گروه اقتصادی/ یکی از مهمترین دغدغه‌های مصرف کنندگان سلامت محصولات غذایی است و تأکید بر تولید محصولات کشاورزی سالم از سوی جهاد کشاورزی پاسخی برای رفع این دغدغه هاست. در سالهای اخیر نگرانی‌هایی مبنی بر استفاده از نهاده‌های شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی، باقی ماندن سموم و کودها، مواد هورمونی و انواع افزودنی‌های غیرمجاز در محصولات غذایی مطرح شده است.
تولید محصولات کشاورزی سالم، بهداشتی و باکیفیت یکی از مأموریت‌های وزارت جهاد کشاورزی اعلام شده است. اهمیت سلامت غذا به اندازه‌ای است که در اکثر قوانین بالادستی نظام از جمله سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در بخش سلامت، قانون برنامه ششم توسعه و قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی مصوب ۱۳۸۹ مورد تأکید قرار گرفته است.
سید جواد ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی به تازگی از تلاش وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر تولید محصول کشاورزی خبر داده و گفته است: «با صیانت از بسترهای تولید و شناسنامه‌دار کردن بسترهای تولید به سمت محصول کشاورزی، باغی و دامی سالم برای مردم می‌رویم تا با خیال راحت از محصولات استفاده کنند.»
وی افزوده است: «سلامت محصولات کشاورزی از مزرعه تا سفره با شناسنامه‌دار شدن محصول کشاورزی و ارائه گواهی سلامت از جمله دیگر اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در یک سال گذشته بوده است.»
اهمیت غذای سالم از آن جهت حائز است که از هزینه‌های درمان می‌کاهد، بنابراین هزینه برای تولید محصول ارگانیک و سالم به طور مستقیم بر سلامت جسمی و کاهش هزینه‌های سلامت مرتبط است. عطف  به همین موضوع نیز وزارت جهاد کشاورزی تولید محصول کشاورزی سالم را در دستور کار خود قرار داده است.
بخش کشاورزی با تولید مواد غذایی مورد نیاز مردم شامل محصولات زراعی، باغی، دام و طیور و آبزیان مهم‌ترین تأمین کننده غذای کشور است، در این راستا و با توجه به اهمیت موضوع و تأکید ریاست جمهور مبنی بر تولید غذای سالم، باکیفیت، ارزان و با منشأ داخلی، دفتری تحت عنوان سلامت غذا در سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی ایجاد و مشغول به فعالیت است.  
در بحث سلامت محصولات کشاورزی مهمترین نکته مرز بیشینه‌ای است که هر کشور دارد یعنی میزان باقی مانده مواد غذایی و آفت کش‌ها از حدی بالاتر نرود. رصد و پایش سلامت محصولات کشاورزی یکی از برنامه‌های سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی برای ارتقای سلامت محصولات است.
به همین منظور سامانه مجوزهای الکترونیکی کشاورزی (سماک) راه‌اندازی شده است که به ارتقای سلامت محصولات چه مصرف داخل کشور و چه صادرات، سموم و آفت‌کش‌ها با میزان استاندارد کشور‌های هدف صادراتی کمک کند. سامانه سماک که در سازمان حفظ نباتات قرار دارد، کل تولیدات کشاورزی را از تولید تا رسیدن به دست مصرف کننده رصد می‌کند. کارشناسان فنی برای استفاده بهینه از آفت‌کش‌ها و کود‌های شیمیایی، از ابتدای کشت تا برداشت محصول نظارت می‌کنند تا استفاده بیش از حد مجاز و در زمان مناسب انجام گیرد.
شاپور علایی‌مقدم رئیس سازمان حفظ نباتات، ایجاد سامانه سماک را با هدف فرایند تولید محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی سالم و بهداشتی عنوان و تأکید کرده است: «بیش از ۹۵ درصد آفت‌کش‌ها کم‌خطر شده‌اند.»
استفاده از سموم ،کمتر از میانگین جهانی
تولید محصولات کشاورزی باید منطبق بر استانداردهای بهداشتی روز دنیا باشد، به همین دلیل حذف سموم، آفت کش‌ها و آفات و کودهای غیراستاندارد در دستور کار دفتر سلامت غذای سازمان حفظ نباتات قرار دارد.
