ترانه بنی‌یعقوب
گزارش‌نویس
ماسک این روزها جایش را برای بازگشت دوباره به زندگی‌مان بازکرده است، همان ماسکی که برای مدت‌ها به بخشی از پوشش ما تبدیل شده بود. روزهایی که ماسک نمی‌زدیم از خانه خارج نمی‌شدیم و خیلی‌های‌مان کابوس بدون ماسک بودن در مکان‌های شلوغ را می‌دیدیم تا اینکه بحران کرونا فروکش کرد و خیلی‌ها دوباره بی‌خیال شدیم یا اگرهم از ماسک استفاده می‌کردیم خیلی برای‌مان جدی نبود. اما این روزها و با شیوع آنفلوانزا، سرماخوردگی و البته کرونا دوباره بحث استفاده از ماسک و فروش آن جدی شده است.
مرد مقابل یکی از ایستگاه‌های مترو تهران بساط کرده و ماسک می‌فروشد از همه رنگ ونوع ماسکی در بساطش دیده می‌شود. او می‌گوید: «خیلی‌ها دوباره ماسک می‌خرند قبلاً عود می‌فروختم، اما وقتی دیدم باز هم مردم وقتی می‌خواهند وارد مترو شوند، ماسک می‌زنند فکر کردم ماسک بفروشم. مترو هم که جای پر ترددی است و مردم از خرید ماسک استقبال می‌کنند.»فروشنده رو به زنی که دماغش از ماسک گل و گشاد بیرون افتاده می‌گوید: «مادر بیا یکی از این ماسک‌های خوب بزن ماسکی که زده‌ای فایده ندارد. بیا 5 تا ماسک بهت می‌دهم 10 هزار تومان.» زن ابرو بالا می‌اندازد و می‌گوید: «ماسک، ماسک است، خوب و بد ندارد که. باز من این را می‌زنم. خیلی‌ها همین را هم نمی‌زنند.»
 مرد فروشنده رو به من ادامه می‌دهد: «همین است که همه توی مترو سرفه و عطسه می‌کنند. یک دقیقه برو پایین توی همان راهروها ببین چند نفر مریضند. از بس که ماسک به درد نخور استفاده می‌کنند.» مرد همین جور زیر لب غر می‌زند.
 دو پسر تا مقابل ایستگاه مترو می‌روند اما دوباره برمی‌گردند و به سمت پیرمرد دستفروش می‌آیند. یکی از پسرها به دیگری می‌گوید: «دیگر این روزها بدون ماسک توی مترو برویم کار تمام است.» آنها دو بسته 10 تایی سیاه رنگ انتخاب می‌کنند و ماسک زده وارد مترو می‌شوند.
نمی‌دانم روزهای اولی را که مجبور شدیم ماسک بزنیم به یاد دارید یا نه؟ بحث بر سر اثرگذار بودن یا نبودن ماسک بود. هنوز مجامع بین‌المللی و بهداشت جهانی هم درباره استفاده از ماسک هم‌نظر نشده بودند ودرباره‌اش تردید جدی داشتند. اصلاً برای خیلی‌های‌مان استفاده از ماسک عجیب و غریب بود چرا که تا پیش از این فقط ماسک را روی چهره برخی از کارکنان بخش صنعت یا اتاق عمل دیده بودیم و همین طور شاغلان بعضی بخش‌های تحقیقاتی. البته برخی هم زمانی که هوای شهرهای بزرگ کشور آلوده اعلام می‌شد هر از گاهی از ماسک استفاده می‌کردند. اما کرونا آمد و همه چیز را تغییر داد. یک روز چشم باز کردیم و دیدیم همه در به در دنبال ماسک می‌گردیم؛ کالایی که نایاب شده بود. بعد از مدتی ماسک فراوان شد و حالا دنبال با کیفیت‌ترهایش بودیم. زمان گذشت و مدام نتایج پژوهش‌ها نشان داد که چقدر استفاده از ماسک در پیشگیری از بیماری مؤثر است. خلاصه اینکه کرونا همان‌طور که بسیاری از مناسبات زندگی‌ را عوض کرد، استفاده از ماسک را هم برای خیلی‌های‌مان عادی کرد و معلوم شد که ماسک برای پیشگیری از بیماری‌های تنفسی یا بیماری‌های واگیرداری مثل آنفلوانزا نقش مهمی دارد.
