جــا یـــزه جـــــلال یک دهه فراز و فرود
جایزه ادبی جلال آل احمد که از آن به‌عنوان مهم‌ترین جایزه ادبی دولتی یاد می‌شود با برگزاری 15 دوره و نزدیکی برپایی شانزدهمین دوره با مشکلات و حاشیه‌های فراوانی روبه رو بوده که یکی از آنها منظم نبودن زمان دقیق برپایی آن است. در اسفند سال ۱۳۸۴ و واپسین روزهای خدمت دولت هشتم، حاصل جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبه‌ای بود که پایه‌گذار جایزه ادبی و ملی جلال آل‌احمد شد و قرار شد این جایزه، بزرگ‌ترین جایزه ادبی ایران با ارزشی حتی بیش از جایزه کتاب سال، با قدمتی حدود ۲۰ سال باشد.
زینیب راز دشت
روزنامه‌نگار
با مصوبه دیگری که حاصل نشست دیگر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در آبان‌ماه ۱۳۸۵ بود، مقدمات قانونی برگزاری این جایزه بزرگ ادبی از جمله تعیین هیأت امنا و ریاست این هیأت تکمیل و تصمیم بر این شد که میزان جایزه ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد و مراسم اختتامیه هرسال در سالروز تولد جلال آل‌احمد یعنی دوم آذرماه برگزار شود.
براساس مصوبه مذکور و مطابق نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی، خانه کتاب که از آن به عنوان «مؤسسه‌ای غیرانتفاعی و غیردولتی» یاد می‌شود عهده‌دار برگزاری جایزه جلال آل‌احمد شده بود که در سال این امر در پاییز ۱۳۹۳ به بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان واگذار شد.
بررسی ادوار مختلف جایزه بر اساس اعلام نهایی سالانه
در دوره نخست، اسامی داوران اعلام نشد. هیچ اثری برگزیده نشد. دوره دوم که مجدداً توسط خانه کتاب و در سال ۱۳۸۸ برگزار شد، اسامی داوران اعلام شد.
سال ۱۳۸۹ یعنی سومین دوره برگزاری این رویداد، جایزه جلال تقریباً همان شیوه نخستین دوره خود را تکرار کرد. اسامی داوران اعلام نشد و ۱۱۰ سکه جایزه هم به نویسنده‌ای نرسید.
سرانجام در پاییز سال ۱۳۹۰ که دوره چهارم به پایان رسید، پنج کتاب در سه بخش داستان، نقد ادبی و تاریخ‌نگاری (سه اثر به‌طور مشترک)، موفق شدند عنوان برگزیده، ۱۱۰ سکه طلا و تندیس جایزه را از آن خود کنند. اما این‌بار هم اسامی آنان که آثار را به قضاوت نشسته بودند، اعلام نشد.
همچنین جایزه جلال سال ۹۱ داوران مشخص داشت اما باز هم برگزیده‌ای نداشت.
پنجمین دوره را می‌توان پرحاشیه‌ترین دوره این جایزه دانست، دوره‌ای مملو از اعتراض و نامه‌نگاری؛ حتی چند روز پس از اتمام جشنواره برخی از داوران به نادیده انگاشته‌شدن تصمیم خود انتقاد کردند و نامه‌ای سرگشاده به دبیر علمی این جشنواره نوشتند.
در آذرماه سال ۹۲ یعنی زمان برگزاری جایزه ششم نیز آنچه در دوره اول و سوم رخ داده بود، تکرار شد؛ داورانی که معرفی نشدند و برگزیده‌ای که انتخاب نشد.
پاییز ۱۳۹۳ جایزه ادبی جلال آل‌احمد در حالی به کار خود پایان داد که مسئولیت برگزاری‌اش برعهده بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان بود و تا به امروز که پانزدهمین دوره آن در شرف انجام است، همچنان بنیاد ادبیات داستانی این مسئولیت را به عهده دارد.
در هفتمین دوره از جایزه جلال، بخش تاریخ‌نگاری حذف شد اما اصلی‌ترین حاشیه باز هم به سکه‌های طلا بازمی‌گشت. تصمیم بر این شد که میزان جایزه به ۳۰ سکه کاهش پیدا کند که با نظرات موافق و مخالف متعددی همراه شد.
