نیم‌نگاهی به فعالیت‌ها و سابقۀ نخست‌وزیری که این روزها داغ جنگ را بر پیشانی غرب آسیا زده است
نتانیالـوژی
نخست‌وزیر 74 ساله صهیونیست‌ها که تقریباً همزمان با اشغال قدس شریف ( توسط همفکران پدربزرگش) به دنیا آمد، بیش از دو دهم سالهای اشغال فلسطین مسئول کابینه صهیونیستی بوده است که این روزها، تصمیمات او در نسل‌کشی فلسطینیان، بسیاری را به تعجب واداشته اما مرور تاریخ زندگی او، ریشه این تصمیم‌ها را به خوبی نشان می‌دهد.
محمد مهدی اسلامی
نویسنده و پژوهشگر تاریخ
تربیت اشغالگرانه
شاید برایتان جالب باشد که بدانید نتانیاهو مرام صهیونیستی خود برای اشغال فلسطین را از پدربزرگش به ارث برده است. ناتان میلیکوسکی، از اولین مبلغان صهیونیسم همزمان با اولین کنگره صهیونیستی بوده است. او در بلاروس علیه عالمان دینی به سخنرانی می‌پرداخت که حزب باند را راه انداخته و معتقد بودند ایده مهاجرت به سرزمین فلسطین، نوعی فرار است.
پدرش هم راه پدربزرگش را ادامه داد. دستیار منشی شخصی زیو (ولادیمیر) ژابوتینسکی، یکی از رهبران افراطی صهیونیسم بود. «اصول هفتگانه ولادیمیر ژابوتینسکی» که شامل تشکیل امپراطوری اسرائیل در دو سوی رود اردن، احیای زبان عبری، لژیونیسم (تشکیل گروه‌های شبه‌نظامی) و... بود؛ با شعار «هجوم به طرف فلسطین» و تصرف هرچه زودتر آن از اصلی‌ترین ابعاد نرم غصب سرزمین فلسطین بود.
پدر نتانیاهو که «بن‌صهیون» نام داشت، در سال 1939 از طرف ژابوتینسکی به لندن و از آنجا به نیویورک رفت. یک سال بعد ژابوتینسکی مرد و او در نیویورک ماند. او در نیویورک به نمایندگی از طرف ژابوتینسکی از ارکان «صهیونیسم رویزیونیست» شد. همان که بنیان جناح راست امروز در اسرائیل است. سرود رویزیونیست شامل این جمله بود که «اردن دو کرانه دارد؛ این یکی مال ماست، دیگری هم.» بن‌صهیون نتانیاهو از سال 1946 با مقامات مختلف امریکا برای متقاعد کردن آنها نسبت به تأسیس یک دولت یهودی در سرزمین فلسطین دیدار کرد. او به همراه برخی دیگر از صهیونیست‌ها در 12 سپتامبر 1947 متنی را در نیویورک تایمز منتشر کرد که مخالفت خود را با تقسیم‌بندی فلسطین میان اعراب و اسرائیل طبق پیش‌نویس مطرح شده در سازمان ملل اعلام می‌کرد. آنها تمام فلسطین را برای صهیونیست‌ها می‌خواستند!
ریشه‌های قدیمی یک ائتلاف
بنیامین نتانیاهو قبل از مهاجرتش از امریکا به سرزمین‌های اشغالی، با چارلز کوشنر که در نیویورک املاکی داشت، دوست شد. نتانیاهو که فارغ‌التحصیل رشته مهندسی شهرسازی و مدیریت خدمات مؤسسه تکنولوژی ماساچوست امریکا بود، در آن زمان مشاور اقتصادی «گروه مشاوره بوستون» شده بود؛ گروهی که یکی از شهرت‌های اخیرش ارائه مشاوره در طرح‌های خاص بن‌سلمان در عربستان است.
زمینه‌ساز این دوستی نیز، نسبت فامیلی نه چندان نزدیک مادرش با خانواده کوشنر بود. این دوستی بعدها که پسر چالز کوشنر، با ایوانکا دختر ترامپ ازدواج کرد خیلی به درد نتانیاهو خورد و زمینه‌ساز هماهنگی کم نظیر میان اسرائیل و امریکا شد. جرد کوشنر در خاطراتش با اشاره به اینکه آن روزها نتانیاهو در نیویورک ساکن نبود، گفته که نتانیاهو حتی یک بار برای چند روز در خانه پدر و مادر او ماند و شب‌ها روی تخت او می‌خوابید.
