ بی طبقه و الغای فوری مالکیت خصوصی است.
ایجاد تعادل بین اصلاحات اقتصادی و تثبیت حزب: اندیشه شی جین پینگ به دنبال ایجاد تعادل میان اصلاحات اقتصادی و تقویت نقش حزب در جامعه است. این هدف شامل اقداماتی برای مدرن‌سازی ارتش، گسترش نفوذ چین در سطح جهانی و تقویت تجارت از طریق طرح‌هایی مانند طرح کمربند و جاده است. چالش این هدف در حفظ رشد اقتصادی و در عین حال تضمین قدرت حزب و حفظ ثبات اجتماعی نهفته است.
تاکید فرهنگی و ایدئولوژیک: اندیشه شی جین پینگ تاکید قابل توجهی بر جنبه‌های فرهنگی و ایدئولوژیک از جمله ترویج «رویای چینی» و «سوسیالیسم چینی» دارد. این نشان دهندۀ رویکردی ظریف‌تر در مفهوم‌پردازی شی جین پینگ در مورد سوسیالیسم است که عمیقاً با بافت تاریخی، فرهنگی و اقتصادی منحصر به فرد چین ادغام شده و هدف آن ایجاد توازن بین توسعۀ اقتصادی با برابری اجتماعی و پایداری محیط است.
فارغ از تمام اختلافاتی که در ارزیابی برنامه‌های شی جین پینگ وجود دارد، آنچه مهم به نظر می‌رسد تلاش شی جین پینگ برای برطرف کردن نقاط ضعف چین در برابر رویارویی احتمالی تمام عیار این کشور با جبهۀ غرب به خصوص ایالات متحدۀ آمریکاست.
روندهای سابقی که بر سیاست و اقتصاد چین حاکم بوده است نظام اقتصادی این کشور را بر محور نیروهایی پیش برده که چین را در برابر سیاست‌های ضد چینی آسیب‌پذیر می‌سازد. به نوعی سیاست گردش به داخل چین پیش‌دستی یا آماده‌سازی چین برای رهایی از گسل‌های اقتصادی همچون سرمایه‌گذاری خارجی یا وابستگی متزلزل‌کنندۀ بخش تولید آن به حجم صادرات است. اینکه شی مطابق علاقۀ طرفداران حزب به عنوان رهبری عدالت خواه و مردمی، یا مطابق منافع جبهۀ غربی، دیکتاتوری جنگ طلب شناخته شود، تفاوتی در ثمرات بلند مدت سیاست‌های درون‌گرای او نخواهد داشت.