مرجان حاجی رحیمی
خبرنگار

​​​​​​​پس از گذشت 6 سال دعوای حقوقی، سرانجام دادگاه به نفع بهره‌بردار کاخ مسعودیه رأی داد و وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در این پرونده پرفراز و نشیب شکست خورد.
عمارتی که برخی مشروطه‌خواهان دوم تیرماه 1287  خورشیدی که بعد از آن مجلس به توپ بسته شد در آن سنگر گرفتند، ساختمانی که در سال 1304 نخستین کتابخانه ملی ایران توسط انجمن معارف در آن راه‌اندازی شد و بنایی که نخستین مدرسه طب و حقوق در حیاط خلوت مشیرالملکی آن شکل گرفت، در آبان 1389 توسط سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی که حمید بقایی رئیس آن بود، در یک قرارداد 59 ساله به شرکت قطعه‌سازی عظام به سرپرستی عباس ایروانی (که بعدها دچار پرونده فساد مالی شد)، واگذار شد.
کاخ ظل‌السلطان در میدان بهارستان یکی از ساختمان‌های نفیس تهران به شمار می‌رود که بخشی از آیینه‌کاری‌های آن از کاخ چهلستون اصفهان به این عمارت منتقل شد، زمانی که پسر ناصرالدین شاه، مسعودمیرزا ظل السلطان والی اصفهان بود. این کاخ با وجود تمام مخالفت‌های کارشناسان، در اواخر دهه 80 خورشیدی، از سوی صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی وقت برای کاربری اقامتی و پذیرایی به بخش خصوصی واگذار و قرار شد بهره‌بردار بلافاصله مرمت را آغاز کند و تا پیش از اتمام مرمت، از عمارت بهره‌برداری نشود. ( 3 سال زمان مرمت و 7 سال تنفس پس از مرمت) اما این اتفاق رخ نداد، نه تنها درصد مرمتی قابل توجه نبود بلکه از همان ماه‌های نخست، بهره‌برداری آن هم با کاربری غیر از آنچه در قرارداد آمده بود، آغاز شد.
بدین ترتیب بود که در سال 1395 سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی عمارت را از بهره‌بردار پس گرفت. محمدرضا پوینده، رئیس وقت صندوق حفظ و احیا در آن زمان به ایرنا گفت: این قرارداد بشدت از سوی نهاد‌های نظارتی از جمله سازمان بازرسی کل کشور مورد اشکال بوده و این مراجع نظارتی طی مکاتبات مکرر درخواست لغو و فسخ قرارداد را داشته‌اند. عمارت مسعودیه طبق قرارداد در مدت سه سال باید کاملاً مرمت می‌شد و در سال 92 مراحل مرمت باید به اتمام می‌‌رسید.
پوینده افزود: در دو سال گذشته طی مکاتبات مکرر، تذکرات حقوقی و فنی را به شرکت مذکور اعلام کرده و درخواست کردیم که با توجه به وضعیت اسفبار نگهداری عمارت مسعودیه نسبت به مرمت بنا بر اساس قرارداد اقدام کرده و هرگونه بهره‌برداری صنفی از جمله کافی شاپ، برگزاری کنسرت‌های موسیقی، تئاتر، عکاسخانه و فروش زیور آلات را متوقف کنند که متأسفانه کمترین توجهی به این تذکرات و درخواست‌ها از سوی شرکت بهره‌بردار نشد لذا از آنجایی که کارشناسان فنی صندوق احیا وضعیت عمارت مسعودیه را به لحاظ فنی بسیار نامناسب تشخیص دادند، پس از تأمین دلیل از سوی کارشناسان رسمی دادگستری درخصوص میزان مرمت و بهره‌برداری و علی رغم میل باطنی نسبت به فسخ قرارداد و بازپس‌گیری عمارت مسعودیه اقدام شد.پوینده در تشریح برخی موارد تخلف شرکت بهره‌بردار گفته بود: بر‌اساس ماده 2 قرارداد مبنی بر مدت زمان مرمت و بند 6 ذیل ماده 4 مبنی بر عدم رعایت اصول و قواعد حرفه‌ای و ابلاغیه‌های صندوق و همچنین بند 11 ذیل ماده 4 مبنی بر عدم رعایت اصول و ضوابط فنی در زمان بهره‌برداری غیر مجاز تخلفات گسترده‌ای در بهره‌برداری از این بنا انجام شده است. شرکت عظام در بند12 ذیل ماده 4 مبنی بر استفاده از بنا در موارد خارج از کاربری‌های ذکر شده در قرارداد و بر اساس ماده 13 دیر کرد در شروع عملیات مرمت و احیای بنای تاریخی، واگذاری‌های به غیر بدون کسب اجازه قبلی از صندوق احیا نیز خارج از قرارداد اقدام کرده که باید در مراجع قضایی پاسخگو باشد.او با بیان اینکه شرکت عظام قبل از اجرا و به پایان رساندن مراحل مرمت ، تخلف کرده و نسبت به بهره‌برداری اقدام نموده است، یادآور شد: از آنجایی که صندوق احیا حفاظت و استحکام بنا را به دلیل بهره‌برداری غیر اصولی در مخاطره می‌‌دید به ناچار برای حفاظت و مرمت این بنای تاریخی فاخر شهر تهران با توجه به مفاد قرارداد و تعهدات دو طرف نسبت به فسخ قرارداد و بازپس‌گیری بنا اقدام کرد. 