اما هنوزهم برای خیلی‌ها که از ماسک استفاده می‌کنند، مفید بودن آن جای سؤال است. برخی می‌پرسند درست است که مؤثر بودن ماسک ثابت شده اما استفاده درست از آن است که میزان اثر‌گذاری واقعی‌اش را نشان می‌دهد و باید پرسید ما چقدر از این وسیله درست استفاده می‌کنیم؟
دختر جوانی یک بسته 50 تایی ماسک می‌خرد و از داروخانه خارج می‌شود: «می‌دانی من می‌خواهم یک سفر خارجی بروم و تصمیم دارم توی فرودگاه و هواپیما ماسک بزنم. همه می‌دانند که محیط فرودگاه‌ها و هواپیما خیلی آلوده است اما سؤال من این است که اگر بین آن همه آدم فقط من ماسک بزنم آیا ماسک زدن من تأثیری هم دارد؟ یعنی می‌خواهم بگویم مصرف ماسک این روزها لوث شده وقتی یک نفر در یک جمع شلوغ، ماسک می‌زند و دیگران نمی‌زنند انگار خودش را مسخره کرده الان باید کارشناسان و پزشکان این موضوع را برای ما روشن کنند.»
زن درحالی که فرزندش هفته قبل به دلیل آنفلوانزا یک هفته مدرسه نرفته فکر می‌کند بچه‌ها نمی‌توانند درست و حسابی ماسک بزنند و اگر کسی درست ماسک نزند، فایده‌ای ندارد: «چند روز پیش از مدرسه بچه‌ام تماس گرفتند و گفتند بچه‌ات را دیگر با ماسک به مدرسه بفرست؛ منتها مسأله این است که پسرم صبح‌ با ماسک به مدرسه می‌رود اما ظهر بدون ماسک برمی‌گردد. من فکر نمی‌کنم ماسک زدن برای بچه‌ها تأثیری داشته باشد. اینجور ماسک زدن به درد بچه‌ها نمی‌خورد. مسئولان باز باید برای پاییز و زمستان یک فکری بکنند چون نه بچه‌های کوچک ماسک زدن بلدند نه معلم می‌تواند حواسش به سی چهل دانش‌آموز و ماسک زدن‌شان باشد. ماسک زدن این روزها اصلاً توصیه خوبی نیست.»
زنی که با یک بسته ماسک از یک داروخانه در مرکز شهر تهران بیرون می‌آید می‌گوید: «دوباره می‌گویند ماسک بزنید، ماسک بزنید. می‌گویند تأثیر ماسک برای پیشگیری از بیماری‌های تنفسی ثابت شده. هرچقدر این توصیه‌ها جدی‌تر می‌شود، ماسک‌ها هم بی‌کیفیت‌تر از روز قبل می‌شوند.» تازه متوجه می‌شوم می‌خواسته جعبه ماسک را به داروخانه پس بدهد، چرا؟ چون بی‌کیفیت بوده. یک ماسک خاکستری رنگ را از توی جعبه بیرون می‌کشد و می‌گوید: «این همه وقت گذشته، دو سال ونیم توی کرونا درگیر ماسک بودیم و حالا هم برای آنفلوانزا و شیوع این همه ویروس ماسک توصیه شده اما وقتی می‌روی ماسک بخری این چیزهای بی‌کیفیت را قالب می‌کنند. این یک بسته 50 تایی است که تازه خریدم. دیگر همه می‌دانند که می‌شود با شعله کبریت و فوت کردن از پشت ماسک آن را امتحان کرد. ببین چقدر اینهایی که من خریده‌ام نازکند؟ فوت که چه عرض کنم با یک اشاره هم شعله کبریت را خاموش می‌کند. موقع فروش اما گفتند سه ‌لایه است و چه و چه. آخر زدن ماسک‌های بی‌کیفیت چه فایده‌ای دارد؟ مگر می‌خواهیم خودمان را گول بزنیم؟» و در انتها زیر لـــب می غرد:«‌تازه به خاطر باز شدن پک، ماسک ها را هم پس نگرفتند!»
