واگذاری اراضی درجه یک برخلاف قانون توسط سازمان منابع طبیعی کشور

زهرا کشوری
خبرنگار
فعالیت پیمانکار پروژه غیرقانونی میانکاله در اراضی ملی - مرتعی حسین آباد و لله مرز با‌وجود مخالفت دادستان کل کشور، سازمان حفاظت محیط زیست کشور و وزیر کشور از سر گرفته شد. صبح دیروز کارگران این پروژه همزمان با آبیاری نهال‌های مهاجم و غیربومی کاشته شده توسط پیمانکار، از حضور دامداران در مرتع جلوگیری کردند. ممانعت این پروژه غیرقانونی از حضور دامداران در حالی اتفاق افتاد که 70 خانوار دامدار براساس قانون، با در دست داشتن«پروانه چرا» بهره بردار قانونی اراضی هستند. پیمانکار به پشتوانه تخصیص و واگذاری غیرقانونی دو سازمان منابع طبیعی و آبخیز‌داری و امور اراضی از حضور بهره برداران اصلی مراتع جلوگیری می‌کند. به گفته محمد داسمه وکیل دادگستری، تخصیص و واگذاری اراضی ملی مرتعی خلاف رأی هیأت دیوان است. رأی هیأت عمومی برای کل کشور و این رأی برای همه دستگاه‌های اجرایی لازم‌الاجرا است. سازمان منابع طبیعی نه تنها بدون اطلاع دامداران و برخلاف قانون، اراضی‌ای را تخصیص داده که براساس گزارش برخی از رسانه‌ها مبلغی بیش از چهار میلیارد تومان به‌عنوان اجاره سال اول را هم دریافت کرده است.
واگذاری اراضی غیرقانونی به پروژه غیرقانونی میانکاله تنها به این تخلف محدود نمی‌شود. جدیدترین بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخلاف ادعای نماینده شهر، اراضی واگذار شده اراضی «درجه یک» هستند و براساس قانون، واگذاری آنها به پروژه‌های اقتصادی ممنوع است.
«محمد داسمه» وکیل دادگستری در گفت‌و‌گو با «ایران» افزود:«سندی به دست من رسیده از صورتجلسه کارگروه امور زیربنایی توسعه روستایی، عشایری، شهری و آمایش سرزمین و محیط زیست استان مازندران که در سطر اول اعلام شده است این اراضی حسب سند آمایش سرزمینی استان مازندران، اراضی منابع طبیعی درجه یک هستند. براساس قانون، اراضی منابع طبیعی و اراضی کشاورزی که دارای کاربری و قابلیت درجه یک و دو هستند، غیرقابل واگذاری و غیرقابل تغییر کاربری‌اند.»
او مثال می‌زند و می‌گوید: «به‌عنوان مثال حتی برای موضوع مهم قانون تأمین و جهش مسکن که اولویت کشور است و اخیراً هم در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، اراضی درجه یک و دو برای امر مسکن نباید تخصیص یابد.»
به گفته این وکیل دادگستری، سال‌های سال است که اراضی درجه یک و دو نباید برای طرح‌های غیرکشاورزی تخصیص پیدا کند. بنابراین براساس قانون رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و رئیس امور اراضی کشور برحسب ماده 26 قانون واگذاری اراضی ملی و طرح‌های غیرکشاورزی باید پاسخگوی این واگذاری غیرقانونی باشند. او می‌گوید: «این ماده قانونی اِشعار دارد در سه استان شمالی واگذاری اراضی از سطح سه هکتار به بالا باید به تأیید وزیر جهاد کشاورزی و نماینده ایشان که رئیس امور اراضی و رئیس سازمان جنگل‌ها است، برسد. بنابراین مسئولان دخیل در این واگذاری غیرقانونی باید پاسخگوی تخلف واقع شده، باشند.»
