عطیه لباف
خبرنگار
درآمدهای نفت ایران در ماه‌های اخیر نه تنها افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است بلکه به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، تمام منابع حاصل از فروش نفت ایران وصول شده و درآمد نفتی معوق در دولت سیزدهم نداریم. محسن خجسته مهر در گفت‌و‌گو با «ایران» از نحوه خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی می‌گوید و خبر می‌دهد که اکنون برخی از بازارهای از دست رفته نفت احیا شده و بخش خصوصی نیز مجدداً به بحث فروش نفت وارد شده؛ البته با اخذ تعهدات و رعایت مقررات.
آیا برنامه‌ای برای خنثی‌سازی تأثیر تحریم‌ها در صنعت نفت دارید؟
در بحث خنثی‌سازی تحریم‌ها، اگر به مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی توجه کنیم، روح حاکم بر این سیاست این است که بتوانیم تحریم‌ها را خنثی کنیم. اگر خیلی از اقداماتی را که سیاست اقتصاد مقاومتی برای ما تکلیف کرده، اجرا کنیم، مثل این است که تحریم‌ها را خنثی کرده‌ایم. یک نکته دیگر درخصوص خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی این است که خنثی‌سازی یک کار پیشگیرانه است. اما دورزدن تحریم این است که تحریمی اتفاق بیفتد و آن را به طریقی حل کنیم. همان‌طور که پیشگیری بهتر از درمان است، خنثی‌سازی نیز در نطفه خفه‌کردن است و اولویت دارد. به عبارت دیگر، پیشاپیش خودمان را آماده کنیم که اگر کشوری برای ایران نقشه‌ای کشید و خواست برنامه‌ای علیه کشور پیاده کند، پیشاپیش این آمادگی و سناریو را داشته باشیم که در صورت وقوع به چه شکل عمل کنیم.
در واقع خنثی‌سازی خیلی مهم‌تر از دورزدن است. ضریب موفقیت خنثی‌سازی بالاتر است البته از آنجایی که ما هیچگاه نباید انفعالی رفتار کنیم، در هر شرایطی، چه در مرحله پیشگیری و چه در مرحله اقدام، همواره باید این آمادگی را داشته باشیم.
بنابراین خنثی‌سازی باید کار اصلی ما باشد اما اگر ناگهان با یک عمل انجام‌ شده مواجه شدیم، باید بتوانیم بموقع اقدام کنیم. موضوع دیگری که می‌تواند در خنثی‌سازی موفقیت‌آمیز باشد، این است که زمان واکنش‌مان را کوتاه کنیم. این خیلی مهم است. بنابراین یکی از کارهایی که در شرکت ملی نفت ایران باید در مواجهه با بحث تحریم‌ها انجام دهیم، این است که زمان واکنش را کوتاه کنیم و به حداقل زمان ممکن برسانیم.
بحث خنثی‌سازی تحریم را در زمینه فروش نفت چطور تعریف می‌کنید؟
اولاً همانطور که قبلاً هم مسئولان جمهوری اسلامی در عرصه‌های بین‌المللی و همینطور داخلی به آن اشاره کردند، نباید تصور کنیم که کل دنیا و جامعه بین‌المللی لزوماً امریکا و چند کشور خاص هستند. همین که ما به این موضوع قائل نباشیم، بنابراین می‌توانیم بگوییم راه‌های دیگری هم وجود دارد. ضمن آنکه کل جامعه بین‌الملل همراه با امریکا نیست. یعنی این ظرفیت وجود دارد که از راه‌های مختلف اقدام کنیم و مأموریت‌هایمان را در شرکت ملی نفت ایران انجام دهیم. حالا چه درخصوص فروش نفت، چه درخصوص جذب منابع مالی خارجی، چه درخصوص سایر اقداماتی مثل تأمین کالا، تجهیزات و سایر موارد.
بنابراین اولین فرض برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، این است که ما اعتقاد نداریم فقط چند کشور در جهان هستند؛ لذا راه‌های دیگری هم برای برقراری ارتباط با جهان وجود دارد.
