گزارش و گفت و گوها: حمیده امینی فرد
خبرنگار
شما خودروی شخصی سوار می‌شوید یا نه؟! علاقه‌مند به استفاده از حمل‌ونقل عمومی هستید: اتوبوس، مترو یا تاکسی؟!  اگر جزو هر دسته از این مسافران هستید، درحال حاضر وضعیت حمل‌ونقل عمومی در کلانشهر 9 میلیونی تهران را چطور می‌بینید؟ آیا جزو آن گروهی هستید که معتقدند بعد از گرانی نرخ سوخت، تمایل آنها به استفاده از مترو و اتوبوس بیشتر شده یا نه همچنان از کمبود اتوبوس و قطارهای شهری گلایه دارید و ترجیحتان این است که از خودروی تک سرنشین استفاده کنید؟
در هر شرایطی بازهم مترو سوار می‌شوم
رامتین روحی، ساکن بلوار اندرزگو قیطریه است، خودروی شخصی دارد، اما از آنجا که خانه‌اش با محل کارش فاصله زیادی دارد، در هفته تقریباً یک روز در میان از مترو استفاده می‌کند. «البته اگر مجبور نباشم بقیه روزهای هفته هم به‌خاطر بچه کوچکم ترجیح می‌دهم با این وضع آلودگی هوا و گرانی بنزین از مترو استفاده کنم. اما چاره‌ای ندارم. با بچه واقعاً مترو سوار شدن سخت و پر زحمت است. من فکر می‌کنم مترو تنها وسیله حمل‌ونقل عمومی است که می‌شود روی زمانبندی آن حساب باز کرد. مخصوصاً اگر مدام سوار شوید، می‌توانید برنامه‌ریزی کنید و این برای من خیلی مهم است. من برخلاف کسانی که می‌گویند مترو نسبت به‌ گذشته شلوغ شده، معتقدم که این‌طور نیست، فقط  بستگی به زمان سوار شدن دارد و این به خود ما مربوط است تا درست زمانبندی کنیم.» او که معمولاً از خط یک متروی قیطریه استفاده می‌کند، می‌گوید: «البته ایستگاه بهشتی چون بین ایستگاهی است نسبت به قبل خیلی شلوغ و پر سرو صدا‌تر شده، اما با همه این اوصاف ترجیح من بازهم متروست.»
امان از شلوغی‌های کلافه‌کننده مترو
نعیمه شوکتی که به قول خودش یک مترو سوار حرفه‌ای است، از ازدحام بالای جمعیت در مترو به شدت کلافه و ناراضیست، او که معلم دبیرستان است، می‌گوید خودروی شخصی ندارد وگرنه حتی یکبار هم سوار مترو نمی‌شد. بیماری تنفسی دارد و چندین بار در واگن‌های شلوغ که 50درصد آنها هم دستفروش هستند، دچار مشکل شده تا حدی که سریع با اورژانس تماس گرفته‌اند و به بیمارستان منتقل شده است. ساعت شروع کلاس‌هایش صبح زود است و این تداخل ساعات کاری با اداره‌ها موجب شده تا همیشه، نصیبش واگن‌های شلوغ شود. «باورتان نمی‌شود اما از این همه سر‌وصدا، بیماری اعصاب گرفته‌ام. پا درد هم دارم و هیچ وقت یک صندلی خالی پیدا نمی‌کنم، مگر اینکه جوان‌ترها جایشان را به من بدهند. مگر واگن‌های مترو چقدر ظرفیت دارد که این حجم از مسافر خودشان را با فشار جا می‌دهند؟ البته وضعیت قطارهای بعدی، بدتر است و بازهم باید به زور خودت را جا کنی، اعتراض هم که می‌کنی، می‌گویند پس اینجا چکار می‌کنی، تاکسی سوار شو!»
نعیمه البته مترو را به اتوبوس ترجیح می‌دهد، چون لااقل ترافیک ندارد و به ندرت خراب می‌شود.» در مسیر خیابان فاطمی، اتوبوس‌ها یک درمیان خراب است، بعضی هایشان آنقدر دود می‌کند که نمی‌توان نفس کشید. ایستگاه‌ها هم درب و داغان و خراب شده، در این سرما که نمی‌شود ایستاد. سوار هم که شوی، راننده می‌خواهد هر 5 دقیقه بایستد و برای هزار تومان، یک مسافر را وسط خیابان سوار کند. شنیده‌ام که می‌خواهند کرایه‌ها را گران کنند، آخر اگر پول داشتیم که اینقدر اذیت نمی‌شدیم.