 سازمان منابع طبیعی کشور در واگذاری غیرقانونی اراضی ملی - مرتعی حسین آباد، به یک بار تخلف بسنده نمی‌کند. نه تنها اراضی ای را که خود درخواست طرح مرتع‌داری آنها را به امضا می‌رساند، واگذار می‌کند که حتی به قانون اشاره شده توسط وکیل دادگستری در این گزارش هم بی‌توجهی می‌کند. پیش از رسانه‌ای شدن تازه‌ترین تخلف در واگذاری اراضی حسین آباد در 5 کیلومتری تالاب میانکاله «مسعود منصور» رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، در گفت‌وگو با برخی رسانه‌ها از کامل نشدن فرایند واگذاری به پتروشیمی میانکاله خبر داده و گفته بود که در صورت تکمیل فرایند واگذاری، این سازمان به مسأله تأمین حق‌ و حقوق مرتع‌داران منطقه حسین‌آباد و لله‌مرز وارد خواهد شد، اما اسناد منتشر شده نشان می‌دهد نه‌تنها اجاره‌نامه واگذاری ۹۰ هکتار زمین به این پروژه مخرب در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم‌ شده بلکه مبلغی بیش از چهار میلیارد تومان نیز به‌عنوان اجاره سال اول به‌ حساب منابع طبیعی پرداخت‌ شده است.
«محمد داسمه» با اشاره به مواد قانونی بند 2 ماده12 و ماده 89 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 92 که به‌عنوان هیأت عمومی برای تمامی شعب دیوان فرستاده است، واگذاری 90 هکتار از اراضی حسین‌آباد و لله‌‌مرز را غیرقانونی و تخلف محرز مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران می‌خواند و می‌گوید: «رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری که در خصوص ابطال شیوه‌نامه سازمان جنگل‌ها با موضوع تبصره یک ماده یک و ماده 3 شیوه‌نامه به شماره 533 صادره از سوی سازمان جنگل‌ها صادر شد در رأی هیأت عمومی آمده که تبصره یک ماده یک شیوه‌نامه محاسبه حقوق عرفی بهره‌برداران که مقرر کرده: به‌لحاظ اینکه اصل بر این است که در مدت واگذاری مرتع، حق واگذاری مرتع به اشخاص دیگر وجود ندارد، تجویز بهای حقوق عرفی در ایامی که مرتع‌دار، قرارداد بهره‌برداری از مراتع را دارد نافی حقوق مکتسب آنان است و در صورت عدم رضایت بهره‌برداران دارای پروانه چرا در محدوده مورد واگذاری، حتی اگر حقوق عرفی‌شان به صندوق ثبت واریز می‌شود و آن عرصه به دیگری واریز می‌شود لذا تبصره یک ماده یک و ماده 3 شیوه‌نامه حقوق عرفی بهره‌برداران مراتع، ابطال می‌شود.» به عبارت ساده حتی با پرداخت حقوق عرفی مرتع‌دار یا دارنده پرونده چرا نمی‌توان حق او را بر آن عرصه زائل کرد و آن عرصه را به یک شخص دیگر و برای یک طرح دیگر واگذار کرد.
این حکم براساس رأی هیأت عمومی عدالت اداری است. داسمه در خصوص 90 هکتار تخصیص داده شده به پتروشیمی میانکاله می‌گوید:«حسب اسنادی که در اختیار بنده است و این اسناد می‌تواند در اختیار قرار بگیرد، اراضی ملی روستای لله‌مرز و حسین‌آباد از پلاک یک از بخش ثبتی ۱۸ شهرستان بهشهر، دارای بیش از ۷۰ نفر دامدار و مرتع‌دار با پروانه چرا و مجوزها و قراردادهای رسمی به مانند طرح مرتع‌داری است، به طوری که طرح مرتع‌داری چند منظوره تلفیقی در کمیته فنی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران به تصویب همه اعضا رسیده و تصویر صورتجلسه ممهور به مهر سازمان جنگل‌ها در اختیار بنده است.»
