از ندوشن تا نیشابور، داستان یک مرد بزرگ
محمدعلی اسلامی ندوشن که بود و برای ما چه کرد؟
اطلاعات ویکی‌‌پدیایی استاد ندوشن
محمدعلی اسلامی ندوشن در سال ۱۳۰۴ در ندوشن (یزد)، در خانواده‌ای با بضاعت متوسط به دنیا آمد. پدرش خیلی زود درگذشت و او ناگزیر، روی پای خویش ایستاد.
تحصیلات ابتدایی را نخست در مدرسه «ناصرخسرو» ندوشن و سپس در مدرسه «خان» یزد پی گرفت. بعد از آن به دبستان «دینیاری» رفت و تا کلاس سوم متوسطه را در دبیرستان «ایرانشهر» یزد گذراند.
او در سال ۱۳۲۳ به تهران عزیمت کرد؛ ابتدا بقیه دوره متوسطه را در دبیرستان البرز به پایان رساند و آنگاه برای ادامه تحصیل وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و به دریافت لیسانس نائل آمد. وی در ادامه و برای ادامه تحصیل به اروپا رفت و دکترای حقوق خود را از دانشگاه سوربن فرانسه
دریافت کرد.
او علاوه بر حقوق، در ادبیات معاصر ایران هم فردی تأثیرگذار بود و علاوه بر شاعری، به تدریس، نقد و تألیف آثار تخصصی و عمومی ادبیات پرداخت و بر چند نسل بعد از خودش تأثیرات فراوانی گذاشت.
میراث ادبی دکتر ندوشن چیست؟
هر چیزی که دلتان بخواهد! از معرفی و شناساندن غول‌های مطرح ادبیات غربی در ایران گرفته تا سرودن اشعار درجه یک، از تدریس، نقد و تحلیل ادبیات گرفته تا ایرانشناسی، از مشارکت در تربیت نسلی از حقوقدانان گرفته تا تأثیر بر چندین نسل از چهره‌های ادبیات ایران، همگی از جمله خدماتی هستند که او برای ایران انجام داد. هنوز که هنوز است تنها اثر درست و درمان ترجمه شده از «هنری لانگ فلو» شاعر بی‌همتای امریکایی همان «گزیده اشعار هنری لانگ فلو» است که در سال 1337 و توسط دکتر ندوشن ترجمه شد. همچنین موفقیت «شور زندگی» رمان زندگینامه‌ای ایروینگ استون که توسط دکتر ندوشن ترجمه شده بود باعث شد که این نویسنده در ایران شناخته و آثارش بارها و بارها ترجمه شود. اینها البته بخش بسیار کوچکی از لطف و مرحمتی است که ندوشن شامل حال ما کرد. اسلامی ندوشن بیشتر وقت خود را به پژوهش در آثار علمی و ادبی ایران و ترجمه آثار نویسندگان جهان می‌گذراند. بر همین اساس از او چندین و چند مجموعه مقالات به چاپ رسید که همگی موضوعاتی بکر، مهم و تازه داشتند. او چند داستان و رمان، چند دفتر شعر، تا دلتان بخواهد مقاله‌های علمی، پژوهشی و تحلیلی و همچنین آثار مهمی در ایرانشناسی در کارنامه پربارش داشت که او را از جهت گستردگی محتوایی آثار در بین اندیشمندان معاصر کم‌نظیر می‌سازد.
اسلامی ندوشن و فردوسی چه ربطی به هم داشتند؟
ربط‌های زیادی! اسلامی ندوشن چندین اثر و مقاله در مورد شاهنامه و فردوسی به رشته تحریر درآورد که معروف‌ترین آنها «داستان داستان‌ها، رستم و اسفندیار در شاهنامه» است. این کتاب تا همین امروز یکی از مهم‌ترین آثار تحلیلی و انتقادی در مورد شاهنامه فردوسی است. دیگر اثر معروف او در این زمینه «زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه است» که در نوع خودش اثری مهم است. مرحوم ندوشن همچنین چند سالی مجله هستی را منتشر کرد که چندی از مهم‌ترین مقاله‌ها درباره شاهنامه فردوسی در همین مجله منتشر شدند.
مردی که دغدغه وطن داشت
«ایران و یونان در بستر باستان»، «ایران و تنهایی‌اش» و «ایران چه حرفی برای گفتن دارد» سه عنوان از آثار ندوشن هستند که با دغدغه ایران و در مورد وطن ما نوشته شده‌اند. همان‌طور که پیشتر اشاره شد، ندوشن علاوه بر ادبیات، به‌عنوان یک ایرانشناس دوست‌داشتنی و مطلع نیز شناخته می‌شد. این مرد وطن‌پرست در آثارش برای وطن قلم می‌زد و عاقبت هم به همین خاک برگشت.
چند نقل قول کوتاه از استاد محمدعلی اسلامی ندوشن
«و اما زبان فارسی، نظر من این است که بزرگ‌ترین سرمایه‌ای است که ایران داشته و برای او مانده است»
«اگر در زندگی چیزی به دست آورده‌ام، به اعتبار خودم بوده است و از دو چیز پرهیز داشته‌ام: یکی جلب نظر خواننده یا حرف زدن بر وفق خوشایند او، دیگری جلب عنایت ارباب قدرت»
«برای من کلام ادبی رابط با دنیای خارج است و می‌توان گفت که بی‌آن، معنی و جهت زندگی را از دست می‌دهم و باز به همین علت است که جز در میان زبان فارسی و ایران، هیچ جا امکان زندگی برایم نیست»