سم عاملی برای حفظ محصول کشاورزی است و استفاده از سموم در تولید محصول در ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا از میانگین کمتری برخوردار است. در ایران میانگین مصرف سم در هر هکتار ۴۰۰ گرم است در حالی که میانگین مصرف سم جهان ۱.۷ کیلوگرم است، به عبارت دیگر مصرف سموم در محصولات کشاورزی ایران یک‌چهارم میانگین جهانی است.
ژاپن و چین میانگین مصرف سموم‌شان ۱۲ کیلوگرم در هکتار و امریکا ۱۱.۵ کیلوگرم در هکتار است. در کشور ما میانگین مصرف سموم به دلیل بالا بودن قیمت‌ها و عدم آگاهی کشاورزان خرده پا پایین است. در واقع تولیدکنندگان ما از سموم و آفت‌کش‌ها استفاده زیادی ندارند ، به عنوان نمونه ایران در سال قبل ۲۴ میلیون تن صادرات محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی داشت اما امسال به ۳۱ میلیون تن رسیده و کمترین تذکر در زمینه غیر استاندارد بودن را داشته است.
تولید محصولات سالم گلخانه‌ای در ایران
امروزه اهمیت تولید محصولات سالم کشاورزی برای حفظ محیط‌ زیست و سلامت جامعه کاملاً آشکار شده است، بطوری که تلاش‌های گسترده‌ای برای توسعه تولید محصول سالم صورت می‌گیرد. کشت به روش سنتی نیازمند استفاده از سموم و کودهای مختلف برای کنترل آفات است، در صورتی‌که در کشت به روش گلخانه‌ای میزان استفاده از سموم به حداقل می‌رسد و سلامت محصول تولیدی بالاتر خواهد رفت.
کشت محصول در فضای باز نیاز به سموم بیشتری برای کنترل آفات دارد و در کشور ما نیز تولید محصولات سالم گلخانه‌ای به لحاظ خطر باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی به طور ویژه مدنظر قرار گرفته است. به‌علاوه به لحاظ صرفه‌جویی در مصرف آب در شرایطی که کشور با مشکل خشکسالی روبه‌رو است، تولید محصولات کشاورزی را توجیه‌پذیر می‌سازد. 
یکی از موارد بسیار مهم در محصولات گلخانه‌ای رشد طبیعی و سالم آنهاست به دلیل اینکه محصولات به دور از آفت‌ها و باکتری‌های موجود در طبیعت هستند، استفاده از انواع سموم برای این محصولات، لازم نخواهد بود. 
محصولات تولیدی در گلخانه‌ها شناسنامه‌دار هستند، زیرا میزان مصرف سموم در گلخانه‌ها قابل کنترل است و برای محصولات تولیدی در گلخانه گواهی سلامت صادر می‌شود. بنابراین تلاش برای توسعه تولید محصولات کشاورزی در فضای گلخانه‌ای، عامل مهمی در جهت تولید بیشتر محصولات سالم کشاورزی خواهد بود.
شناسنامه دار کردن محصولات غذایی؛ گامی در مسیر تولید محصول سالم
شناسنامه‌دار کردن محصولات در راستای رصد و نظارت بر سلامت تولیدات کشاورزی یکی از اقدامات مهم و مؤثر دولت سیزدهم است. اکنون در تولید محصولات کشاورزی در کشور ما نظارت و رصد چندانی بر میزان مصرف سموم، فلزات و نیترات که کشاورزان در تولید محصولات استفاده می‌کنند، وجود ندارد.
تا قبل از موضوع شناسنامه دار کردن محصولات غذایی، روند استفاده از توزیع و عرضه محصول کشاورزی ناسالم تشخیص داده‌ نمی‌شد، اما با شناسنامه دار کردن محصولات این مشکلات حل می‌شود که به طور قطع در سلامت مردم بسیار تأثیر‌گذار خواهد بود.
وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند مزارع و باغ‌ها را شناسنامه دار کند، یعنی به هر کدام از آنها کد مشخص اختصاص بدهد. وقتی هر محصول غذایی که در کشور عرضه می‌شود دارای شناسنامه باشد و مردم به راحتی بتوانند به اطلاعات محصول دست پیدا کنند این شفافیت در تولید محصول علاوه بر اطمینان بخشی به مردم کشور، باعث اطمینان دیگر کشورها نیز خواهد شد و ما دیگر با مشکل مرجوع شدن محصولات کشاورزی به دیگر کشورها روبه‌رو نخواهیم شد. در صورت شناسنامه دار شدن محصول کشاورزی، محل تولید هر محصولی به کشور هدف اعلام می‌شود تا در این شرایط کل صادرات محصول از کشور برگشت نخورد.