هشتمین دوره جایزه «جلال آل احمد» ۳۰ آبان در تالار وحدت برگزار شد. در بخش مجموعه داستان برگزیده نداشت.
جایزه «جلال آل احمد» که با اهدای ۱۱۰ سکه به برگزیدگانش گران‌ترین جایزه ادبی کشور شناخته می‌شد، با کاهش ۷۰ درصد از این مبلغ، در این دوره ۳۰ سکه به برگزیدگانش اهدا کرد.
در دوره نهم اسامی داوران اعلام و بخشی هم به عنوان داوران بخش افغانستان به این مجموعه اضافه شد.
۱۶ دی سال ۱۳۹۶ بود که دهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد با معرفی برگزیدگان بخش‌های مختلف در تالار وحدت به کار خود پایان داد.
برگزیدگان یازدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در بخش‌های چهارگانه، همچنین بخش «آتیه داستان ایرانی» در تالار قلم کتابخانه ملی جمهوری اسلامی معرفی شدند.
در دوره دوازدهم جایزه ادبی جلال، مستندنگاری: «قطارباز» اثر احسان نوروزی، رمان و داستان بلند: «تاب دور زدن در خیابان یکطرفه» اثر محمدرضا مرزوقی و «وضعیت بی عاری» اثر حامد جلالی، در بخش داستان کوتاه: «افتاده بودیم در گردنه حیران» اثر حسین لعل بذری، در بخش نقد ادبی: «نظریه و نقد ادبی» اثر حسین پاینده و «بومی‌سازی رئالیسم جادویی» اثر محمد و محسن حنیف به طور مشترک به عنوان اثر برگزیده شناخته شدند.
سیزدهمین دوره جایزه جلال در دی ماه ۱۳۹۹ برگزار و طی این مراسم، از کتاب جلال و جمال رونمایی شده بود. این کتاب ترجمه مجموعه‌ای از داستان‌های جلال آل احمد به زبان اردو است که با حمایت خانه کتاب و ادبیات ایران در کشور پاکستان منتشر شده بود.آ
یین پایانی چهاردهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد عصر سه‌شنبه دوازدهم بهمن‌ماه ۱۴۰۰ در تالار وحدت، با حضور محدودی از میهمانان و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد. همچنین پانزدهمین جایزه جلال روز ۲۴ دی‌ماه از ساعت ۱۸ در تالار وحدت برگزار شد. برگزیدگان پانزدهمین دوره جایزه جلال آل‌احمد در بخش ویژه مدافعان سلامت و کرونا کتاب جهاد در قرنطینه نوشته فروغ زال از انتشارات راه یار را به عنوان اثر برگزیده معرفی کرد.
شانزدهمین دوره جلال در راه است...
نشست خبری شانزدهمین جایزه جلال آل احمد یکشنبه سوم دی‌ماه در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد. در این جلسه، نامزدهای سه بخش نقد ادبی، مستندنگاری و داستان کوتاه، رمان و داستان بلند شانزدهمین جایزه جلال آل احمد معرفی شدند.
اسامی نامزدهای این دوره از جایزه جلال آل احمد در بخش نقد ادبی، بخش مستندنگاری، مجموعه داستان کوتاه، رمان و داستان بلند اعلام شد.
همچنین راضیه تجار، علی اصغر عزتی پاک و مهدی کرد فیروزجایی داوری این بخش را بر عهده داشتند.
افزایش قیمت سکه و آینده مبهم اهدای جایزه
زمانی که دست اندرکاران جایزه ادبی جلال، 110 سکه بهار آزادی را برای برگزیدگان تعیین کرده بودند، هیچ‌گاه به این مسأله فکر نمی‌کردند که افزایش قیمت‌ها به ویژه طلا، باعث شود تا این موضوع روی انتخاب افراد و نحوه ارائه جایزه سایه بیندازد.
اکنون در آستانه برگزاری مراسم اختتامیه شانزدهمین دوره جایزه جلال هستیم و این در حالی است که قیمت سکه در بازار ایران از 20 هزار تومان فراتر رفته، حال سؤال اینجاست آیا این افزایش قیمت تأثیری در انتخاب آثار برگزیده دارد یا نه؟