البته این تنها آشنایی ترامپ و نتانیاهو نبود. زمانی که نتانیاهو بین سالهای 1361 تا 1367 معاون و سپس سفیر رژیم صهیونیستی در سازمان ملل بود و در نیویورک زندگی می‌کرد، با فِرد ترامپ، پدر دونالد ترامپ که در کار املاک و مستغلات بود، دوستی نزدیکی پیدا کرد که همین آشنایی موجب شد وقتی دونالد ترامپ به خاگ‌دیس، دفتر رسمی رئیس جمهور در بال غربی کاخ سفید وارد شد؛ نتانیاهو به‌صورت مرتب از امریکا رفتار تند علیه ایران را مطالبه کند تا جایی که در فاصله کمی پس از آن، ترامپ اعلام کرد امریکا از برجام خارج شده است و حدود سه سال پس از آن نیز، امریکا را متقاعد به ترور قاسم سلیمانی کرد. اما رفتار او آنقدر منفعت‌طلبانه بود که پس از چند سال، هنوز دونالد ترامپ را می‌آزارد و به تازگی از آن پرده برداشت: «بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر فعلی و آن زمان اسرائیل، ما را ناامید کرد. این بسیار وحشتناک بود... اسرائیل قرار بود با ما این عملیات را انجام دهد. همه چیز تنظیم شده بود و برای ماه‌ها روی آن کار کرده بودیم. همه چیز را داشتیم. اما شب قبل از اتفاق، یک تماس داشتم که اسرائیل در این حمله شرکت نمی‌کند». ترامپ در عین حال ادامه داد که «باید از اسرائیل پشتیبانی کنیم، چاره دیگری نداریم.»
مسیر صعود در قدرت
ورود نتانیاهو به سرزمین‌های اشغالی همراه با حضور او در جمع نظامیان اشغالگر بود. او در سال 1361 با خروج از ارتش، به‌عنوان معاون سفیر در سازمان ملل به امریکا بازگشت. در سال 1367 وقتی مأموریت او در نیویورک تمام شد، از ارتش جدا شده و با حضور در حزب لیکود به سیاست پیوست و برای اولین بار به عضویت کنست درآمد و به‌عنوان معاون موشه آرنس، وزیر خارجه وقت منصوب شد. حزب لیکود از احزاب راست‌گرای سکولار صهیونیست‌ها است که توسط مناخم بگین بنیانگذاری شد. نتانیاهو 14 بهمن 1371 به‌عنوان رئیس این حزب انتخاب شد و سه سال بعد، بر رقیب خود شیمون پرز غلبه کرد تا جوان‌ترین نخست‌وزیر تاریخ اسرائیل شود.
تیر 1378، نتانیاهو مقابل ایهود باراک، رهبر حزب «کار» شکست خورد و استعفای خود از ریاست لیکود و کناره‌گیری موقت خود از عرصه سیاسی را اعلام کرد. نتانیاهو از سال 1393 - 1391 به‌عنوان وزیر دارایی در دولت آریل شارون به دولت بازگشت و پس از اعلام شارون برای ایجاد حزب جدیدی به نام «کادیما»، نتانیاهو دوباره به‌عنوان رئیس «لیکود» انتخاب شد. 11 فروردین 1388، نتانیاهو برای دومین بار نخست‌وزیری را برعهده گرفته و طولانی‌ترین دوره نخست‌وزیری در طول تاریخ اسرائیل را تجربه کرد. در دوره 12 ساله حکومت نتانیاهو، ارتش صهیونیستی حملات متعددی را به مناطق مسکونی نوار غزه انجام داد و از خود چهره‌ای بسیار خشن به تصویر کشید.
اما اردیبهشت 1400، عملیات «سیف‌القدس» یا «شمشیر قدس» که 12 روز توسط مقاومت در نوار غزه در دفاع از بیت‌المقدس، مسجدالاقصی و ساکنان محله شیخ جراح در قدس دنبال شد، منجر به سقوط دولت نتانیاهو شد. مقاومت فلسطین با شلیک 4 هزار موشک به سمت سرزمین‌های اشغالی باعث فرار 75 درصد از ساکنان سرزمین‌های اشغالی به پناهگاه شد. پرونده‌های فساد اما دیگر دلیل بزرگ شکست نتانیاهو بود؛ پرونده‌هایی که در دور قبل از آن نیز مانع تشکیل کابینه توسط نتانیاهو شد و او را ناگزیر به ائتلاف با بنی گانتس کرد. دوری نتانیاهو زیاد به طول نینجامید و دی ماه 1401 بار دیگر به قدرت رسید. او که سه پرونده درخصوص فساد دولتی و مالی دارد، این بار سعی به تغییر در ساختار قضایی حکومت جعلی اسرائیل برای حل مشکل خود کرد و همین موجب اعتراضات گسترده خیابانی از سوی صهیونیست‌ها به او شد که در تاریخ اشغال فلسطین بی‌سابقه بود. برخی رفتار او در جنگ طوفان‌الاقصی را به شدت متأثر از منافع شخصی وی برای باقی ماندن در قدرت تحلیل می‌کنند. البته حاشیه‌های متعدد نتانیاهو فراتر از این پرونده قضایی است.