حریم شخصی در مترو نادیده گرفته می‌شود
فرانک قهرمانی، دانشجوی مددکاری است و هر روز از خودروی شخصی‌اش استفاده می‌کند. خودش می‌گوید حتی اگر مجبور شود هم تاکسی اینترنتی می‌گیرد و سوار مترو و اتوبوس نمی‌شود، چندین بار تجربه برخورد فیزیکی و آزار جنسی داشته و با اینکه در واگن خانم‌ها بوده، باز در کنار یک مرد ایستاده و اذیت شده است. دوستانم هم می‌گویند واگنی که به واگن آقایان چسبیده، وضعیت بدتری دارد، حتی اگر نزدیک هم نباشیم، برخی آقایان با نگاه‌ها و تیکه انداختن‌هایشان، مزاحمت ایجاد می‌کنند :«تأمین هزینه‌های بنزین و لوازم ماشین برایم دشوار است، اما ترجیح می‌دهم امنیت داشته باشم و حریم شخصی‌ام حفظ شود.»
تاکسی‌های خلوت، دربستی‌های شلوغ
علیرضا صادقی، ساکن خیابان نیروی هوایی است: اتوبوس میدان شهدا به 17 شهریور همیشه شلوغ است، تا حدی که جای سوزن انداختن نیست. چون کسی حاضر نمی‌شود سوار تاکسی‌های خطی شود، بنابراین به اتوبوس‌ها هجوم می‌آورند و وضعیت بدتر می‌شود. الان ایستگاه تاکسی‌های سمت میدان شهدا و شهید کلاهدوز نسبت به چند هفته قبل، خلوت‌تر شده. قبلاً امکان نداشت سر خیابان بایستی و خطی‌ها و شخصی‌ها برایت بوق نزنند، اما الان فقط صدای دربست به گوشَت می‌خورد.»
کرایه‌ها افزایش یافته، دروغ نگویید
محل کار رویا کرمانی در خیابان سهروردی است: «مسافربرهای شخصی به راحتی هزار تومان روی کرایه‌ها کشیده‌اند، تابع هیچ قانون و اتحادیه‌ای هم نیستند.من یک مسیر کوتاه را که قبلاً هزار و 500 تومان می‌دادم، الان باید 2 هزار و 500 تومان بدهم. همه جا که مترو واتوبوس نیست. بالاخره بعضی مسیرها را باید تاکسی سوار شوی، اما از استرس کرایه‌ها، خسته شده‌ام. برای من که مسیر خانه‌مان غرب تهران است تا به مرکز شهر برسم، روزی 10 هزار تومان آب می‌خورد که اگر بخواهم فقط تاکسی سوار شوم، در خانه بنشینم بهتر است! الان نرخ تاکسی‌های خطی مترو شهید مفتح تا خیابان ترکمنستان، 500 تومان افزایش یافته، بعد هم دروغ می‌گویند که کرایه‌ها اصلاً بالا نرفته! مردم مجبورند وگرنه باید همه را تحریم می‌کردیم. مسئولان می‌گویند که پرایدهای فرسوده را جمع کرده‌اند، اما از هر 10 تاکسی، لااقل 8 پراید نصیبت می‌شود که یا کلاچشان آسیب دیده و هر از یک متر خاموش می‌شوند یا بخاری‌شان خراب است و از سرما یخ می‌زنی!
پول یارانه‌ها را به مترو و اتوبوس بدهید
منوچهر راد، کارمند یک شرکت خصوصی است. متروی دروازه دولت برایش تبدیل به کابوس شده، «آنقدر این ایستگاه شلوغ و پر همهمه است که چندین بار نزدیک بود از پله برقی سقوط کنم. بعد از گرانی بنزین هم اوضاع بدتر شده. ساعت 4 و نیم بعدازظهر تا 7 شب، پیک کار متروست، به حدی که 5 قطار هم رد می‌شود، ممکن نیست بتوانی سوار شوی. می‌گویند کرایه‌ها افزایش نیافته، اما من قبلاً با شارژ 10 هزار تومانی، دو هفته از مترو و اتوبوس استفاده می‌کردم، اما الان ظرف چند روز کارتم خالی می‌شود. شهرداری باید قطارها را بیشتر کند، این همه هزینه‌های اضافی برای ساخت بزرگراه و خیابان می‌کنند، به مترو واتوبوس که می‌رسد، پول ندارند! خب به جای این همه یارانه 50 هزار تومانی که با این تورم، دردی را دوا نمی‌کند، مترو و اتوبوس‌ها را سرو سامان دهند. مدیران متأسفانه برای نمایش، سوار دوچرخه و مترو می‌شوند، اما نمی‌توانند حال ما را درک کنند.»
