سرمایهگذاری داخلی
این در حالی است که در زمستان 1400 که به تدریج سیاستهای اقتصادی دولت سیزدهم به ثمر نشست، شاهد رشد چشمگیر تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در کشور بودیم. طبق گزارش بانک مرکزی، در زمستان 1400 تشکیل سرمایه ثابت ناخالص نسبت به زمستان 1399 بیش از 14 درصد افزایش یافت.
میزان «تشکیل سرمایه ثابت» از نیمه دوم سال 92 تا نیمه اول سال 1400 درمجموع 30٫6 درصد کاهش یافت، اما بر اساس گزارش بانک مرکزی در فصل زمستان 1400، میزان تشکیل سرمایه 14٫4 درصد رشد داشت که در سال 1401 نیز روند رشد آن ادامه یافت.
نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص شامل تشکیل سرمایه در بخش ساختمان و تشکیل سرمایه در بخش ماشینآلات میشود و بیانگر تغییرات میزان سرمایهگذاری در اقتصاد یک کشور است. کاهش نرخ تشکیل سرمایه به معنای کاهش سرمایهگذاری و افزایش آن نشاندهنده رشد سرمایهگذاری در اقتصاد است. علت استفاده از عبارت ناخالص هم عدم احتساب استهلاک است.
یکی از چالشهایی که اقتصاد ایران در دوران 8 ساله دولتهای یازدهم و دوازدهم با آن مواجه بود، کاهش سرمایهگذاری در اقتصاد بود. مدیران ارشد دولت گذشته عمدتاً بر جذب سرمایهگذاری خارجی تاکید میکردند اما حتی برای جذب سرمایهگذار خارجی قوانین و فرایندهای صدور مجوز تسهیل نشد.
گزارش نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی در طول سالهای 92 تا 1400 نشان میدهد درمجموع، در طول دوره 8 ساله دولت گذشته، میزان سرمایهگذاری در اقتصاد ایران به قیمتهای ثابت، 30٫6 درصد کاهش یافته است.
حتی در طول 4 سال اول دولت که بحثهای سیاست خارجی و برجام بسیار مورد توجه بود باز هم درمجموع تشکیل سرمایه ثابت افت 8٫7 درصدی داشته است.
کاهش تشکیل سرمایه در اقتصاد به معنای کاهش پتانسیل افزایش تولید ناخالص داخلی، کاهش ظرفیت در رشد درآمد سرانه و رفاه و کاهش ظرفیت اشتغال است. برای کشوری در حال توسعه، رشد تشکیل سرمایه امری حیاتی است و کاهش این شاخص بیانگر کند شدن سرعت توسعه در یک اقتصاد است.
با این وجود در فصل زمستان سال 1400 برای اولین بار در یک دهه گذشته نرخ تشکیل سرمایه ثابت در فصل زمستان به رکورد 14٫4 درصدی رسید که بیانگر تغییر جهت منحنی تشکیل سرمایه در اقتصاد ایران است.
رشد تشکیل سرمایه در بخش ماشینآلات به معنای افزایش تمایل سرمایهگذاری در بخش تولیدات صنعتی در کشور است.
بر اساس گزارش مرکز آمار، رشد تشکیل سرمایه در بخش ماشینآلات کشور در دولت دوازدهم به شدت نزولی بود. از بهار 1397 تا بهار 1400 متوسط رشد فصلی تشکیل سرمایه در بخش ماشینآلات، منفی 16.3 درصد بود. اما از تابستان 1400 با تغییر دولت شاهد روند مثبت تشکیل سرمایه در بخش ماشینآلات هستیم.
گزارش مرکز آمار نشان میدهد نرخ رشد تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات کشور طی چهار سال اخیر به شرح زیر بوده است.
ارقام نمودار فوق دو تصویر کاملا متضاد از وضعیت تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات را طی سالهای اخیر نشان میدهد. در حالی که رشد تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات در دولت قبل روندی شدیدا نزولی را تجربه میکرد، در دوره جدید این روند کاملا معکوس شده و رشد فزاینده را تجربه میکند.
بررسی روند نرخ رشد تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات از آن جهت مهم است که این شاخص معیار مهمی در سنجش رونق اقتصادی به ویژه در بخشهای مختلف صنعت است؛ چنانکه طبق گزارش مرکز آمار، بخشهای صنعتی کشور همچون «استخراج نفت و گاز» و «صنعت» دو موتور اصلی رشد اقتصاد در سال گذشته بودند.
از سوی دیگر یکی از مهمترین اثرات تحریم، افت شدید تشکیل سرمایه در ماشین آلات به دلیل محدود شدن دسترسی کشور به ماشین آلات تولید است. با این حال رشد چشمگیر تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات، نشانهای دیگر از کاهش محسوس تاثیر تحریمها در دوره جدید به شمار میرود.