رضا پدیدار
رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران
طرح پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس (بیدبلند2) که پنجشنبه گذشته به‌صورت رسمی بهره‌برداری شد، یکی از طرح‌های حائز اهمیت هم برای محیط‌زیست و هم برای توسعه پایین دستی صنعت نفت بویژه در پتروشیمی است. طرحی که گازهای همراه نفت را جمع و فلرها را خاموش و این گاز جمع‌آوری شده را تصفیه می‌کند و در اختیار بخش پایین دستی قرار می‌دهد. به نوعی یک آلاینده سابق محیط‌زیست، زمینه ساز رشد کشور می‌شود. اتفاقی که سال‌ها پیش باید رقم می‌خورد اما به سبب سوء مدیریت و سپردن توسعه به فرزند ناقص‌الخلقه خصوصی سازی، یعنی خصولتی‌ها، محقق نشد.
ابرپروژه پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس طرحی نیست که فقط در این دولت طراحی، تصویب و اجرا شده باشد. 17 سال از زمان تفکر اولیه برای این طرح می‌گذرد اما در این دولت محقق شد. این پروژه عظیم که در خاورمیانه بی‌همتاست، جزو طرح‌های تبیین شده دهه 1380 بود. اما سال‌ها به‌دلیل سوء مدیریت از توسعه بازماند و در نهایت تا ابتدای این دولت چنین طرح مهمی تنها 18 درصد پیشرفت داشت. اما این عقب ماندگی که یک علت دیگر آن بی‌توجهی به اولویت‌های کشور بود، خسارت و هزینه برای طرح ایجاد کرد که حالا خوشحالیم که در سخت‌ترین شرایط کشور و اوج تحریم‌ها با تکیه بر 65 درصد توان ساخت داخل، این طرح از فاز هزینه وارد فاز درآمد شده است.
جلوگیری از سوختن سرمایه ملی
پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس همان‌طور که اشاره شد با یک بازنگری در مدیریت آن و قرار گرفتن طرح در اولویت‌های صنعت به سرانجام رسید و حالا می‌تواند ضمن تحول عظیم در حجم آلاینده‌های زیست‌محیطی خوزستان، به تأمین خوراک و توسعه صنعت پتروشیمی بویژه در منطقه گچساران کمک کند. چراکه این پالایشگاه سالانه ۱۳.۵ میلیون تن گاز ترش از ان‌جی‌ال ۹۰۰ و ۱۰۰۰ و ۲.۲۵ میلیون تن گاز شیرین از ان‌جی‌ال ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ دریافت خواهد کرد. در صورتی که این مجتمع با ظرفیت کامل فعالیت کند، سالانه ۷۰۰ میلیون دلار برای کشور درآمدزایی خواهد داشت. از این پس، مگاپروژه بیدبلند خلیج فارس یکی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های گازی غرب‌ آسیاست که سالانه ۱۰.۴ میلیون تن متان، ۱.۵ میلیون تن اتان، یک میلیون تن پروپان، ۰.۵ میلیون تن بوتان، ۰.۶ میلیون تن میعانات گازی، ۰.۹ میلیون تن گاز اسیدی تولید می‌کند. متان تولیدی به شبکه سراسری گاز تزریق می‌شود و اتان نیز خوراک پتروشیمی گچساران خواهد بود که تأمین‌کننده خوراک صنایع پتروشیمی مسیر خط لوله اتیلن دناست و مازاد آن به‌منظور تأمین خوراک برخی از مجتمع‌های پتروشیمی به منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر انتقال داده خواهد شد. در ادامه مسیر طرح‌هایی برای تولید بنزین نیز دیده شده که البته حجم آن اندک است. این سرمایه‌ها سال‌ها در فلرهای صنعت نفت که به نوعی نماد صنعت شده‌اند، می‌سوخت و از این نظر اهمیت ویژه تری در قیاس با سایر منابع مورد استفاده صنعت دارد.