او که با دامداران و مردم محلی منطقه گفت‌وگو کرده است، می‌گوید: «براساس استشهادیه‌ای که از دامداران مراتع حسین‌آباد گرفتم، واگذاری 90 هکتار از اراضی حسین‌آباد بدون اخذ رضایت حتی یکی از ذینفعان صورت گرفته و از هیچ‌کدام آنها رضایتنامه محضری طبق رأی عدالت دیوان اخذ نشده است. این تخلف‌ها در حالی صورت گرفته که برخی از مسئولان کشوری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، واگذاری اراضی را برخلاف قانون کار اداره کل منابع طبیعی می‌دانند و خود را بی‌خبر از این واگذاری پرسؤال نشان می‌دهند. همه این تخلف‌ها برای حمایت از طرحی است که فقط شیرین‌سازی آب مورد نیاز آن سالانه2 هزار و 250 میلیارد تومان هزینه می‌برد. همچنین بخشی از جنگل‌های هیرکانی را نابود می‌کند تا هم تعداد سیل‌های شدید را افزایش دهد و هم خسارت‌های بیشتر به تأسیسات شهری، دولتی و مردمی بزند. از سویی دیگر در حالی که وزارت نیرو بدون طرح غیرقانونی پتروشیمی میانکاله در فصل‌های گرم سال از پس تأمین برق مورد نیاز کشور برنمی آید بلکه بار دیگری بر دوش آن می‌گذارد تا لابد مثل نیروگاه نکا به سمت مازوت سوزی برود و این بار ریه دامدارانی را که بیکار و حاشیه‌نشین شهر بهشهر می‌شوند، بسوزاند. بدین ترتیب باز هم باید این سؤال بزرگ بی‌پاسخ مطرح شود، چرا این همه از پیمانکاری حمایت می‌شود که قرار است 70 خانوار دامدار را بیکار کند تا در نهایت 360 نفر صاحب شغل بشوند. دامدارانی که همزمان با نوشتن این گزارش اجازه استفاده از پروانه چرای خود ندارند و دام‌هایشان پشت فنس‌های پتروشیمی مانده‌اند و نمی‌توانند از منبع آب منطقه استفاده کنند؟چرا سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری که متولی اصلی و حامی اصلی جنگل‌های کشور است چنین بی‌پروا دست به تخصیص غیرقانونی اراضی زده است؟! هرچند در ماجرای میانکاله سازمان منابع طبیعی تنها متخلف نیست اما این سازمان متولی اصلی حفاظت از جنگل‌ها است و فقط کافی بود با تخصیص این اراضی موافقت نکند!

آبیاری درختان مهاجم در مسیرتصرف میانکاله

آیا باید از آبیاری درختان مهاجم کاشته شده توسط پیمانکار در اراضی ملی –مرتعی نگران بود؟
پاسخ «محمدرشید رستمی» کارشناس منابع طبیعی و امور زمین به این سؤال روزنامه ایران مثبت است. او کاشت درخت را راهی می‌داند که اجازه نمی‌دهد زمین به عرصه‌های ملی بازگردد. رستمی در توضیح قراردادهای اجاره واگذاری زمین سازمان امور اراضی می‌گوید: «این قرارداد به شکلی است که اگر طرف قرارداد هزینه‌ای در عرصه واگذار شده انجام بدهد و هزینه هم در راستای اجرای طرح باشد، در زمان فسخ قرارداد، این اقدام توسط کارشناس رسمی صورت‌برداری و تأمین دلیل شده و هزینه انجام شده توسط پیمانکار باید از سوی دولت پرداخت شود.» او با توجه به اینکه دولت توان تأمین مالی این تأمین دلیل را ندارد، می‌گوید: «برای اجرای این بند قرارداد، دولت از محل «مجری جانشین» هزینه طرح را به مجری یا پیمانکار هزینه پرداخت می‌کند.» حرف‌های این کارشناس امور اراضی به معنای آن است که چون زمین بدهی دارد نمی‌تواند به عرصه‌های طبیعی و منابع طبیعی برگردد و مجری بعدی در اراضی ملی فعالیت دیگری را انجام خواهد داد. او می‌گوید: «اگر پیمانکار در راستای فعالیت خود اعیانی ایجاد نکرده باشد، می‌توان اراضی ملی را به سازمان منابع طبیعی بازگرداند.»