موضوع دوم درخصوص فروش نفت این است که اگر موفق شویم و دقیقاً از قاعده و سازوکار بازار بین‌المللی استفاده کنیم، می‌توانیم تحریم‌ها را خنثی کنیم و نفتمان را بفروشیم. به میزانی که ما از قواعد، تکنیک‌ها و تاکتیک‌های بازار استفاده کنیم، به همان میزان می‌توانیم موفقیت‌هایمان را افزایش دهیم.
ضمن اینکه امروز دیگر در شکل پیشرفته فروش نفت، از یک روش یا از یک مدل بازاریابی تبعیت نمی‌شود. امروز بازاریابی برای فروش نفت شمایل مختلفی به خود گرفته و ما هم می‌توانیم از اشکال مختلف بازاریابی استفاده کنیم. البته نمی‌توانم در این گفت‌وگو به تشریح این مسأله بپردازم؛ به اینکه چطور می‌توانیم امروز نفت بفروشیم. فقط این را بدانید که مبتنی بر همین روش‌ها توانسته‌ایم میزان فروش نفت خام و میعانات گازی‌ را در مقایسه با چند ماه گذشته یا در مقایسه با قبل از دولت سیزدهم افزایش دهیم و مطالبات حاصل از فروش نفت و میعانات گازی‌مان را هم دریافت کنیم.
تأیید می‌کنید که صادرات نفت به 1.5 میلیون بشکه در روز رسیده است؟
عدد و رقم نمی‌دهم، ولی می‌توانم به شما بگویم که فروش نفت و میعانات گازی در مقایسه با دولت گذشته، دولت دوازدهم، رشد خیلی خوبی داشته است. با اطمینان به شما می‌گویم که در این مدت فروش مناسبی داشتیم.
البته مهم فقط فروختن نفت نیست، برگشت پول آن هم مهم است. آیا پول نفت فروخته شده به کشور بازمی‌گردد؟
بله، الحمدلله در دولت سیزدهم موفق شدیم هم تکالیفی که دولت برعهده ما گذاشته است، یعنی آنچه را که در قانون بودجه 1400 در زمینه فروش نفت ذکر شده، تأمین کنیم و هم فروش نفت را افزایش دهیم.
آیا پول بلوکه شده‌ و معوقه‌ای از بابت فروش نفت در دولت سیزدهم داریم؟
خیر، تمام فروش نفتی که در دولت سیزدهم انجام شده، منابعش دریافت شده است.
یعنی هیچ معوقه‌ای از بابت افزایش فروش نفت در این شرایط تحریم نفتی و بانکی نداریم؟
خیر. کامل دریافت می‌شود. درآمدهای نفتی بلوکه شده ایران در کشورهای دیگر برای دوران گذشته و قبل از دولت سیزدهم است.
این اواخر بحث تهاتر نفت به ازای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی مطرح شد. چقدر این موضوع جدی است؟
بله، در بودجه 1401 این موضوع لحاظ شده و امکان تهاتر وجود دارد. حالا تهاتر می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد. کسانی که به هر شکلی از دولت طلب داشته باشند -دولت به معنی عام خود که می‌تواند دستگاه‌های اجرایی باشد- تهاتر نفت برای پرداخت طلب امکانپذیر خواهد بود. ان‌شاءالله در سال 1401 انجام می‌شود. البته آیین‌نامه مخصوص به خود را هم خواهد داشت که به چه شکلی این اقدام انجام ‌شود.
منظور برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و پرداخت بدهی‌های داخلی است یا سرمایه گذاری‌های خارجی‌ را هم شامل می‌شود؟
به‌طور کلی برای هر شرکتی که چه مطالبه‌ای داشته باشد و چه بتواند یک کار معوضی را انجام دهد. این مسأله مبتنی بر آیین‌نامه‌ مربوطه در لایحه بودجه 1401 دیده شده و یک فرصت مغتنمی است.
