محمدحسین ناصربخت پژوهشگر نمایشهای آیینی سنتی در گفتوگو با «ایران»:
میشود تلهتعزیه را تجربه کرد
محسن بوالحسنی
خبرنگار
تجربه زندگی ایرانیها با کرونا تقریباً یکسالونیم طول کشیده و در این مدت، بخشهای مختلف زندگی دستخوش تغییرات فراوانی شده که شاید کسی آن را به این شکل تجربه نکرده بود. در حوزههای فرهنگی و هنری هم وضع به همین شکل پیش رفته و طبیعی است وقتی اجتماع خطرناک شناخته شود و باعث انتقال و گسترش زنجیره ابتلا، هنرهای نمایشی هم که استوار بر اجتماع و تعامل با تماشاگر هستند از تعطیلی مصون نخواهند ماند. طی سالیان گذشته، در ایام محرم، گوشهوکنار هر شهری نمایشهای آیینی سنتی برپا بود و بهعنوان مثال تعزیه و تعزیهگردانها و مجلسخوانها در این ایام، راوی مصایب امام حسین(ع) و یارانش بودند و تعزیه، محفل سوگواری به شیوه هنرمندانهاش بود و حالا کرونا این محفل را هم تقریباً به تعطیلی کشانده و توصیه به برگزار نکردن آن هم در پیک پنجم وجود دارد.
محمدحسین ناصربخت استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه نمایشهای آیینی سنتی در گفتوگو با «ایران» ضمن توجه دادن اهالی هنر به اهمیت کسب تجربه در این حوزه، از چگونگی استفاده از محدودیتها، برای کسب این تجربهها میگوید. او در پاسخ به این سؤال که «آیا تعزیه و بهصورت کلی نمایشهای سنتی و آیینی ظرفیت پذیرش تجربههای جدید را دارند یا خیر؟» میگوید: «هر قالب و شکل هنری این امکان را در خود دارد که تجربههای جدیدی را به محک تجربه بگذارد و خود قالب و شکل تعزیه هم، همانطور که تاریخ نشان داده کاملاً آمادگی دارد که در آن موضوعات مختلف تجربهگرا باشد. همچنان که بعد از تکیه دولت، مجالس تنوع پیدا میکنند. پس این ظرفیت توسعه و تحول در تعزیه وجود دارد و حتی امکان نگاههای جدید داشتن به مضامین قدیمی امکان طبعآزمایی و تجربه دارد. برای اینکه این اتفاق صورت بگیرد باید شرایطی مهیا شود و حمایتهایی صورت بگیرد و امروزه هم در برخی جشنوارهها مثل جشنواره نمایشهایش آیینی سنتی ما شاهد این تجربهها در متن و اجرا هستیم و مثلاً در بخش مجالس طبعآزمایی ها هنرمندان سراغ متونی مثل شاهنامه میروند و از این آثار الهام میگیرند و حتی بعضی تئاتریها در نسلهای مختلف از استاد بیضایی گرفته تا رحمانیان و اصغر دشتی از این قالب در نمایشهای خود استفاده کردهاند.»
او درباره وضعیت اجرا و امکانها و تجربههایی که در دوران کرونا میتوان به آنها رجوع کرد یا محک زد، میگوید: «اساساً هنر نمایش و بخصوص نمایشهای سنتی آیینی مثل تعزیه برپایه تعامل با تماشاگر استوار شدهاند و در شرایط کرونایی که امروز با آن دست بهگریبان هستیم و باید پروتکلهای بهداشتی و فاصلههای اجتماعی رعایت شوند، این مهم تقریباً دور از دسترس قرار گرفته است. در این شرایط، مسلماً سلامتی تماشاگرها در درجه اول اهمیت قرار دارد و نمیشود آن را نادیده گرفت و کسی هم نمیتواند پیشنهاد کند که حتماً اجرا را به همان شکل آیینی انجام دهید.
همانطور که همه میبینند و میدانند حتی آیینهای عزاداری ماه محرم هم بههمین دلیل محدود شده است چون این تأکید دین ماست که در هر شرایطی اول جان آدمیزاد و حفظ آن مهم است و سپس برگزاری آیینهای مذهبی.» این استاد دانشگاه معتقد است که «این اما موقت است و میگذرد و امیدواریم سال آینده چنین محدودیتی نداشته باشیم و فعلاً مجبور هستیم تن بدهیم که به شکل ایدهآل برگزار نشود.»