مترو در لندن؛ سریع السیر با دسترسی نامحدود
پیمان قلی‌نژاد که به تازگی از لندن به ایران آمده درباره وضعیت مترو در دو شهر تهران و لندن اینطور توضیح می‌دهد: «فرقی نمی‌کند در شمال شهر زندگی کنی یا جنوب یا حتی غرب و شرق، اگر بخواهی به مقصدت برسی که لااقل 2 تا 3 ساعت زمان ببرد، برای پیدا کردن بهترین و کوتاه‌ترین راه ممکن هیچوقت جای نگرانی نیست. در لندن، بزرگ‌ترین شهر با بالاترین آمار شبکه حمل‌ونقل درون شهری فقط کافیست در هر نقطه از این کلانشهر که ایستاده‌اید، سرتان را بچرخانید، قطعاً و بلافاصله تابلوی مترو یا مسیرهای منتهی به آن را پیدا خواهید کرد. متروی لندن به معنای واقعی به «آندرگرند» معروف است، چون از این شهر غول‌پیکر یک دنیای واقعی درزیر زمین جریان دارد.»
او به سابقه 150 ساله متروی لندن اشاره می‌کند و می‌گوید: «در لندن صدها ایستگاه، نقاط مختلف شهر را به هم متصل می‌کند، اما همه چیز به‌صورت اتوماتیک است، از خرید بلیت و انتخاب مسیر گرفته تا پیدا کردن مقصد و ایستگاه‌های تعویض خط. قطارهایی که با سرعت سرسام‌آوری پشت سرهم می‌رسند و انبوهی از مسافران را جابه جا می‌کنند، اگرچه در ظاهر ایستگاه‌ها در قعر زمین‌اند و قطارها هم قدیمی بوده و چنگی به دل نمی‌زنند، اما وقتی درست روی یکی از همان صندلی‌های قدیمی می‌نشینید و قطار بعد از چند ایستگاه، مسیرش را از زیر زمین به روی زمین تغییر می‌دهد و از حاشیه رودخانه تیمز عبور می‌کند، لذت می‌برید و بوی کهنگی از یادتان می‌رود. قیمت بلیت هم از 2 تا 6 پوند بسته به مسیر متفاوت است، اما با توجه به میانگین حقوق‌ها رقم معقولی است.»
مترو در دبی؛ اینترنت رایگان، صندلی راحت
روشنک داوودی، ساکن دبی است و برای سفر به ایران آمده. او از شلوغی ایستگاه‌های مترو تهران تعجب کرده و برایش عجیب است که چرا نمی‌تواند اینترنت رایگان پیدا کند: «فاصله ایستگاه‌ها در همه نقاط دبی یکسان نیست و در برخی مناطق باید خودرو سوار شوید، اما مترو، خلوت و کاملاً پیشرفته است و در همه نقاط اصلی و مرکزی، ایستگاه دارد، حتی در داخل برخی هتل‌ها! قیمت سفر رفت 6 درهم است که برای توریست‌ها در مقایسه با هزینه تاکسی بسیار ارزان است و شما در قبال پولی که پرداخت می‌کنید راحت می‌نشینید و اذیت نمی‌شوید.»
تراموا در میلان، با صرفه و در دسترس
امین میرزایی، ساکن شهر میلان ایتالیاست. او همیشه از تراموا برای سفرهای درون شهری استفاده می‌کند. «تراموا در میلان ظاهر تمیز و جدیدی ندارد، اما به شدت طرفدار دارد، چون به همه نقاط حتی اماکن گردشگری هم متصل است. البته مردم اینجا زیاد روی تمیزی تأکید ندارند و برخی وقت‌ها، بوی ادرار و استفراغ هم به مشام می‌رسد که از شب قبل مانده، اما مردم به جای غر زدن، در گوشه دیگر می‌ایستند و گلایه هم نمی‌کنند. اما در تهران مردم مدام ناراضی‌اند. البته هزینه تراموا بسیار ارزان است و برخی گروه‌ها مثل دانش‌آموزان هم رایگان جابه‌جا می‌شوند.