آیا دراین مدت برای هر بخش از اقتصاد ایران از راه و ساختمان تا پالایشگاه‌سازی درخواستی از سوی سرمایه‌گذار خارجی داشته‌اید که به ازای نفت حاضر به سرمایه‌گذاری باشد؟
اگر قرار باشد چنین اتفاقی بیفتد، دستگاه‌های اجرایی از طریق سازمان برنامه و بودجه اقدام خواهند کرد و شرکت ملی نفت ایران هم مبتنی بر مجوزی که از سازمان برنامه و بودجه می‌گیرد، این پرداخت را انجام خواهد داد. این مسیر باز است و درخصوص تهاتر اقدام لازم انجام می‌شود.
در بخش ارقام بودجه میزانی که دستگاه‌های اجرایی می‌توانند از این ظرفیت استفاده کنند، مشخص خواهد شد.
ما این آمادگی و انعطاف را الان هم داریم؛ هر شرکت و سرمایه‌گذاری، چه سرمایه‌گذار خارجی باشد و چه سرمایه‌گذار داخلی باشد که بیاید سرمایه‌گذاری کند ما آمادگی داریم که بازپرداختش را با تحویل محموله‌های نفتی انجام دهیم.
این بحث تهاتر نفت نخستین بار است که درقانون بودجه لحاظ می‌شود؟
بله، در بودجه سال 1400 نبوده است.
چین حاضر است که به ازای دریافت نفت در ایران سرمایه‌گذاری کند؟
اینها معمولاً در مذاکرات بین کشورها بحث می‌شود و موضوع آن پیش می‌آید. درخواست‌هایی هست، نقطه نظراتی مبادله می‌شود، ولی انتظار ما هم این است که ان‌شاءالله این اتفاق بیفتد. فقط بحث چین نیست.
در مورد ورود بخش خصوصی به بحث صادرات نفت اخیراً اعلام آمادگی کردید. آیا الان بخش خصوصی وارد این عرصه شده است و نفت می‌فروشد؟
بله، الان بخشی از فروش نفت ما از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود.
آن گشایشی که در فروش نفت ایجاد شده، به‌خاطر ورود بخش خصوصی به بحث صادرات نفت است؟
نه، لزوماً مربوط به استفاده از ظرفیت بخش خصوصی نیست. اگر بخواهیم بگوییم که این گشایش حاصل چیست، این است که ما در شرکت ملی نفت ایران فعالیت گسترده‌ای را در حوزه بازاریابی داشتیم. یکی از کارهایی که از سیاست‌های دولت سیزدهم است، این است که ما بازارهایی که به دلیل تحریم و یا به دلیل سیاست‌های خاصی از دست دادیم، دوباره برگردانیم.
یعنی الان نفت به بازارهایی صادر می‌شود که تا چند ماه قبل جزو بازارهای از دست‌رفته نفت ایران بود؟
بله. مجموعه اقدامات بازاریابی نشان می‌دهد که ما توانستیم بخشی از ظرفیت بازارهای از دست رفته را دوباره به فعلیت برسانیم که در حال حاضر نام آنها را نمی‌توان گفت.
در مقابل تحویل نفت به بخش خصوصی آیا تعهد لازم را می‌گیرید که دوباره فروش بدون بازپرداخت و دلالانی مانند بابک زنجانی شکل نگیرند؟
بله. نفت کاملاً طبق قوانین و مقررات به فروش می‌رسد و همه چیز براساس ضوابط است.
یعنی جای نگرانی نیست؟
طبیعی است که اگر ما طبق ضوابط و مقررات و قوانین حاکم در جمهوری اسلامی نفت بفروشیم، نباید مشکلی داشته باشیم.
به نظر شما روند صادرات نفت در سال آینده افزایشی خواهد بود؟
ما ان‌شاءالله به سمتی حرکت می‌کنیم که هم تحریم‌ها را خنثی کنیم و هم فروش نفت را بالا ببریم. میزان فروش نفت خام و میعانات گازی و به تبع آن تولید در چند ماه گذشته افزایش داشت و امیدواریم که این روند ادامه داشته باشد.