تمرد و اخراج از ارتش
اوایل سال‌جاری که اختلافات داخلی لرزه بر ارکان کابینه نتانیاهو انداخته بود؛ رازی از پرده برون افتاد که نشان می‌داد چرا او از ارتش به عالم سیاست وارد شد. حمایت نتانیاهو از اخراج نیروهای ذخیره‌ای که در اعتراض به سیاست‌های کابینه او در تمرینات شرکت نکرده بودند، موجب شد «رایزمن» که در زمان تجاوز اسرائیل به خاک لبنان در سال ۱۹۸۲، فرمانده نتانیاهو در یگان تکاوری «سایرت متکال» بوده است از رویکرد نتانیاهو در قبال نیروهای ذخیره ارتش انتقاد کرده و فاش سازد: «خود تو به‌عنوان یک نیروی ذخیره در جنگ اول لبنان از انجام مأموریت تمرد کردی و چون این مأموریت را دوست نداشتی، از حضور خودداری کردی و غیب شدی. تو خودت یک روز هم به‌عنوان نیروی ذخیره خدمت نکردی و به همین خاطر هم، اخراجت کردم.»
بی‌بی‌گیت
اخراج از ارتش، تنها راز حضور نتانیاهو در سیاست نبود. یکی از نویسندگان نیوزویک در مقاله‌ای که در تاریخ دهم مارس 1997 نوشته، او را «بی بی‌گیت» در برابر «واترگیت» قرار داده است. همان طور که نیکسون با برنامه «واترگیت» به کاخ سفید راه یافت، نتانیاهو هم با نیرنگ وارد کاخ نخست‌وزیری اسرائیل شد و جالب‌تر آن که او مقاله خود را تحت عنوان «فقط او را بی‌بی مخفف بنیامین نیرنگ‌باز بنامید» نوشته است.
در فضای متأثر از نظامی‌گری اسرائیل، بسیاری از سیاستمداران و دیگر افراد برجسته با نام مستعار خود در ارتش شناخته می‌شوند. بنیامین نتانیاهو نیز در دوران خدمت در ارتش «بی بی» نامیده شده بود و این نام امروز به فضای سیاست و رسانه نیز کشیده شده است. شاید در اولین دوره او به‌عنوان نخست‌وزیر، رقیبانش نام مستعار زمان سربازی او «بی بی» را بیرون کشیدند تا به نوعی با استفاده از این اسم او را تحقیر کنند. اما امروز در ادبیات رسمی بسیاری از این نام مستعار استفاده می‌کنند.
فسادهای مکرر اخلاقی
نتانیاهو سه بار ازدواج کرده است. اولین ازدواج نتانیاهو با میریام وایزمن در سال 1351 بود که در سرزمین‌های اشغالی با او آشنا شد. در سال 1357، زمانی که وایزمن باردار بود، نتانیاهو با یک دانشجوی بریتانیایی به نام فلور کیتس در کتابخانه دانشگاه ملاقات کرد و رابطه‌ای را آغاز کرد که موجب طلاق نتانیاهو از همسر اولش شد. این ازدواج هم 10 سال بعد به طلاق منجر شد. سه سال بعد، نتانیاهو با سارا بن آرتزی آشنا شد که میهماندار پرواز ال‌عال از نیویورک به اسرائیل بود. هنوز دو سال از این ازدواج نگذشته بود که در سال 1372 نتانیاهو در برنامه زنده تلویزیونی اعتراف کرد که با روث بار، مشاور روابط عمومی خود رابطه داشته زیرا یکی از حریفان حزبی‌اش آن را برای خارج کردنش از رقابت ضبط کرده و او پیش از اخاذی رقیب، خود آن را افشا کرده است. همسرش از این موضوع چشم‌پوشی کرد اما این آخرین افتضاح اخلاقی وی نبود. سال 1375 رسانه‌ها گزارش دادند که او دوستی 20 سالهای با کاترین پرایس موندادوری، یک زن ایتالیایی- امریکایی داشته است. اما نتانیاهو با حمله به رقبایش که چرا در زندگی خصوصی او دخالت می‌کنند، از این ماجرا هم عبور کرد.