رأی دادگاه پس از 6 سال
پس از این اتفاق شرکت عظام نیز ساکت ننشست و از سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی به دادگاه شکایت کرد و حالا در رأی نهایی دادگاه، الزام به ایفای تعهد مبنی بر تغییر کاربری از اقامتی به فرهنگی و آموزشی داده شده است.
در این باره احسان ایروانی که در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴ مدیرعامل صندوق حفظ و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی بود، به روزنامه ایران گفت: در قرارداد به نکات مهمی اشاره شده، از جمله اینکه سرمایه‌گذار ملزم است اسناد مثبته هزینه کرد را تحویل صندوق بدهد که بررسی نهایت وجاهت اسناد برعهده صندوق است. تعیین و تغییرکاربری بنا جزو اختیارات انحصاری صندوق است و تحت هیچ عنوان سرمایه‌گذار نمی‌تواند در آن دخل و تصرفی داشته باشد. اگر بخشی از قرارداد اجرایی نباشد یا باطل شود بر مفاد دیگر قرارداد تأثیری ندارد و اگر بنیاد قرارداد را تحت تأثیر قرار دهد، قرارداد منفسخ یا باطل است. در این رابطه هیچ گونه تعهدی مبنی بر تغییر کاربری در قرارداد برعهده صندوق احیا نبوده و نیست.
او درباره تغییر کاربری عمارت مسعودیه گفت: هر دو طرف قرارداد متفق‌القول بودند که کاربری اقامتی برای این عمارت مناسب نیست. (هزینه بالای مرمت و درآمد کمتر نسبت به کاربری فرهنگی، آموزشی و آسیب بیشتر به بنا) به همین دلیل در سال 1390 یعنی فقط چند ماه بعد از واگذاری، با حضور مدیرعامل وقت صندوق، جلسه برگزار شد تا پیشنهاد شرکت سرمایه‌گذار مبنی بر تغییر کاربری استماع شود. در این جلسه قرار شد برنامه و طرح پیشنهادی خود و توجیه اقتصادی آن را به صندوق تحویل دهد تا بررسی حقوقی شود.
مدیرعامل اسبق صندوق حفظ و احیای بهره‌برداری از اماکن تاریخی، با اشاره به بند ماده 88 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، اشاره کرد که تغییر کاربری اماکن واگذار شده ممنوع است مگر اینکه تفاوت کاربری اقتصادی احصا و به نفع دولت تعیین و در سطح هیأت وزیران تصویب شود. 
او گفت: بدین ترتیب قرار شد تغییر کاربری عمارت مسعودیه برای تصویب به کمیسیون لوایح دولت برود تا حقوق دولت تأمین شود. شرکت عظام هم پذیرفت و در طول حدود 10 ماه، چند جلسه برگزار شد تا جوانب کار و علل و عوامل بررسی شود. در کمیسیون لوایح به طور شفاهی گفته شد که محاسبات اقتصادی مجدداً محاسبه و قرارداد انفساخ و دوباره در مزایده طرح شود اما دیگر از شرکت عظام که بر تغییر کاربری اصرار داشت، خبری نشد و این بی خبری تا اردیبهشت سال 94 ادامه پیدا کرد.
او افزود: در فروردین 94، مسعود سلطانی فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی بازدیدی از مسعودیه داشت که من در آن حضور نداشتم و کمی بعد از آن در 16 اردیبهشت همان سال، رئیس سازمان میراث فرهنگی با دبیر کمیسیون لوایح نامه نگاری و درخواست کرد که موضوع تغییر کاربری عمارت مسعودیه از دستور کار خارج شود و من نیز خرداد همان سال از سمت خود کناره‌گیری کردم گرچه در ۲۴ فروردین ماه نامه لغو بهره‌برداری موقت را ابلاغ کردم.
ایروانی گفت: ما تا سال 1394 یعنی 5 سال پس از واگذاری عمارت مسعودیه به شرکت عظام، هیچ صورت هزینه‌کرد و اسناد مثبته‌ای دریافت نکردیم که بتوانیم جمع‌بندی هزینه‌های سرمایه‌گذار را داشته باشیم. تا آن زمان جمع‌بندی حدودی صندوق رقمی حدود 600 میلیون تومان بود که زیر 20 درصد هزینه‌کرد می‌‌شود. از سال 94 تا 95 هم که صندوق به صورت شفاف مخالفت خود را با تغییر کاربری اعلام کرد.