او غرس نهال و حصارکشی و... را احداث اعیانی می‌داند و درباره فعالیت شبانه روزی پیمانکار می‌گوید: «این شدت و حدت پیمانکار برای این است که عرصه قابل برگرداندن نباشد.»

فصل پنجم کاوش آبراهه‌های تخت جمشید با مجوز پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به کشف صدها قطعه سنگ دارای نقش برجسته احتمالاً مربوط به پلکان شمالی کاخ «اچ» در آبراه حیاط جنوبی کاخ تچر منجر شد.
احمد‌علی اسدی سرپرست هیأت باستان‌شناسی گفت: این کاوش در ادامه کاوش فصل چهارم و با هدف شناسایی چگونگی امتداد آبراهه‌های موجود در حیاط جنوبی کاخ تچر صورت گرفت.
این باستان‌شناس تصریح‌کرد: نتایج این کاوش نشانگر این بود که یک آبراه فرعی از آبراه شرقی- غربی در شمال حیاط کاخ تچر جدا شده و به سمت جنوب و تا نزدیکی پیکان کاخ موسوم به اچ امتداد داشت.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی گفت: در این بخش صدها قطعه سنگ دارای نقوش برجسته که عمدتاً به نظر می‌رسد مربوط به پلکان اصلی کاخ اچ هستند و در دوره پسا هخامنشی به‌صورت عمدی شکسته و از دریچه‌های عمودی که به کف حیاط راه داشته، ریخته شده‌اند مشاهده شد.
اسدی با بیان‌اینکه قطعات سنگ نقوش برجسته‌دار دارای نگارهای گیاهی و انسانی است خاطرنشان کرد: دست‌کم یکی از سنگ‌های شناسایی شده دارای نوشته میخی است و در صورت کاوش کامل مجموعه سنگ‌ها احتمال برخورد با نمونه‌های کتیبه دار دیگر بسیار زیاد است.
این باستان‌شناس افزود: با توجه به اینکه مجموعه سنگ‌های یاد شده در روزهای پایانی کاوش مشاهده شد و همچنین نیاز به حضور برخی اعضای متخصص بویژه در حوزه کتیبه‌خوانی، کاوش این سنگ‌ها به فصل ششم آبراهه‌ها موکول شد.
او با اشاره به حجم زیاد قطعه سنگ‌های یافت شده، اظهار امیدواری کرد که بخشی از مشکلات و پیچیدگی‌های نمای شمالی کاخ اچ که از دشوارترین مسائل باستان‌شناختی تخت جمشید است، وضعیت روشن تری پیدا کند.

معاون اول رئیس‌جمهور با اعلام تصویب راهکارهای تسریع در احیای خلیج گرگان و تالاب‌های میانکاله و گمیشان در جلسه ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور گفت: دستور رئیس جمهور برای احیای خلیج گرگان هر چه سریع‌تر عملیاتی شود.
به گزارش ایرنا، «محمد مخبر» در پنجمین جلسه این ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور گفت: تالاب‌ها نعمت و موهبتی الهی برای کشور است که این دارایی‌های خدادادی در حال تخریب و از بین رفتن هستند و لازم است برای حفظ و نگهداری آنها همه دستگاه‌های متولی وارد میدان شوند.
مخبر افزود: همه مردم کشور باید از تالاب‌ها منتفع شوند اما تالاب‌های کشور در معرض خشک شدن قرار دارند و اگر تدابیر لازم  برای حفظ، احیا و توسعه آن اندیشیده نشود باید برابر خداوند و مردم پاسخگو باشیم.