تاکسی‌های خطی خانه‌نشین شده‌اند
مردم می‌گویند نسبت به‌گذشته سخت‌تر تاکسی خطی پیدا می‌کنند، سیف، از راننده تاکسی‌های خطی هم البته حق را به آنها می‌دهد، چرا که به‌ گفته او راننده‌های تاکسی ترجیح می‌دهند در این شرایط به‌جای اینکه ماهیانه مثلاً 4 میلیون تومان درآمد داشته باشند، دو و نیم میلیون تومان کمتر در بیاورند، اما در عوض هزینه‌های مصرفی‌شان حداقل یک تا یک و نیم میلیون تومان کاهش یابد. سیف می‌گوید روزانه حداکثر 200 هزار تومان درآمد دارد و هفته‌ای تقریباً 5 روز کار می‌کند که در نهایت می‌شود 4 میلیون تومان! اما به‌همان نسبت ماهیانه حداقل 2 میلیون تومان روی دستش خرج می‌ماند که البته هزینه سوخت، قطعه، لوازم و روغن را با هم حساب می‌کند: «ماشین‌های داخلی برعکس خودروهای خارجی از همان روز اول هزینه تراشی می‌کنند، بیشتر هم که استفاده شوند، دچار استهلاک شده و سرطان می‌شوند، پس اگر ترجیحاً کمتر استفاده شوند، خرج کمتری هم دارند.»
حرف‌های «سیف» را «ملکی» هم تأیید می‌کند، او 7 سال است که راننده خطی مسیر سیدخندان به رسالت است: «بعد از گران شدن سوخت، اغلب ما به سراغ مسافر دربستی می‌رویم، چرا؟ چون حق افزایش کرایه نداریم. هم فحش می‌خوریم و هم بدهکاریم، درحالی‌ که مسافربرهای شخصی تا جایی که می‌توانند نرخ هایشان را بالا می‌برند و مردم هم چاره‌ای ندارند، تاکسی که پیدا نشود، سراغ همین‌ها می‌روند، فشار سوخت شاید مستقیم روی ما باشد، اما در نهایت مردم ضرر می‌کنند، حق هم دارند. من راننده تاکسی اگر کمتر کار کنم، با افزایش هزینه‌ها بازهم به نفعم است. ماه گذشته دیسک و صفحه را 700 هزار تومان عوض کردم، این ماه می‌گوید یک میلیون و 100 هزار! تاکسی من که تویوتا نیست، 10 سال آزگار آخ نگوید، 4 روز هفته، 5 روز بشود، هزینه‌هایش دو برابر می‌شود، خانه بنشینم به صرفه‌تر است. یادم هست که روز بعد از گران شدن بنزین، همکاران ما حداقل 20 درصد کمتر به خیابان‌ها آمدند، چون معترض بودند، هزینه‌های تاکسی شوخی نیست، در همین مدت قیمت قطعه و لوازم 15 تا 20 درصد بالا رفته! اما نرخ کرایه‌ها یک درصد هم گران نشده!
مسافربرهای شخصی را سر وسامان دهید
رحمانی، راننده تاکسی مسیر ویژه است. دلش همچنان از جولان دادن تاکسی‌های اینترنتی پر است. می‌گوید مسافرها آنقدر که گفته می‌شود کم نیستند، خیلی‌ها از ترس کرایه‌ها به سراغ مترو و اتوبوس می‌روند، ماهم دیگر مثل قبل انگیزه مسافرکشی نداریم. هم از شهرستان، مسافربر شخصی زیاد شده هم هر کس بیکار می‌شود یک ماشین می‌اندازد زیر پایش و دربستی می‌شود. به ما ماهیانه 120 لیتر بنزین می‌دهند که خیلی زود تمام می‌شود. مابقی ماه را باید سهمیه آزاد بزنیم، درحالی‌ که اگر اتحادیه برای ما تسهیلات ویژه در نظر بگیرد و بساط این شخصی‌ها را جمع کند، وضعیت فرق می‌کند و مردم هم چندان ناراضی نیستند.
 عباس محمدی، 10 سال است که راننده اتوبوس است، می‌گوید که بعد از گرانی سوخت، مردم کمتر تاکسی سوار می‌شوند، این حرف درستی است، لااقل خود من هر روز تجربه می‌کنم، حتی برخی مسافرها نرخ‌ها را که می‌پرسند، پیاده راه می‌افتند و سوار نمی‌شوند یا دنبال اتوبوس می‌دوند و ما دلمان می‌سوزد و می‌ایستیم. اما این روزها آنقدر تعداد مسافران اتوبوس زیاد شده که ما مجبوریم با همین اتوبوس‌های فرسوده، دو شیفت کار کنیم. من در این 10 سال، این چندمین بار است که می‌بینم اتوبوس‌ها اینقدر شلوغ می‌شود. البته خیلی‌ها مترو سوار می‌شوند، اما بازهم اتوبوس‌ها جای سوار و پیاده شدن ندارند. مردم ناچارند، ما هم درکشان می‌کنیم. این روزها کمتر بگو و مگو می‌کنیم، چون حال همدیگر را خوب می‌فهمیم.