زن به یکی از راه‌های ساده امتحان کیفیت ماسک اشاره می‌کند؛ اینکه شعله کبریتی را در نزدیکی ماسکی که به‌صورت زده‌اید روشن کنید و فوت کنید؛ اگر کبریت خاموش شد معلوم است که ماسک لایه «ملت بلون» ندارد و آنقدر نازک است که تنفس‌تان از آن عبور می‌کند. این تنها راه امتحان یک ماسک مناسب نیست. روش دیگر تشخیص ماسک استاندارد نفوذ‌پذیری آب است. ماسک خوب نباید نفوذپذیر باشد. یعنی اگر آب از ماسک بیرون بزند در زمان عطسه و سرفه ترشحات دهان و بینی هم بیرون خواهد آمد. تست دیگر ماسک این است که گوشه‌های آن را برش بزنید و لایه وسط را دربیاورید و فندک بزنید؛ در این حالت آن قسمت نباید شعله‌ور شود. ماسک‌های استاندارد هم می‌سوزند اما شعله نمی‌کشند. اینها راه‌های ساده و معمولی برای تشخیص ماسک استاندارد است که خیلی‌ها می‌دانند و بقیه راه‌ها هم آزمایشگاهی و تخصصی است.
فرهنگ سعیدی که در زمینه تجهیزات پزشکی و تولید ماسک سررشته دارد درباره استفاده از ماسک و تأثیرش در این روزها می‌گوید: «یک مدت چون بازار سیاه بود و احتکار می‌شد خیلی‌ها به‌ صورت زیرزمینی، خانگی یا در کارگاه‌های تولید لباس ماسک تولید کردند. اما این روزها اصلاً این بازار سیاه را نداریم و ماسک‌های موجود در بازار سالم است. الان هرکس ماسک تولید می‌کند زیر نظر اداره کل تجهیزات پزشکی این کار را انجام می‌دهد. بنابراین هرکسی می‌تواند ماسک سالم را با مجوزهای معتبر تهیه کند. اما متأسفانه ‌این روزها کمتر اقبالی به ماسک وجود دارد که کاملاً اشتباه است چون در دوران کرونا تأثیر ماسک در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی مشخص شد. البته همه باید بدانند ماسک زدن به معنای این نیست که اگر ما ماسک می‌زنیم کاملاً در برابر بیماری مصون هستیم چون بهترین ماسک‌ها هم که همان ماسک‌های 95 N هستند تا 95 درصد ایمنی می‌دهند و 5 درصد امکان ابتلا هست. نمی‌توانیم با ماسک مطمئن باشیم وهر جا دلمان خواست برویم. پس فاصله اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کنار استفاده از ماسک مناسب می‌تواند برای پیشگیری از بیماری‌های ویروسی مناسب باشد.»
حالا که دوباره آنفلوانزا، سرماخوردگی و کرونا یا شبه اُمیکرون مجال بروز و ظهور پیدا کرده بد نیست دوباره به بازگشت ماسک به عنوان بخشی از پوشش خود فکر کنیم شاید این بار که آشنایی بیشتری با ماسک و روش استفاده‌اش داریم استفاده از این وسیله برای‌مان مفیدتر باشد.