وی به نبود نگاه جامع و مدیریت مناسب برای حفاظت از تالاب‌ها اشاره کرد و گفت: فارغ از نشست‌های اداری و ستادهای مربوطه باید برای هر یک از تالاب‌ها برنامه و مجری مشخص و پاسخگو تعیین شود و همه دستگاه‌ها نیز  موظف به همکاری برای اجرای این برنامه‌ها باشند.معاون اول رئیس جمهور در ادامه این نشست بر رویکرد جدی دولت برای توجه به ملاحظات و خطوط قرمز زیست محیطی تأکید کرد و افزود: محیط زیست محل حیات همه جانداران است که نیاز به مراقبت جدی دارد بنابراین دولت در مواقع آسیب به محیط زیست به هیچ عنوان از این ملاحظات کوتاه نمی‌آید.
مخبر به گزارش‌های ارائه شده درباره مسائل تالاب میانکاله و احیای خلیج گرگان اشاره کرد و گفت: رئیس جمهور در سفر اخیر خود به این منطقه در احیای تالاب میانکاله و خلیج گرگان به مردم قول داد که تحقق آن باید دنبال شود.معاون اول رئیس جمهور در همین زمینه از وزیر نیرو، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و استاندار گلستان خواست تا تصمیمات لازم را برای اجرا و تسریع در طرح تسهیل ارتباط بین دریا و خلیج گرگان برای احیای این منطقه طبیعی اتخاذ کنند. این نشست به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شد که در آن وزیران کشور، نیرو، جهاد کشاورزی، امور خارجه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و استاندار گلستان هم حضور داشتند و گزارشی از مشکلات و چالش‌های اصلی تالاب میانکاله و خلیج گرگان و نیز طرح‌های اولویت‌دار مانند طرح جامع میانکاله و خلیج گرگان به بحث و گفت‌وگو گذاشته شد. در این جلسه وضعیت فعلی، اهم چالش‌های پیش‌رو و طرح‌های اولویت‌دار احیای تالاب بین‌المللی گمیشان بررسی و در ادامه گزارشی از طرح جامع احیا، حفاظت و مدیریت این تالاب بین‌المللی ارائه شد که به تصویب هم رسید.

بیتا میرعظیمی
خبرنگار
دو روز پیش، بادی گرم در شهر وزیدن گرفت؛ خوزستانی‌ها می‌دانستند این نشانه‌ای از یک شروع دوباره از یک گردوغبار بسیار سهمگین است.
«مجتبی گهستونی» روزنامه نگار و فعال فرهنگی-اجتماعی به «ایران» می‌گوید: «برای عزیمت به یک مسافرت خود را آماده کرده و خوابیدیم. اما نیمه شب به اندازه‌ای گردوغبار آسمان را فرا گرفت که همه جا تاریک و سیاه شد. به همین دلیل زمانی که صبح از خواب بیدار شدیم متوجه زمان نشده و فکر کردیم تازه آفتاب طلوع کرده است. با خروج از منزل، متوجه وضعیت وخیم گردوغبار در اهواز شدیم. برای اطلاع از وضعیت جوی، اخبار را پیگیری کرده و متوجه شدیم که میزان ذرات ریزگردها در ساعت 9 صبح ۹۱۳ میکروگرم در مترمکعب اندازه‌گیری شده و همزمان 12 شهر خوزستان درگیر گردوغبار شدید هستند.» او و همراهانش از اهواز خارج می‌شوند و اما ریزگردها هم پا به پای آنها می‌آیند. آسمان ظاهراً در خوزستان همه جا یک رنگ است؛ خاکستری و نارنجی.
این شهروند و روزنامه نگار اهوازی ادامه می‌دهد: «بلاتکلیفی دانش‌آموزان برای رفتن به مدارس در چنین وضعیت جوی خطرناکی، مشکل را بیشتر کرده است.» والدین هم معلقند، نمی‌دانند فرزندانشان را به مدرسه بفرستند یا خیر. اغلب مدارس کولر و تهویه مناسب ندارند و دانش‌آموزان را با مشکلات تنفسی و ریوی بیشتری مواجه می‌کنند. مجتبی می‌گوید: «اگرچه به علت شب‌های قدر، کارمندان 2 ساعت دیرتر در سرکار حاضر شدند اما کاش، مدارس و ادارات تعطیل می‌شدند تا مردم در چنین هوایی تردد نکرده و در اماکن عمومی حضور پیدا نکنند.»