منتظر تکمیل پروژه باشیم
احسان ایروانی در ادامه با اشاره به رأی دادگاه  گفت: حالا که شرکت عظام مدعی شده است که 30 درصد عملیات مرمتی بر اساس کاربری اقامتی مسعودیه جلو رفته ما بی‌صبرانه منتظر تکمیل 70 درصد باقیمانده هستیم و این را باید بدانیم که وظیفه صندوق حفظ و احیای تعیین کاربری پیش از قرارداد است نه تغییر کاربری پس از قرارداد و این امر در صلاحیت آن نیست.
او افزود: تا خرداد 1394 یک برگ از هزینه‌کرد مجموعه توسط سرمایه‌گذار ارائه نشده بود و تخمین بنده قریب به 500 تا 600 میلیون تومان هزینه‌کرد بود.
 از این تاریخ تا زمان تصرف صندوق هم که طرحی وجود نداشت و اجرایی صورت نگرفته است پس چگونه 30 درصد از عملیات اجرایی به مبلغ 1.2 میلیارد تومان (با ارزش سال 1389) تعیین شده است؟ این در حالی است که در صورت هرگونه توقف قراردادی که پیشرفت مالی کمتر از 20 درصد باشد، هیچ حقی از جانب سرمایه‌گذار قابل مطالبه نخواهد بود.

نمد نوعی بافته سنتی زیراندازی است که با پشم تولید می‌شود. نمد را نمی‌بافند بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم‌رفتن الیاف پشمی می‌شوند. دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدن پشم امکان تولید نمد را میسر می‌سازد. نمد یکی از مهم‌ترین محصولات بخش صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری است و یکی از شغل‌های قدیم مردم این استان بویژه در شهرستان‌های بروجن و شهرکرد به شمار می‌رفته است. چهارمحال و بختیاری یکی از مهم‌ترین مراکز دامپروری کشور به شمار می‌رود و پشم گوسفند که ماده اولیه نمد است به وفور در این استان تولید می‌شود.
نمد مالی و تولید محصولات نمدی شغلی طاقت‌فرسا و سخت در استان چهارمحال و بختیاری به شمار می‌رفته است. نمد مالی هنر و شغلی است که به تاریخ استان چهارمحال و بختیاری گره خورده و منبع درآمد بسیاری از مردمان این استان در سال‌های نه چندان دور به شمار می‌آمده است. این در حالی است که هم‌اکنون آخرین کارگاه‌های تولید سنتی و مغازه‌های فروش محصولات این هنر در حال جمع شدن است و کمتر کسی دیگر به سمت تولید یا خرید این محصول دستی می‌رود. هم‌اکنون اکثر کارگاه‌های فعال نمدمالی با مشکلات گرانی مواد اولیه و نبود بازار خرید محصولات نمدی مواجه هستند. محصولاتی که سابقه صادرات به سایر کشورها را داشته اما اکنون در انبارهای کارگاه‌های نمدمالی خاک می‌خورد و با وجود معرفی شدن شهرکرد به عنوان شهر ملی نمد و اختصاص دبیرخانه به این محصول همچنان مشکلات نمدمالان حل نشده است.

عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به معماری مسجد کنار تئاتر شهر اعتراض کرد و یکبار دیگر نگاه‌ها را به سمت این معماری برد. او در یک برنامه تلویزیونی در شبکه خبر گفت: «بعد از انقلاب معماری قابل قبولی نداریم. مثلاً کنار تئاتر شهر مسجدی ساخته شده که هیچ المان معماری ندارد. در وزارت میراث فرهنگی دستور دادم تا طرح‌هایی را آماده کنند که درحوزه معماری بناها و معماری شهری است و باید ببینیم که آیا می‌توان این کمبود را جبران کرد یا نه.»
او در این گفت‌و‌گوی تلویزیونی از رشد 40 درصدی گردشگری داخلی و ورود سه میلیون نفر گردشگر خارجی پس از فروکش کردن کرونا به کشور خبر داد. ضرغامی اعتقاد دارد که این گردشگران توانسته‌اند هتل‌ها را از ورشکستگی نجات بدهند.
حساب و کتاب‌های ضرغامی نشان می‌دهد بودجه میراث فرهنگی برای 35 هزار اثر ثبتی کم است و اعتبار روزانه این وزارتخانه برای هر اثر تاریخی تنها 300 هزار تومان است.
وزیر میراث فرهنگی مخزن‌داری به جای موزه‌داری را پدیده نامیمونی در میراث فرهنگی خواند.
ضرغامی دلیل عدم موفقیت ایران در گردشگری دریایی را مسأله سوخت آزاد عنوان و اعلام کرد یارانه سوخت به شناورهای گردشگری داده می‌شود.