امین محمودی
 خبرنگار
 
ایران طی چند سال اخیر با معضل خشکسالی روبه‌رو شده است ولی با این حال دولت سیزدهم از ابتدای شروع به کار خود حمایت از تولید محصولات کشاورزی خصوصاً کالاها و محصولات اساسی را در دستور کار خود قرار داده است. به طوری که وزارت جهاد کشاورزی قصد دارد تا افق 1404 به خودکفایی و یا کاهش وابستگی در 8 محصول اساسی کشاورزی شامل برنج، جو، گندم، حبوبات، پنبه، چغندر قند، ذرت و دانه‌های روغنی برسد.
به همین دلیل در سال زراعی گذشته قیمت خرید تضمینی گندم با رشد 130 درصدی از 5 هزار تومان به 11 هزار و 500 تومان و قیمت کلزا نیز از 7 هزار و 800 تومان به 23 هزار و 500 تومان تغییر پیدا کرد تا کشورمان هم وابستگی به واردات گندم و روغن خود را کاهش بدهد و هم از ارزبری این محصولات با توجه به افزایش شدید قیمت‌های جهانی همزمان با جنگ اوکراین و روسیه بکاهد.
با این حال تولید این 8 محصول در کشورمان در سال زراعی گذشته کمتر از میزان مصرف خانوارهای ایرانی بود به همین دلیل دولت سیزدهم جهت ایجاد نشدن هرگونه مشکلی در زمینه امنیت غذایی و تنظیم بازار اقدام به واردات این محصولات به میزان کافی کرده است به همین دلیل شاهد آن هستیم که کمبود کالای اساسی در بازار مشاهده نمی‌شود و با توجه به فراوانی تولید و واردات این محصولات از میزان قیمت آنها کاسته شده و فروشگاه‌ها مملو از کالای اساسی است.
واردات 8.5 میلیون کالای اساسی به کشور
جابه‌جایی بیش از ۸ و نیم میلیون تن کالای اساسی در نیمه نخست سال ۱۴۰۱، سبب تعادل و توازن در توزیع این کالاها براساس میزان مصرف مراکز جمعیتی در اقصی نقاط کشور و دسترسی آسان و مطمئن مردم به محصولات مورد نیازشان شد.
شرکت بازرگانی دولتی در ۶ماه اول سال‌جاری، ۸ میلیون و ۵۸۱هزارتن انواع کالاهای اساسی شامل گندم، برنج، روغن خام، شکر خام و انواع دانه‌های روغنی را در سرتاسر کشور از طریق خطوط جاده‌ای و ریلی جابه‌جا کرد. به طوری که در بخش عملیات ارسال کالاهای اساسی از بنادر، ۳ میلیون و ۶۷۵ هزار تن انواع کالاهای وارداتی به بنادر جنوبی و شمالی کشور از طریق شبکه معابر جاده‌ای و ریلی به مقصد ۲۱۰۰ مرکز ذخیره‌سازی در ۳۱ استان‌ ارسال شده است.
طی این مدت، ۲ میلیون و ۶۰۹ هزار تن کالاهای اساسی در قالب حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی بین‌استانی به ۱۷۰۰ مرکز نگهداری مابین ۳۱ استان نیز جابه‌جا شده و علاوه بر آن، نسبت به تزریق مویرگی درون‌استانی، ۲ میلیون و ۲۹۷ هزار تن انواع این کالاها به ۱۳۳۰ نقطه در داخل ۳۱ استان ارسال شده است.
ترخیص 4،7 میلیون تن نهاده دامی
علاوه بر این 8 کالای اساسی، تأمین نهاده‌های دامی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است به طوری که  طی سالیان گذشته تأمین نهاده‌های دامی و تکمیل زنجیره غذایی دامداری‌ها، مرغداری و واحدهای پرورش آبزیان به یکی از پرچالش‌ترین موضوعات حوزه کشاورزی کشورمان تبدیل شده که این امر به عدم خوداتکایی در تولید این محصولات و وابستگی 80 درصدی به واردات آنها برمی‌گردد.