رأفتی، راننده اتوبوس‌های میدان ولیعصر است. او می گوید: «اتوبوس نسبت به جمعیت زیاد نیست، همین‌ها هم فرسوده و خارج از سرویس هستند که هربار تعمیر می‌شوند و دوباره وارد خط می‌شوند. هوا سرد شده، بخاری‌ها اغلب خراب است، گاهی از یک هیتر برای گرم کردن استفاده می‌کنم که می‌دانم خطرناک است و ممکن است کار دستم دهد، ترافیک برایمان اعصاب نمی‌گذارد، کلاچ و پدال زمخت گاز، پدر پاهایمان را در آورده، اما مگر چاره‌ای داریم؟

وضعیت حمل‌و‌نقل عمومی در کرج مهم است بیش از سایر کلانشهرها و حتی شهرهای پرترافیک و پرجمعیت کشور! کرج با داشتن حدود 2 میلیون نفر جمعیت، پرتردد‌ترین شهری محسوب می‌شود که تعداد زیادی از ساکنانش، در تهران مشغول به‌ کارند و همین موضوع موجب شده تا حمل و نقل عمومی یکی از پرکاربردترین  شیوه های تردد در کرج باشد، اما برخلاف انتظار، بیش از 50 درصد شهروندان کرجی با تاکسی جابه جا می‌شوند و سهم اتوبوس در میان مدهای حمل و نقل اگرچه اندک نیست، اما فرسودگی همه ناوگان اتوبوسرانی، گلایه‌های زیادی را به‌دنبال داشته است. مردم این روزها در کرج به اجبار یا از تاکسی استفاده می‌کنند یا از اتوبوس‌های فرسوده. متروی کرج بیش از یک دهه است که در انتظار بازگشایی است، اما همچنان خبری از افتتاح نیست. مسئولان هر سال، قول سال آینده را می‌دهند و البته آخرین وعده به افتتاح فاز اول در سال آینده موکول شده است. در این زمینه با مهدی حاج قاسمی، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر کرج به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید؛
 در سیستم حمل‌و‌نقل عمومی در کرج بیشتر از چه مدهایی استفاده می‌شود؟
در سیستم حمل و نقل عمومی کرج بیش از 50 درصد مسافران با تاکسی جابه‌جا می‌شوند و درصدی کمتر هم با اتوبوس، اما مترو هنوز راه نیفتاده است.
حدوداً چه تعداد تاکسی در کرج فعالند و تعرفه کرایه‌ها امسال چند بار افزایش یافته است؟
حدوداً 13 هزار تاکسیران در شهر فعالیت می‌کنند، به عبارتی همگی زیر نظر شرکت‌های خصوصی هستند. ما در ابتدای امسال در مقایسه با سال گذشته 30 درصد افزایش نرخ داشته‌ایم که همین یکبار بوده است.
 وضعیت اتوبوس‌ها در کرج به چه صورت است؟
اتوبوس‌ها هم زیر نظر بخش خصوصی و هم زیر نظر شهرداری فعالیت می‌کنند؛ اما متأسفانه همه اتوبوس‌ها عمر بالای 10 سال دارند و فرسوده هستند. البته ما اواخر سال گذشته، 35 دستگاه نو به سیستم تزریق کردیم و در لوایح شورا هم مصوب کردیم تا 50 دستگاه امسال نوسازی شود. این اتوبوس ها زیر نظر بخش عمومی است، اگرچه همه اتوبوس‌ها فرسوده هستند، اما ما سعی کردیم تا بهترین اتوبوس‌ها را به بخش خصوصی بدهیم. هم‌اکنون 300 دستگاه اتوبوس در کرج فعال است که به‌طور مساوی زیر نظر هر دو بخش فعالیت می‌کند.
اتوبوس‌ها تولید داخل هستند؟ چقدر بودجه مصوب برای خرید آنها کنار گذاشتید؟
خیر، وارداتی هستند و البته تعدادی در کارخانه‌های داخلی مونتاژ می‌شوند. ما برای خرید 50 دستگاه اتوبوس جدید، 70 میلیارد تومان برآورد هزینه داشته‌ایم، اما با وزارت صمت مکاتبه کردیم تا براساس نرخ دولتی، به ما اتوبوس تولید داخل بدهند.
 این تعداد دستگاه اتوبوس با جمعیت 2 میلیونی کرج همخوانی دارد؟
خیر، باید علاوه بر این 300 دستگاه، 400، 500 دستگاه دیگر هم اضافه شود. ما با کمبود شدید مواجهیم.