ناصربخت در بخش دیگری از صحبتهای خود درباره چگونگی جبران این کمبود میگوید: «برای جبران این مسأله میتوان کارهای مثمر بسیاری انجام داد. مثلاً میشود با ضبط و پخش مجالس تعزیه از طریق رسانهها این کمبود را جبران کرد اگر چه بهدلایلی که گفتیم این ایدهآل نیست اما کاری است که میتوان در چنین شرایط خاصی انجام داد و با یک تیر به اصطلاح دو هدف را نشانه گرفت و هم غذای فرهنگی جامعه را تأمین کرد و هم آثار فاخر و استانداردی که در این حوزه تولید شدهاند را برای امروزیها و آیندگان ثبت و ضبط و آرشیو کرد.» او پاسخ خود را اینطور تشریح میکند که «همانطور که گفتیم امکانپذیر نیست که هنری زنده مثل نمایش را به رسانه دیگر برد و به اصطلاح وقتی دچار فیلمبرداری و ثبت میشود از حیات خود به شکل اصیل، جدا میشود اما چارهای نیست و این کاری است که در چنین شرایطی میتوان انجام داد. بنابراین دیر یا زود از این دورهگذار عبور خواهیم کرد اما از این فرصتها اینگونه میشود استفاده کرد. زندگی امروز ما و کرونا باعث شد که ما بسیاری از ایدهآلهای زندگی خود را کنار بگذاریم و این هم بخشی از همین ایدهآلهای زندگی است که باید حداقل فعلاً و تا کم شدن سایه این ویروس آن را بپذیریم. این اتفاقی است که در برهههای مختلف تاریخی افتاده است و بحرانهایی آمده و رفتهاند و مردم پس از این بحرانها، دوباره به شکل گذشته زندگی خود برگشته و زندگی را از سر گرفتهاند و ما بههمان حالت طبیعی برمیگردیم و نوآوریها را در در قاب و قالب صحیح انجام میدهیم.»
نویسنده کتاب «تأثیر ادبیات مکتوب ایران بر مجالس شبیهخوانی» با تأکید بر اینکه تلهتئاتر را نمیشود تئاتر دانست بلکه باید آن را قالبی جدید یا متفاوت فرض کرد، معتقد است که میشود تلهتعزیه هم در بوته محک و تجربه گذاشته شود. او میگوید: «این دوران فرصتی را به ما داد تا تجربههایمان را ثبت و ضبط کنیم و این کاری است که در گذشته باید انجام میشده و نشده است. صداوسیما میتوانست بهطور جدی برای ضبط تعزیهها اقدام کند تا امروز چیزی مثل تلهتئاتر داشته باشیم که اگر چه به دلایلی که در ابتدا ذکر شد تئاتر نیست اما در شرایط اینچنینی میتواند بخشی از کمبودها را جبران کند. این قالبهای جدید حداقل میتواند باعث آشنایی مخاطب با این گونه هنر شود، ضمن اینکه میتواند در این روزها و علیالخصوص دهه محرم، برنامههای مستندی در رسانه ملی ساخته شود و کارشناسان این حوزه بیایند و درباره نمایشهای آیینی سنتی حرف بزنند تا مردم بیشتر با این حوزه آشنا شوند؛ حوزهای که سالیان درازی است با آن الفت دارند و به دلایلی از آن دور ماندهاند.»
رئیس انجمن موسیقی بوشهر از فعالیت انجمن این استان میگوید
تلاشی برای آسایش هنرمندان موسیقی
ندا سیجانی
خبرنگار
حماسه حقپرست رئیس انجمن موسیقی استان بوشهر درباره تازهترین فعالیتهای این انجمن در سال جدید بیان داشت: از کارهای مهم ما فعالسازی و انجام برنامههای موسیقایی توسط نمایندگیهای انجمن موسیقی استان در شهرستانهای استان بوشهر بود که برنامههای هنری، آموزش موسیقی سنتی و... درحال انجام است.