مهر- «جمشید محبت خانی» فرمانده یگان حفاظت محیط‌ زیست در خصوص بحث شهادت محیطبان نجفی تصریح کرد: محیطبان ما از قصاص مبرا شده و در رأی صادره، قتل عمد به شبه عمد تبدیل شده بود. ایشان را در حین بدرقه و دست و پا بسته در یک عملیات ناجوانمردانه و تروریستی به شهادت رساندند.

ایسنا- «غلامرضا ابدالی» سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌ وحش از حضور «پیروز» - توله یوز نر - در سایت فضای باز پردیسان به‌صورت دائمی از شهریورماه همچنین وضعیت خوب ایران - مادر پیروز - و تمرکز سازمان محیط‌ زیست بر حفظ یوز ماده تازه پیدا شده به همراه چهار توله‌اش خبر داد.

مهر- «حسن خوشخو» معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری از ابلاغ بلیت ۶ میلیون تومانی پروازهای رفت و برگشت اربعین به شرکت‌های هواپیمایی خبر داد.


میراث آریا- «نصرالله ابراهیمی» معاون میراث‌ فرهنگی استان بوشهر، از مرمت موزه مردم‌شناسی در استان خبر داده و گفت: «موزه مردم‌شناسی بوشهر در عمارت طاهری بافت تاریخی بوشهر قرار دارد که بخشی از موزه نیازمند بهسازی بود و عملیات اجرایی آن آغاز شده است.»


ایسنا- «محمدرضا کرمی‌نژاد» مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خوزستان از آبرسانی با تانکر به برخی از روستاهای بخش گمبوعه شهرستان حمیدیه خبر داده است. او می‌گوید: ۱۷ روستا در این منطقه مشکل آبرسانی دارند که بخشی از آن به‌دلیل افت فشار شبکه آبرسانی است. این مقام مسئول وعده داده که مشکل این روستاها طی روزهای آینده حل خواهد شد.


میراث آریا- «سرهنگ حسینعلی فضلی» فرمانده یگان حفاظت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی زنجان از کشف سه ظرف سفالی تاریخی با قدمت هزاره اول قبل از میلاد در حین پایش نیروهای یگان حفاظت در روستای انذر خبر داد.


ایسنا- «صادق ضیاییان» رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، از افزایش ابر و بارش پراکنده در ارتفاعات البرز مرکزی و زاگرس، خیزش گرد و خاک در نواحی شرقی و مرکز کشور و کاهش کیفیت هوا در غرب خبر داد.


مهر- «ادریس مازندرانی»، مدیر پاویون ایران در نمایشگاه بین‌المللی صنعت گردشگری نجف گفت: هدف اصلی از مشارکت شرکت‌های ایرانی در پاویون ویژه ایران در نمایشگاه گردشگری نجف، افزایش ورود گردشگران عراقی به سراسر ایران در حوزه‌های سلامت، ورزشی، تفریحی و مذهبی خواهد بود که قطعاً نیازمند ارائه و معرفی پتانسیل هر استان توسط برترین فعالین این صنعت است.


میراث آریا- «احمد حمزه‌زاده» مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌ شرقی، از مرمت گراندهتل تبریز خبر داده و گفت: گراندهتل اولین هتل مدرن تبریز محسوب می‌شود که در دوره پهلوی در خروجی «کوچه پاساژ» به سمت چهار‌راه شریعتی واقع‌ شده و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. لذا مرمت و سامان‌دهی این هتل تاریخی به‌صورت مشارکتی در دستور کار این اداره‌کل قرار گرفت.


میراث آریا- «الهه خاکباز الوندیان»، رئیس گروه موزه‌های اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد از مرمت کهن‌ترین زیلوی کشور در موزه زیلوی میبد خبر داده و گفت: این اثر ارزشمند تنها زیلوی سه رنگ در ایران با رنگ‌های سفید، آبی و قرمز است که در ابعاد ۷۴۰ در ۳۱۴ سانتیمتر با بیست‌وچهار نقش سجاده‌ای، در دو ردیف ۱۲‌تایی متناسب با فرش‌انداز ایوان مسجد جامع میبد بافته‌ شده است. در حال حاضر نیز مراحل پایانی حفاظت و مرمت این اثر در حال انجام است و پس از اتمام مرمت در یک نشست تخصصی نحوه برخورد حفاظتی و مرمتی با آن ارائه خواهد شد.