 درباره متروی کرج چطور، الان چقدر پیشرفت داشته است؟
حدوداً 40 درصد پیشرفت فیزیکی داشته، اما به امسال نمی‌رسد، البته تلاش می‌کنیم فاز یک آن در سال آینده افتتاح شود. براساس قانون 50 درصد هزینه‌ها را شهرداری و 50 درصد باقیمانده را هم باید دولت بپردازد، اما دولت با مشکل تأمین منابع روبه‌رو است و تکمیل همین فاز یک؛  به 2 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، این درحالی است که ما تا الان 800 میلیارد تومان برای مترو هزینه کرده‌ایم.
دولت تاکنون چه میزان کمک کرده است؟
در 4 سال اخیر، حدوداً 200 میلیارد تومان از طرف دولت پرداخت شده است، البته در سال 94  رقم 87 میلیارد تومان هم در قالب اعتبارات استانی پیش‌بینی شده بود که تاکنون مبلغی از این تعهد پرداخت نشده است. این مبلغ جزو بودجه استانی برای توسعه مترو در نظر گرفته شده بود.
 بعد از افزایش هزینه سوخت، چه میزان از تردد‌ها در کرج به سمت حمل و نقل عمومی رفت و با توجه به کمبود در این حوزه، چه وضعیتی پیش آمد؟
چون بیش از 50 درصد مردم از تاکسی استفاده می‌کنند، استفاده از حمل و نقل عمومی نسبت به گذشته، تفاوت چندانی پیدا نکرد و البته نرخ کرایه‌ها هم بعد از افزایش نرخ بنزین، زیاد نشد  چون در ابتدای سال این افزایش قیمت انجام شده بود و دیگر کشش افزایش نرخ وجود نداشت.
شهرداری تاکنون چقدر برای مترو هزینه کرده؟
شهرداری در سه - چهار سال اخیر، 250 میلیارد تومان از سهم خود را پرداخته است. به هرحال سیستم حمل‌و‌نقل عمومی به منابع مالی بالایی نیاز دارد و از آنجا که سودده نیست و اتفاقاً ضررده است، بخش خصوصی وارد نمی‌شود و حتماً باید دولت ورود پیدا کند. شاید جالب باشد که بدانید شهرداری از تبلیغات و نرخ بلیت فقط می‌تواند 10 درصد هزینه‌های تمام شده مترو را تأمین کند.
 فاینانس چطور؟
در طول همه این سال‌ها بارها بحث فاینانس پیش آمده، اما سرمایه‌گذاران خارجی با توجه به بحث تحریم‌ها حاضر نمی‌شوند جلو بیایند. قرار بود یک شرکت چینی در کرج فاینانسر بشود اما به‌دلیل مشکل انتقال پول، هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است.

سهم حمل‌ونقل عمومی در تهران باید به 75 درصد برسد. قوانین مصوب این سهم را برای تردد در این کلانشهر مشخص کرده‌اند. در این میان سهم مترو، 30 درصد، اتوبوس 25 درصد و تاکسی هم 25 درصد است. جالب اینکه سهمی که برای تردد خودروهای شخصی در تهران دیده شده، درست معادل تاکسی و اتوبوس یعنی همان 25 درصد است. با این همه سهمی که امروز حمل‌ونقل عمومی در تهران دارد بین 30 تا 40 درصد گزارش شده است و این یعنی عقبگرد 30 تا 40 درصدی نسبت به برنامه! قانون برای دولت و شهرداری‌ها در توسعه حمل‌ونقل عمومی، سهم 50 درصدی قائل شده است که ظاهراً در پایتخت شهرداری با اختصاص ۶ هزار میلیارد تومان از بودجه ۱۸ هزار میلیارد تومانی خود به حمل‌ونقل عمومی، تا حدود زیادی به سهم خود پایبند بوده است، سؤال این است دولت تا امروز به چند درصد از تعهدات خود در این حوزه حمل‌ونقل عمل کرده است. شورای اصلاح‌طلب پنجم البته نارضایتی‌هایی دارد و معتقد است که این دولت می‌تواند از راه‌های دیگری همچون تهاتر به کمک مدیریت شهری بیاید. شورای شهر تهران در سال‌های 96 و 97، دو مصوبه از دولت دریافت کرده که در شورای اقتصاد هم تصویب شده است. بر اساس مصوبه سال ۹۶، هزار واگن قطار مترو باید برای پایتخت خریداری می‌شد و طبق مصوبه سال ۹۷ نیز شورای اقتصاد باید برای تأمین ۱۹ هزار اتوبوس برای ناوگان حمل‌ونقل عمومی کلانشهرها اقدام می‌کرد. اما هنوز مشخص نیست که این دو مصوبه تا چه اندازه اجرایی شده است؟ علاوه بر تهران، قطار شهری سایر کلانشهرها نیز به کمک‌های دولت چشم دوخته‌اند. اما وضعیت تحریم‌ها، کمبود منابع مالی و البته افزایش هزینه‌ها بویژه با بالا رفتن قیمت دلار، کار حمایتی دولت را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. مهدی جمالی‌نژاد، معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌‌ها درباره میزان سهمی که در این سال‌ها از سوی دولت پرداخت شده توضیح می‌دهد؛