ناگفته نماند بهمن ماه سال قبل در بعضی از مناطق استان مانند بندر دلوار یا جزیره خارک کارگاهها یا واحدهای موسیقی تحت نظر انجمن موسیقی استان راهاندازی شد و با حضور خود هنرمندان مبحث آموزش و تشکیل گروههای موسیقی پیگیری میشود. نکته دیگر تعامل با نهادهایی است که به گونهای فعالیتهای فرهنگی دارند. دیگر فعالیت ما همکاریهای لازم با رشته موسیقی هنرستان موسیقی دختران در شهر بوشهر است که دستاورد بسیار خوب آن در تشکیل گروه ارکستر سنتی و شرکت هنرجویان در مسابقات فرهنگی استان و حتی راهیابی به مراحل کشوری بسیار تأثیرگذار بود و توانست جایگاه انجمن موسیقی بوشهر را بیش از پیش بشناساند و معرفی کند.
نکته دیگرکه درهمکاری با سازمان فرهنگی و اجتماعی بندربوشهر انجام گرفت برگزاری جشنواره موسیقی محلی - قومی با عنوان «یزله» در بوشهر است که فراخوان آن در سطح استان اعلام شده و در هفتههای پیشرو مرحله نخست آن که داوری آثار است به شکل مجازی انجام خواهد گرفت و این امیدواری وجود دارد که مراسم اختتامیه آن انشاءالله بهصورت حضوری برگزار شود.
به گفته حماسه حقپرست، به دلیل وضعیت حاد کرونایی شرایط برگزاری کنسرت در استان وجود ندارد و تنها برنامههایی در قالب بزرگداشت روز خلیج فارس و نظیر آن بوده که گروههای موسیقی محلی استان به مدت دو شب و بهصورت آنلاین اجرا داشتند. در ماه مبارک رمضان هم برنامههایی در قالب آیینهای سنتی استان که سنج و دمادم است بهصورت زنده اجرا شد. البته پیگیر برنامهریزیهای لازم برای برگزاری کنسرتهای آنلاین هستیم تا مانند سال گذشته اجراهای خوبی به مخاطبان عرضه کنیم.
رئیس انجمن موسیقی بوشهر درباره فعالیتهای این انجمن در تولید آلبوم گفت: هنرمندان موسیقی بوشهر در حفظ و پوشش موسیقی مقامی و محلی و بومی استان بسیار توانمند هستند و تولیدات خود را اطلاعرسانی میکنند اما فعالیت اغلب هنرمندان بیشتر به شکل مستقل و با توانمندی بسیار بالای اجرایی است. لازم به ذکر است تصمیم داشتیم آلبومهایی بهصورت تلفیقی از موسیقی بوشهر و بلوچستان که توسط هنرمندان ارجمند بوشهری و بلوچستان تولید شده است با حمایت یکی از مؤسسات هنری و فرهنگی به مرحله نشر برسد که نتیجه لازم که میبایست هنوز حاصل نشده چرا که به لحاظ اقتصادی میبایست حمایت و مساعدتهایی انجام بگیرد و بر این عقیده هستم که تولیدات هنرمندان باید درسطح ملی دیده شود.
او در ادامه بیان داشت: کرونا صدمات بسیاری به هنرمندان بخصوص اهالی موسیقی وارد کرده، کلاسهای موسیقی و کنسرتها تعطیل شدهاند و همه فعالیتها تحت شعاع شرایط کرونایی قرار گرفته، بر این اساس انتظار میرود از سوی مسئولان مساعدت و راهکارهایی اندیشیده شود و نهادهای متولی اقدامات لازم را انجام بدهد.