حالا شنیده می‌شود که تا 1401 قرار است، مابقی فلرها نیز به اصطلاح خاموش شود. با دو طرح ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ و ان جی ال 3100 که حالا در میانه راه هستند و اگر بدرستی برنامه‌ریزی و نظارت نشود، ممکن است از برنامه توسعه باز بمانند. کارخانه گاز و گاز مایع «ان‌جی‌ال 3100» وظیفه جمع‌آوری و انتقال گاز همراه نفت میدان‌های دهلران، چشمه خوش، آذر و چنگوله، دانان و پایدار غرب، پایدار، دالپری و آبان را به عهده دارد و کارخانه «ان‌جی‌ال ۳۲۰۰» نیز از میدان‌های غرب کارون شامل دارخویین، یادآوران، جفید، بندکرخه، آزادگان و یاران گازهای همراه را جمع‌آوری و تصفیه می‌کند. این دو کارخانه مهم حدود 20 میلیون متر مکعب دیگر به ظرفیت پالایشی و شیرین‌سازی گاز در کشور می‌افزایند و آلودگی‌های محیط‌زیستی صنعت نفت را کم می‌کنند. اما چطور می‌توان مطمئن بود که این دو پروژه مهم نیز در زمان مقرر به ثمر خواهند رسید.
نجات از چنگال خصولتی‌ها
اگر از اهمیت ساخت و تکمیل چنین پروژه‌های مهمی بگذریم؛ تأخیر 17 ساله در ساخت این مگاپروژه یک درس برای ادامه مسیر دارد و باید زمینه ساز تحولاتی برای آینده صنعت و به‌طور کلی اقتصاد کشور باشد. باید مسئولان کشور از خود سؤال کنند که چرا یک طرح برنامه چهارم توسعه در زمان اجرای برنامه ششم توسعه به بهره‌برداری می‌رسد و مشکل کجاست و کدام بخش باید اصلاح شود؟ نگارنده مشکل اصلی و ریشه‌ای را در نظام جدید پیچیدگی اقتصادی، ریشه دواندن خصولتی‌ها در اقتصاد و عدم تصمیم‌گیری بموقع مسئولان می‌داند.
مدتی است که مدام پیچیدگی‌های اقتصادی در حال افزایش است و در چنین شرایطی ممکن است که حتی اگر طرحی بدرستی به بخش خصوصی واقعی هم واگذار شود، با مشکلاتی مواجه باشد که تأخیرها را در پی دارد. اما مسأله اینجاست که ما در هجمه مشکلات اقتصادی عدیده، فرآیند خودتحریمی‌ها و پیچیدگی اقتصادی گرفتار شده‌ایم و باید از این شرایط برای تسریع روند توسعه خارج شویم. مسئولان باید بخش خصوصی واقعی را شناسایی کنند و با روان‌سازی مسیر اقتصادی از توان آنها بهره ببرند.
شاید ریشه این نظام جدید پیچیدگی اقتصادی تحریم باشد اما فرهنگ اقتصادی ما تحت تأثیر عارضه‌های نامطلوب و نامناسب قرار گرفته است و باید از این مسیر انحرافی خارج شویم. اینکه افتتاح مگاپروژه بیدبلند خلیج فارس در چنین شرایطی رقم خورده است، نشان دهنده کار بزرگی است که انجام شده اما در ادامه مسیر باید برای بهبود روند در سایر بخش‌ها اصلاحاتی صورت گیرد.
دولت باید طرح‌ها را به بخش خصوصی واقعی بسپارد. اوایل سال 1398 بررسی‌هایی انجام دادیم که نتیجه آن نشان می‌داد در اقتصاد ایران 3 هزار شرکت خصوصی واقعی فعال هستند و 500 هزار نفر متخصص در این شرکت‌ها حضور دارند که باید از ظرفیت آنها استفاده شود. این بخش الان با راندمان 25 درصد کار می‌کنند و مابقی بدون استفاده مانده است. دردل این بخش خصوصی شرکت‌های دانش بنیان نیز حضور دارند که باید با نگاه ویژه تری به همکاری با آنها پرداخت. این شرکت‌ها اغلب کوچک و کم سرمایه‌اند. اما توان مالی محدود آنها را می‌توان با ایجاد یک خط حمایتی جبران و از آنها حمایت کرد. درست مانند کاری که توسعه یافته و کشورهایی مانند هلند در قبال دانش بنیان‌های خود انجام می‌دهند. از دانش بنیان‌ها حدود 150 شرکت در حوزه انرژی فعال هستند و اندکی حمایت از آنها و کاستن ریسک فعالیت برای این شرکت‌ها می‌تواند زمینه‌ای برای ایجاد ایران توسعه یافته فراهم کند.