‌ بهتر است به‌عنوان اولین سؤال به سراغ وضعیت خطوط مترویی کلانشهرهای کشور برویم، اگر بخواهید توضیحی درباره آخرین اقداماتی که تاکنون در این حوزه صورت گرفته بدهید، به چه مواردی اشاره خواهید کرد؟
تهران، شیراز، اصفهان، تبریز، کرج، اهواز، قم و کرمانشاه با جمعیتی در حدود 20 میلیون نفر، 9کلانشهری هستند که برنامه ساخت و توسعه طرح قطار شهری در آنها درحال انجام است. در این شهرها، ساخت 840 کیلومتر خط مترویی مصوب شده که از این مقدار، عملیات اجرایی 257 کیلومتر خطوط مترویی که نیمه تمام مانده بودند، درحال انجام و 253 کیلومتر دیگر نیز در دست مطالعات تکمیلی است. 330 کیلومتر نیز که شامل 210 ایستگاه می‌شود در کلانشهرهای تهران، مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز در مرحله بهره‌برداری قرار دارند.
‌ اگر بخواهیم مجموع خطوط مترویی را در نظر بگیریم، سالانه چه تعداد مسافر با مترو جابه‌جا می‌شوند؟
تعداد جابه‌جایی مسافران مترویی سالانه 824 میلیون سفر و تعداد واگن موجود در کلانشهرهای کشور هزار و 797 واگن است.
‌ سهم تهران از این میزان چقدر است؟
730 میلیون سفر با هزار و 451 واگن.
‌ درصورتی که 257 کیلومتر خط مترویی نیمه تمام به بهره‌برداری برسد، به چه تعداد سفر خواهیم رسید؟
درصورت بهره‌برداری از این خطوط تا پایان سال 1402، جمع خطوط مترویی در دست بهره‌برداری به 587 کیلومتر می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود با تأمین 2هزار دستگاه واگن دیگر و افزایش کل واگن‌ها به 3هزار و 797 واگن، تعداد سفرهای سالانه از طریق مترو، به 2 هزار و 337 میلیون نفر سفر افزایش یابد.
‌ یکی از موارد مهمی که همواره دغدغه شهرداری‌ها و شوراهای شهر بوده، سهم دولت درتأمین اعتبارات مورد نیاز بویژه در حوزه مترو است، به‌رغم همه محدودیت‌های مالی بویژه در سال‌های اخیر، چه میزان اعتبار تاکنون پرداخت شده است؟
وزارت کشور از سال 92 تاکنون، مجوز انتشار بیش از 180 هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت را صادر کرده که از این مقدار بیش از 159 هزار میلیارد ریال از سوی شهرداری‌ها در دست اقدام است، البته تا پایان سال 97، در مجموع بیش از 109 هزار میلیارد ریال از این اوراق مشارکت منتشر شده و مراحل انتشار 50 هزار میلیارد ریال هم در سال 98 در دست انجام است که بتدریج انجام می‌شود. اگر بخواهم به اعتبارات طرح‌های تملک دارایی سرمایه‌ای از ابتدای شروع اجرای طرح‌های مترویی اشاره کنم هم باید بگویم که تا الان 75 هزار و 710 میلیارد ریال از سوی دولت و 133 هزار و 117 میلیارد ریال از سوی شهرداری‌ها پرداخت شده که از این مقدار، 89 هزار و 238 میلیارد ریال از طریق شهرداری تهران انجام شده است.
‌ درباره سهم یارانه بلیت مترو چطور، تاکنون چه میزان پرداختی داشته‌اید؟
در سال گذشته، 150 میلیارد ریال و امسال هم 120 میلیارد ریال یارانه بلیت مترو به مترو 5 کلانشهر در دست بهره‌برداری پرداخت شده است.
‌ دولت برای آزادسازی تجهیزات و قطعات واگن از گمرک چه میزان اعتبار به مترو کلانشهرها پرداخته است؟
سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور بابت قرارداد 315 دستگاه واگن مترو کلانشهر اصفهان، شیراز و تبریز، بیش از هزار میلیارد ریال عملکرد داشته است.