از دیگر کارهای حقپرست در سالجاری که بنا بر ضرورت و نیاز انجام گرفت بازسازی ساختمان این انجمن بود که این عملیات با حمایت اداره کل فرهنگ استان بوشهر و مساعدت مسئولان ذیربط در سال 99 عملیات مرمت این ساختمان آغاز شد و پایان خرداد ماه امسال دفتر انجمن موسیقی بوشهر پس از سالها خاموشی بازگشایی گردید و موجب شد بار دیگر اهالی موسیقی دراین انجمن حضور داشته باشند و گروههای مختلف در بخشهای سنتی، کلاسیک ایرانی، پاپ و محلی بوشهر تمرینات و مسائل مربوط به موسیقی را از سوی این انجمن پیگیری کنند همچنین بانک اطلاعاتی اهالی موسیقی بوشهر در حال بهروزسانی است تا براین اساس نگاه و بررسی دقیقتری به هنرمندان و مشکلات استان داشته باشند. استان بوشهر در سال 1400 به شبکه شهرهای خلاق در بخش موسیقی پیوسته است و مسئولان آن در تلاش هستند تا از این فرصت بدست آمده بهترین استفاده را داشته باشند.
تابستانه کتاب، هجدهمین طرح تخفیف فصلی کتاب به کار خود پایان داد
فروش تقریبی 27 میلیارد و 500 میلیون تومانی در هفت روز
مریم شهبازی
منتقد
«تابستانه کتاب» با فروش تقریبی 27 میلیارد و 500 میلیون تومانی به کار خود پایان داد. در این دوره که هجدهمین طرح تخفیف فصلی کتاب به شمار میآمد، 974 کتابفروشی از سراسر کشورمان حضور داشتند و استقبال مردم از آنها، فروش 474 هزار نسخهای کتاب را رقم زد.
در شرایط فعلی نشر هرگونه حمایتی اثرگذار است
مهدی حسینزادگان، مدیر امور داخلی «نشر ققنوس» درباره این دوره از طرح تخفیف فصلی کتاب که شامگاه جمعه، پانزدهم مردادماه به کار خود پایان داد، به «ایران» میگوید: «اوضاع کتابفروشیها آنقدر نامطلوب شده که من به شخصه از هر حمایتی، حتی در جزئیترین شکل ممکن هم استقبال میکنم. تعطیلیها و گرانیها سبب کاهش فروش کتاب شده و حداقل از این طریق میتوان مردم را به خرید کتاب تشویق کرد اما نکته دیگر اینکه طرحهای تخفیف فصلی طی سالهای اخیر مخاطبان خاص خود را پیدا کرده است.»
به گفته حسینزادگان، عمده مراجعهکنندگان به کتابفروشیها طی برپایی این طرحهای تخفیف فصلی را طبقه کتابخوان تشکیل میدهند او به افرادی اشاره میکند که اغلب فهرست کتابهای مورد نظر خود را پیشتر نوشتهاند و تنها برای خرید آنها قدم به کتابفروشیها میگذارند تا از این طریق با درصد تخفیف اعلامشده آثار مورد نظر خود را خریداری کنند.
مدیر امور داخلی مؤسسه انتشاراتی ققنوس ادامه میدهد: «با اینکه موافق برپایی این طرحها هستم اما چند پیشنهاد برای دورههای آینده برگزاریاش دارم؛ اینکه حتی اگر شده فاصله بین طرحها کمی بیشتر شود اما در عوض به تعداد برپایی روزهای هر دوره افزوده شود. طی تعطیلیهایی که رخ داد تصور و انتظار ما این بود که تابستانه بیش از هفت روز برپاشده و زمان آن تمدید شود که این اتفاق رخ نداد.»
این دوره در حالی برگزار شد که سقف خرید هر مراجعهکننده از 200 هزار تومان به 300 هزار تومان تغییر کرد که گویای افزایشی 50 درصدی است. حسینزادگان میگوید: «بودجهای که برای هر کتابفروشی در نظر گرفتهشده مبلغ کمی، برابر با دو تا سه میلیون بود که برای یکی از شعبههای ما همان دو روز نخست تمام شد اما سقف یارانه کتابفروشی دیگرمان که کافه- کتاب است کامل مصرف نشد چراکه با چند روز تعطیلی هم روبهرو شد. از طرفی اغلب کتابفروشیهای محلی در این زمان اندک وضعیت مشابه داشتند. از سوی دیگر اگر سقف یارانه هر کتابفروشی بیشتر شود، خود آنها هم میتوانند برای جذب مخاطب و حتی اطلاعرسانی تلاش کنند.»
