عبدالواحد
18 آذر ماه 1401 خبری ناگوار مردم استان سیستان و بلوچستان و مخصوصاً شهرستان خاش را مکدر کرد. خبر ربایش و شهادت مردی از تبار ولایت و ایمان به نام مولوی عبدالواحد ریگی، امام جمعه مسجد امام حسین(ع) خاش که سال‌های عمر خود را صرف مجاهدت در راه خدا و تعلیم و تربیت کرده بود. این باعث شد تا دغدغه ساخت مستند «عبدالواحد» با هدف روایت زندگی و واقعه شهادت مولوی عبدالواحد ریگی برای گروهی از جوانان هنرمند این مرز و بوم ایجاد و این مستند در حوزه هنری سیستان و بلوچستان تهیه شود. از این‌رو گفت‌وگویی خواهیم داشت با سعید فوداجی، پژوهشگر و کارگردان مستند عبدالواحد تا با چگونگی ساخت این مستند بیشتر آشنا شویم.
سیدحمیدرضا طباطبایی
از چه موقع جرقه ساخت این مستند در ذهن شما ایجاد شد و پژوهش خود را پیرامون شخصیت مولوی عبدالواحد ریگی آغاز کردید؟
بحث ساخت مستند «عبدالواحد» در ابتدا توسط حوزه هنری سیستان و بلوچستان مطرح شد و طی تماس و مشورتی که در خصوص تولید این مستند با حوزه هنری خراسان جنوبی انجام شده بود؛ بزرگواران لطف داشتند و بنده را که مدتی بود در زمینه مستندسازی بخصوص مستند شخصیت‌ها با تمرکز بر چهره‌های اهل سنت فعالیت می‌کردم، از موضوع مطلع کردند.
حسب پیش زمینه‌ای که از مستندهای قبلی من وجود داشت و خروجی آنها از رسانه‌های بومی و ملی پخش شده بود و خدا را شکر توانسته بود نظر صاحب‌نظرها را به خودش جلب کند این شد که طرح مستند عبدالواحد به بحث گذاشته شد و توافق‌های اولیه برای آغاز پروژه شکل گرفت.
با توجه به بعد مسافت پژوهش‌های اولیه ما در خصوص شخصیت مولوی شهید عبدالواحد ریگی، در محل سکونت من و استان خراسان جنوبی از طریق اینترنت و گفت‌و‌گو با افرادی که دانش و آشنایی کافی را با شخصیت اصلی مستند داشتند، آغاز شد و همین‌طور دوستان ما در حوزه هنری سیستان و بلوچستان هم راهنمایی‌های خوبی در این زمینه انجام دادند و مواردی را ارسال می‌کردند که آنها را هم مورد بحث و بررسی قرار می‌دادیم و از این طریق پژوهش‌های اولیه انجام شد تا اینکه به مرحله‌ای رسیدیم که برای ضبط به استان سیستان و بلوچستان و شهرستان خاش سفر کردیم و در آنجا هم پژوهش‌های میدانی انجام دادیم و نتایج خودمان را جلوی دوربین بردیم و الحمدلله به نتایج خوبی هم توانستیم برسیم.
دغدغه‌ها، پیشامدهایی قبل یا حین کار داشتید؟ چطور از پس آنها بر آمدید؟
بواسطه اینکه در خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان ما نزدیکی و ارتباط زیادی با برادران اهل سنت داریم و با توجه به اینکه مستند دیگری هم با نام «حسین(ع) در مکتب اهل سنت» کار کرده بودم؛ خب این نشان از علاقه شخصی خودم به موضوع بود و دغدغه و علامت سؤال‌هایی که در ذهنم ایجاد شده بود تا بیشتر با شخصیت مولوی شهید ریگی آشنا شوم و حقیقت ماجرای زندگی ایشان را بدانم. این شد که براساس تحقیقاتی که انجام داده بودیم و شخصیت محور بودن این مستند با همکاری گروه تولید مستند عبدالواحد و همین‌طور مردم شریف شهرستان خاش دغدغه‌های کوچک و بزرگ را از پیش رو برداشتیم.