مسئولان و سیاستگذاران باید همان‌طور که در به‌ثمر رساندن پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس و اولویت بخشیدن به این طرح‌ها عمل کرده‌اند، سایر طرح‌های مهم کشور را نیز در اولویت یک، قرار دهند و با سپردن آنها به بخش خصوصی این مسیر را ادامه دهند تا به ریل توسعه بازگردیم و حرکت شتابانی را به سمت ترقی و پیشرفت درپیش بگیریم.

امرالله امینی
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
توسعه یک مفهوم چند بعدی است که از جنبه‌های مختلف همچون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، امنیتی و جغرافیایی قابل بررسی است. این عوامل زمینه ساز توسعه در مفهوم کلی هستند، به‌طور مشخص درباره ایران و از بعد توسعه می‌توان گفت در حال گذر هستیم و رسیدن به توسعه خود مستلزم تحقق شروط و الزاماتی است. از سوی دیگر با بررسی جزئی‌تر مفهوم توسعه رابطه‌ای میان این مفهوم با رشد اقتصادی وجود دارد. رشد یک امر کمی و اقتصادی است که جنبه تولیدی دارد یعنی اگر می‌خواهیم توسعه پیدا کنیم باید رشد تولید را به‌صورت سالانه تجربه کنیم. در حالی که توسعه یک امر کیفی است و ما زمانی به توسعه می‌رسیم که رشد تولید قابل قبول داشته باشید.

صفحه 8

بسته شدن پرونده انتخابات امریکا با معرفی جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری، بارقه‌ای از امید و انتظار را در بین فعالان اقتصادی به وجود آورده تا آنها از دستگاه دیپلماسی کشورمان انتظار داشته باشند، دور جدیدی از کارزار مذاکرات را آغاز کند.
فعالان اقتصادی بر این باورند دیگر مجالی برای اتلاف وقت وجود ندارد و باید هر چه سریع‌تر گفت‌وگو‌ها برای هموار شدن مسیر فعالیت‌های اقتصادی از سر گرفته شود. فعالان اقتصادی به کسانی که می‌گویند بدون همکاری با جامعه جهانی می‌توان فعالیت کرد بشدت مخالف هستند و اعتقاد دارند هیچ کشوری با ایجاد محدودیت در همکاری‌های بین‌المللی نتوانسته پیشرفت کند لذا باید از پوسته خود خارج شد تا بتوان به آرامش اقتصادی دست یافت.
صفحه 10

هند امیدوار است با روی کار آمدن دولت جدید در امریکا که ممکن است تسهیل تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران و ونزوئلا را به دنبال داشته باشد، منابع واردات نفت را متنوع کند. دارمندرا پرادهان، وزیر نفت هند در مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ با اشاره به سیاست‌های وعده داده شده از سوی جو بایدن، رئیس جمهوری امریکا، گفت: برخی تغییرات ژئوپلیتیکی در پیش است.
وزیر نفت هند اظهارات ماه گذشته خود را مجدداً تکرار و تأکید کرد این کشور به عنوان سومین واردکننده بزرگ نفت در جهان تمایل دارد فرصت‌های بیشتری برای متنوع کردن منابع واردات نفت شامل ازسرگیری واردات نفت ونزوئلا و ایران در دوران بایدن داشته باشد.
پرادهان اوایل هفته جاری از اوپک و عربستان سعودی به دلیل تلاش برای محدود کردن عرضه نفت در بازار و کاهش حجم صادرات که باعث بالا رفتن قیمت‌ها برای واردکنندگان شده است، انتقاد کرد./ ایسنا