او در پاسخ به اینکه برخی معتقدند این تخفیفها مردم را بدعادت کرده و آنان برای خرید کتاب تنها منتظر تخفیفها خواهند ماند اضافه میکند: «در شرایطی که پلتفرمهای فروشی همچون دیجیکالا، آثار کتابسازی شده را با تخفیفهای 70 تا 80 درصدی میفروشند، دیگر تخفیف 20 درصدی این طرح که تأثیری در بدعادت کردن مردم ندارد! خود من حتی تخفیف 85 درصدی هم برای آثار کتابسازی شده در این سایت و اپلیکشین فروش کالا دیدهام. از طرفی کتابهای چاپ غیرقانونی و کتابسازی ناشران براحتی کنار خیابان با تخفیفهای 50 تا 70 درصدی به فروش میرسد. از همین رو این 20 درصد تخفیف طرحهای فصلی تأثیر بدی ندارند.»
تقویت نشر بیش از طرحهای تخفیف فصلی در گرو فرهنگسازی
وحید تیموری، مدیر کتابفروشی «کتاب پارسه» هم درباره هجدهمین دوره این طرح تخفیف فصلی که دوره تابستانه آن به اتمام رسیده، به «ایران» میگوید: «از زمان شیوع کرونا در کشورمان شاهد برپایی چند دوره از این طرح با فواصل زمانی کمتری بودهایم؛ به گمانم استقبال مردم از تابستانه اخیر به مراتب بیشتر از بهارانه کتاب بود که یک ماه و نیم یا دو ماه قبل برگزار شد. هرچند که در نهایت قدرت خرید مراجعهکنندگان در مقایسه با طرحهای تخفیف فصلی که پیش از کرونا برگزار میشدند، کاهش یافته است.»
این فعال عرصه نشر که تأکید دارد از ابتدای دوره نخست این طرح که با عنوان «کتابفروشی به وسعت ایران» در سال 94 برگزار شد در جریان طرحهای تخفیف فصلی بوده، ادامه میدهد: «با آنکه اغلب کتابفروشیها امکان ارسال با پیک و همچنین پستی مرسولههای کتاب را دارند اما ترجیح اغلب مردم به خرید حضوری کتاب است. البته تقصیر هم ندارند این محدودیتهای ناگزیر کرونایی همهمان را افسرده کرده، در مراجعه به کتابفروشیها تنها بحث خود کتاب نیست، همان فضای حاکم و از سویی مشاهده یا حتی خرید دیگر محصولات فرهنگی که کنار کتاب به فروش میرسند هم تأثیر خوبی بر روحیه مخاطبان دارند.»
به گفته تیموری، شرایط کتابفروشیها متفاوت از دیگر فروشگاهها، همچون فروشگاههای مواد غذایی یا پوشاک است. معمولاً رفت و آمد کمتری دارند و امکان رعایت پروتکلهای بهداشتی در آنها فراهم است. او معتقد است که اطلاعرسانیها درباره تابستانه کتاب چندان کافی نبوده و میگوید: «برای دورههای بعدی بهتر از تلویزیون و رادیو برای اطلاعرسانی درباره این طرح تلاش بیشتری به خرج بدهند. هنوز هم بخشی از مردم درباره این طرحها چیزی نمیدانند هرچند جامعه کتابخوان اغلب مطلع شدهاند.»
با آنکه تیموری مخالف نقاط قوت این طرحهای تخفیف فصلی نیست اما همچنان از مخالفان برگزاری آن است و تأکید میکند: «این اقدام درستی نیست که مردم را با تخفیفهای اینچنینی درخرید کتاب شرطی کنیم، خود من بارها با مراجعهکنندگانی روبهرو شدهام که همان بدو ورود از این میپرسند که دوره تخفیفهای فصلی شده یا نه؟ و اگر نشده باشد از کتابفروشی میروند. به گمان من به جای این طرحها میتوان از یارانههای مذکور برای کمک به انتشار ارزانتر کتاب کمک گرفت.»