باران هم از پس ریزگردهای خوزستان برنمی آیند. مجتبی می‌گوید: «در حال حاضر در مسیر اندیمشک –اهواز در حال تردد و شاهد باران بسیار شدیدی هستیم. هرچند که هوا بسیار گرم بوده و گردوغبار زیادی در هوا دیده می‌شود.» گهستونی می‌گوید: «حال در چنین شرایطی مردم روزه دار اهواز به‌رغم نگرانی از شیوع کرونا، باید دلنگران گردوغبار بسیار شدید در این شهر و دیگر شهرهای استان نیز باشند. این در حالی است که همزمان در اخبار صحبت از خشکسالی و تشدید ریزگردها و... شده و بر نگرانی مردم شریف این استان می‌افزایند.»
به گفته گهستونی، در چنین شرایطی باید اورژانس در سطح شهر حضور فعال داشته و میان مردم ماسک توزیع شود. وضعیتی که کمابیش در اهواز مشاهده نمی‌شود. البته شاید یکی از دلایل آن هم جمعیت زیاد و عدم پشتیبانی باشد. با توجه به گردوغبار و ریزگردهای زیاد در استان خوزستان، مسئولان باید تمهیداتی را برای افزایش ایمنی مردم بیندیشند تا مردم در مقابله با این پدیده‌های غیرطبیعی مقاوم‌تر باشند.
به گفته این فعال اجتماعی، خشکسالی و بارش کم، از بین رفتن منابع طبیعی، خشک شدن جنگل‌ها، عدم پرداخت حقابه رودخانه‌ها و کوچ اجباری به افزایش این ریزگردها دامن زده و مردم استان خوزستان را در وضعیت بسیار خطیری قرار داده است. او اعتقاد دارد: «برای برون رفت از این وضعیت باید مسئولان نظارتی، وارد عمل شده و جلوی هرگونه تعرض به جنگل‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، تالاب‌ها و حتی کوه خواری گرفته شود. همزمان دستگاه قضایی فعال‌تر شده و برخوردهای جدی با هرگونه آسیب به منابع طبیعی گرفته شود. سازمان‌های آب و برق نظارت بیشتری بر حفاظت از منابع آبی داشته و همزمان ادارات منابع طبیعی و محیط‌زیست در مقابل هرگونه زمین خواری بایستند. همچنین کشت‌های آب بر مانند هندوانه و خربزه ممنوع شده و شرایطی اتخاذ شود که به میزان نیاز و مکفی، کاشت و برداشت صورت گیرد.»
«احسان مقتدی» یک شهروند تهرانی است که برای انجام کاری در اهواز حضور دارد. شب که به اهواز می‌رسد هوا خوب است صبح آنقدر هوا تاریک است که متوجه نمی‌شود یک روز خاکستری را در اهواز شروع کرده است. او به «ایران» می‌گوید: دو روز پیش حوالی ساعت 5 عصر وارد اهواز شدیم. آن زمان هوا خوب بود و هیچ نشانه‌ای از وجود ریزگردها دیده نمی‌شد. وقتی صبح بیدار شدیم هوا بسیار تاریک بود و ما متوجه روشنایی روز نشدیم. هوا از شدت گردوغبار، رنگ کرمی پیدا کرده بود و تنفس را نه برای ما، بلکه برای تک تک مردم کوچه و خیابان بسیار سخت کرده بود. اخبار را رصد کرده و متوجه شدیم که میزان غلظت گرد و خاک در هوای اهواز به بیش از ۶ برابر حد مجاز رسیده است. ما ماسک زده‌ایم اما وجود گردوغبار در دهان خود را حس می‌کنیم. گردوغبار به حدی زیاد است که حتی روی ماسک‌های ما نشسته و میزان زیادی از آن نیز وارد سیستم تنفسی ما شده بود.