طی سال‌های گذشته بخش مهمی از واردات ایران به نهاده‌های دامی اختصاص یافته است و از آنجایی که ذرت، جو، کنجاله و دانه سویا نیاز به آب فراوانی دارند، کاشت آنها در کشور به‌صرفه نیست اما در عین حال محصولاتی پراهمیت هستند که جهت افزایش شیردهی، پروار کردن و تولید مثل دام، طیور و آبزیان استفاده می‌‌شوند.
در این باره محمد جعفری اظهار داشت: حجم زیادی نهاده دامی مربوط به بخش خصوصی و دولتی در بنادر کشور وجود دارد که با تأمین منابع ریالی به کشور وارد می‌شود و بانک مرکزی مشکلی برای اختصاص ارز به واردات این نهاده‌ها ندارد. معاون بازرگانی داخلی شرکت پشتیبانی امور دام ادامه داد: حجم مناسبی از انواع نهاده دامی خریداری شده است که با حل شدن موضوع تأمین منابع ریالی ترخیص و به کشور وارد می‌شود.
وی تصریح کرد: سایر دستگاه‌های مختلف نظیر گمرک، استاندارد، دامپزشکی و کشتیرانی برای ترخیص نهاده‌های باقی‌مانده در گمرک همراهی داشته‌اند. مسائل ریالی را به تعهد شرکت، مدیرعامل و ذی‌حساب پشتیبانی امور دام قبول کرده‌اند و بدون اینکه وجهی پرداخت شود در صورت داشتن سند این نهاده‌ها را ترخیص می‌کنیم.
جعفری گفت: 4 میلیون و 700 هزار تن نهاده دامی دولتی در بنادر وجود دارد که بخش خصوصی نیز به این شکل نهاده در بنادر دارد.
جزئیات واردات کالاهای اساسی
بیشترین میزان واردات کالاهای اساسی در سال‌ جاری به گندم اختصاص دارد، به‌طوری که 2میلیون و 766 هزار تن به ارزش یک میلیارد و 190 میلیون دلار وارد کشور شده است.
از طرف دیگر طی شش ماهه نخست سال‌جاری یک میلیون و 57 هزار تن برنج به ارزش یک میلیارد و 264 میلیون دلار و 568 هزار تن قند و شکر به ارزش 324 میلیون دلار از بنادر کشورمان به سمت بازارهای سراسر کشور روانه شده است.
میزان واردات روغن خام طی این مدت نیز 641 هزار تن به ارزش یک میلیارد و 182 هزار تن و میزان واردات جو 473 هزار تن به ارزش 177 میلیون دلار بوده است.
کاهش قیمت کالاهای اساسی
«محمد قربانی»، معاون وزیر جهاد کشاورزی در این‌باره اظهار کرد: انجمن صنایع روغن اقدام به کاهش قیمت پایین‌تر از نرخ مصوب کرده است که ۱۰ درصد برای روغن‌های خوراکی و ۱۵ درصد برای روغن‌های صنف و صنعت که تحریک تقاضا داشته باشند و بتوانند محصولات خودشان را به فروش برسانند.
وی در خصوص عرضه شکر افزود: قیمت شکر در کارخانه طبق مصوب ۱۸ هزار تومان و قیمت فله شکر حدود ۲۰ هزار تومان است.
معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی گفت: اگر شکر بسته‌بندی شود ۲ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۳ هزار تومان برای فرایند بسته‌بندی که دارد، قیمت آن افزایش می‌یابد. همه طبق قانون موظف‌اند که قیمت مصرف‌کننده درج کنند.
از طرف دیگر رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی گفت: قیمت حلب روغن جامد ۵ کیلویی که دو ماه قبل ۴۰۰ هزار تومان بود ۲۹۵ هزار تومان شده است و روغن مایع ۹۰۰ گرمی که ۶۸ هزار تومان بوده ۵۵ هزار تومان شده است.
وی در خصوص قیمت برنج بیان کرد: قیمت برنج ایرانی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش پیدا کرده است و بار قدیم گران‌تر بوده و الان بار جدید حدود ۴۰ الی ۴۵ هزار تومان شده است. رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی افزود: برنج ایرانی اعلا از ۹۰ هزار تومان تا ۱۱۵ تومان در بازار هست.