این فعال عرصه نشر همچنین معتقد است که فراتر از این طرحها باید کاری کرد که کتاب به سبد کالای خانوادهها و بویژه جوانان راه پیدا کند. او ادامه میدهد: «در همین شرایط فعلی در هزینههای ماهانه جوانان، در حد توان اقتصادیشان حتی جایی برای کافه رفتن یا خرید پوشاک هم هست اما برای کتاب کمتر این ضرورت حس میشود. امیدوارم مسئولان بیش از این طرحها، برای جذب مخاطبان به کتابخوانی تلاش کنند. برنامههای تلویزیونی قدرت اثرگذاری زیادی دارند؛ کافی است کارشناس یا هنرمندی محبوب در برنامهای همچون کتابباز، اثری را معرفی کنند تا فردای آن روز حتی افرادی که کتابخوان نیستند، علاقهمند شده به کتابفروشیها بروند و آن کتاب را بخرند. این را خود من بارها تجربه کردهام.»
کتابدوستان تهرانی در صدر جدول تابستانه
گفتنی است که هجدهمین دوره طرح تخفیف فصلی کتاب با عنوان تابستانه کتاب از نهم تا پانزدهم مردادماه با شرکت 974 کتابفروشی از سراسر کشورمان برگزار شد. البته از این تعداد 945 کتابفروشی فعال بودند و فروش داشتند که در نتیجه آن 474 هزار و 916 نسخه کتاب به مبلغ تقریبی 27 میلیارد و 500 میلیون تومان فروخته شد. اما سهم تهرانیها از تابستانه کتابفروش تقریبی 4 میلیارد و 400 میلیون تومان از طریق 162 کتابفروشی است. در این دوره پرفروشترین استانها بر اساس تعداد کتاب به ترتیب تهران، خراسان رضوی، اصفهان و قم بودهاند.
جایزه ادبی «واو» در هفدهمین دوره خود و از میان هفت اثر متفاوت سال ۱۳۹۸، چهار اثر را بهعنوان نامزدهای این جایزه معرفی کرد. داوران مرحله اول این جایزه سوسن عابدین، نوشین ابطحی، اکبر روزبهانی، صبا جاوید، پوپک کفیلی و فائزه سیدشاکری بودند./ایسنا
دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ظرف دو هفته نخست مردادماه مجوز ۱۹۷ تک آهنگ و ۲۳ آلبوم را صادر کرده است./ایلنا
سریال «سلام بمبئی» به کارگردانی قربان محمدپور از نتفلیکس پخش خواهد شد. این سریال در دو فصل و ۲۲ قسمت و به زبانهای انگلیسی و فارسی برای پلتفرمهای ایران و هند تولید میشود./پانا
فیلم سینمایی «قصیده گاو سفید» ساخته بهتاش صناعیها و مریم مقدم بعد از حضور در جشنواره برلین و ترایبکا، این بار در جشنواره کارلووی واری روی پرده میرود./ایلنا
فیلم سینمایی «پریسان» به کارگردانی کامبیز بابایی بزودی مقابل دوربین میرود./ایلنا
برگزیدگان هشتمین جشنواره بینالمللی عکس خیام شامگاه شنبه ۱۶ مرداد طی مراسمی بهصورت آنلاین معرفی شدند./ایلنا
مهلت ثبتنام و ثبت اثر برای شرکت در پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» تا نیمه شهریورماه تمدید شد./ایلنا
انتشارات کتابستان معرفت، پس از چاپ کتاب سه کاهن، اثر دیگری از مجید قیصری، نویسنده معروف ایرانی را منتشر کرد./مهر
پیکر آیدین الفت، ظهر دیروز یکشنبه ۱۷ مرداد ماه در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. آیدین الفت، مهندس و طراح صدا که با پروژههای نمایشی، موسیقایی و سینمایی متعددی همکاری کرده بود، روز پنجشنبه ۱۴ مرداد ماه بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت./ایسنا
همزمان با اولین سالروز درگذشت ماهچهره خلیلی، فیلم سینمایی «قرارمون پارک شهر» به کارگردانی فلورا سام به نمایش خانگی میآید./ایسنا
نخستین دوره جشنواره «کتابخوان و رسانه» با مشارکت بیش از ۳۰۰ خبرنگار و دریافت ۹۰۰ اثر برگزار شد و با معرفی برگزیدگان دیروز (یکشنبه ۱۷ مرداد) به کار خود پایان داد./ایرنا