فضای استان سیستان و بلوچستان و مخصوصاً شهرستان خاش در زمان تصویربرداری و ساخت این اثر به چه شکل بود و مواجهه مردم با شما چطور بود؟
خدمت شما عرض کنم بعد از شهادت شهید عبدالواحد و آن اتفاقاتی که قبلش افتاده بود فضای استان مخصوصاً شهرستان خاش واقعاً حساس بود؛ یعنی چیزی که با چشم دیده می‌شد حالت عادی شاید نداشت؛ برای ما حداقل. ما وارد شهر که شدیم آثار این بود که بانک‌های این شهر آتش گرفته بود و سوخته بود و همه اینها باعث شده بود مواجهه مردم تحت تأثیر این قضیه قرار بگیرد. زمانی که ما داشتیم فیلمبرداری می‌کردیم قطعاً نوع پرسش‌ها و سؤالات و حتی نوع نگاه به ما متفاوت بود تا اینکه زمانی وارد پروژه می‌شدیم که اوضاع از هر نظر عادی باشد و این باعث شد که از طرفی هم بیشتر نگران باشیم و هم طبعاً جانب احتیاط را هم رعایت کنیم.
به طور مثال عرض کنم روزی که داشتیم در بازار خاش فیلمبرداری می‌کردیم با این پرسش مواجه بودیم که چرا و از چه چیزی دارید فیلمبرداری می‌کنید؟
اما جالب اینجاست نجابت و مهربانی مردم سیستان و بلوچستان حتی در همین شرایط سخت هم نقطه قوت ماجرا بود و مخصوصاً زمانی که متوجه می‌شدند ما داریم برای شخصیت بزرگی چون شهید عبدالواحد ریگی مستند می‌سازیم؛ نوع نگاه متفاوت می‌شد که این نشان از ارادت مردم به این شخصیت و احترامی که برای او قائل بودند داشت. اینجا بود که فهمیدیم داریم در مورد چه شخصیت بزرگ و مهمی کار تولید می‌کنیم.
فضای کلی و خط مشی روایی این مستند را شرح دهید.
در ابتدای کار فضای متفاوتی را برای فیلم ساخته بودیم که یکی از دلایلش این بود که دور از اآن محل بودیم و برداشت‌های ذهنی ما ساخته و پرداخته جلساتی بود که با فیلمبردار و مسئولان در این خصوص داشتیم. اما در روزهایی که وارد فضای حقیقی ماجرا شدیم، اطلاعاتی جدیدی در بحث شخصیت و نوع به شهادت رسیدن این شخصیت به دست آمد که بحث چگونگی به تصویر کشیدن واقعه شهادت ایشان خیلی حائز اهمیت بود. ساخت مستند به شیوه بازسازی واقعه، تصمیمی بود که خیلی به ما در بهتر به تصویر کشاندن موضوع کمک کرد چون اگر به شیوه مرسوم صرف مصاحبه گرفتن از نزدیکان و... پیش می‌رفتیم با وجود راحتی کار برای ما، منتج به بازخورد و خروجی خوبی نمی‌شد. برای همین به شکل مستند بازسازی برخی از جلساتی که شهید در آنها حضور داشتند مثل پلان‌های داخل مسجد و واقعه شهادت را بازسازی کردیم تا از این طریق مواردی را هم که از ما خواسته شده بود، بهتر توانستیم به تصویر بکشیم.
اگر حرفی باقی مانده...
تشکر می‌کنم از خانواده مولوی شهید عبدالواحد ریگی، مردم خونگرم شهرستان خاش و همه عوامل و همکارانم در حوزه هنری سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی که در تولید این مستند همراه من بودند.