‌ به‌تازگی قراردادی برای خرید واگن منعقد نشده؟
هم‌اکنون دو قرارداد تأمین واگن مترویی برای کلانشهرهای کشور از طریق ما در دست انجام است. اولین قرارداد به تأمین 315 واگن مترو برای شیراز، اصفهان و تبریز برمی‌گردد که با شرکت چینی پوژن بسته شده که البته با توجه به افزایش 25 درصدی از محل قرارداد، تعداد آن به 395 واگن افزایش یافت و شهر قم هم به این لیست اضافه شد.
‌ آیا واگنی هم تاکنون تحویل داده شده است؟
بله، 100 دستگاه واگن به‌صورت CBU و از طرف چین تحویل کلانشهرهای شیراز، اصفهان و تبریز شده و ساخت 215 دستگاه واگن در داخل کشور و با مشارکت کارخانه واگن‌سازی ایرکیو به‌عنوان شریک داخلی شرکت پوژن چین هم در دست انجام است.
‌ درباره قرارداد دوم چطور؟
قرارداد تهیه و تأمین 2 هزار دستگاه واگن است که از سوی سازمان ما درحال انجام است. در این قرارداد، هزار و 50 واگن به تهران و 950 واگن دیگر نیز به مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز، کرج، اهواز، قم و کرمانشاه اختصاص خواهد یافت.
‌ این واگن‌ها جدا از 630 دستگاه واگنی است که برای مترو تهران پیش‌بینی شده بود؟
بله، امضای قرارداد تأمین 630 دستگاه واگن برای مترو تهران انجام و به‌طرف خارجی هم ابلاغ شده است. براساس این قرارداد، کنسرسیوم شرکت‌های واگن‌سازی تهران، نورینکو و سی‌آر‌سی چین به‌عنوان پیمانکار از طریق مناقصه بین‌المللی انتخاب شدند و این قرارداد از سوی ما و کنسرسیوم مذکور به امضا رسیده و در مرحله تأمین منابع مالی از طریق بانک خارجی است.
‌ مبلغ فاینانس چقدر است؟
780 میلیون یورو، ضمناً 667 میلیون دلار فاینانس روسیه نیزامسال برای تهیه ناوگان خطوط مترویی تصویب شده است.
‌ بهتر است به بحث تاکسی و اتوبوس بپردازیم، توقف نوسازی ناوگان تاکسیرانی گره کوری را در توسعه و بازسازی ناوگان به وجود آورده، شما برای رفع این موانع چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
بله، طرح دولت برای نوسازی ناوگان که مرحله اول آن با نوسازی 90 هزار دستگاه تاکسی فرسوده از بهمن ماه سال 94 آغاز شده بود با نوساناتی مواجه شد، اما 64 هزار و 540 دستگاه تاکسی در این طرح نوسازی شدند، اما در ادامه با افزایش 110 درصدی قیمت خودرو و نوسان در قیمت‌ها، شاهد کند شدن روند نوسازی ناوگان تاکسیرانی بودیم. البته وزارت کشور، سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌ها و اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری، به طور مستمر پیگیر اجرای این طرح هستند و مکاتبات متعددی با دستگاه‌های مربوط انجام شده تا قیمت خودروهای در نظر گرفته شده برای تاکسی، کاهش یافته تا رانندگان بتوانند از عهده بازپرداخت وام‌ها بربیایند. امسال هم برای نوسازی تاکسی‌های فرسوده، اتحادیه تاکسیرانی برای نوسازی 10 هزار تاکسی فرسوده با شرکت خودروساز قرارداد بست، اما تا الان فقط 500 دستگاه تحویل متقاضیان شده است و طبق اعلام شرکت خودروساز، مابقی تعهدات هم در ماه‌های آینده انجام می‌شود که به‌صورت جدی پیگیر عملیاتی شدن آن هستیم. اما طرح نوسازی یک طرح ملی است که مشارکت همه دستگاه‌ها را می‌طلبد. بانک‌ها در حوزه تسهیلات و خودروسازان در حوزه ساخت و قیمت‌گذاری خودرو باید تلاش کنند تا نوسازی انجام شود. اگر اقدامات لازم انجام نشود، تعداد تاکسی‌های فرسوده تا پایان امسال به192 هزار تاکسی می‌رسد.
‌ ناوگان اتوبوسرانی چطور؟ با توجه به عمر بالای اتوبوس‌ها، چه تعداد نیاز به‌ جایگزینی دارند؟
هم‌اکنون 20 هزار و 500 دستگاه اتوبوس در شهرها در حال فعالیتند که حدوداً 15 هزار دستگاه به‌دلیل بالارفتن عمر نیاز به نوسازی دارند. اما با توجه به افزایش قیمت تمام شده هر اتوبوس که بین یک میلیارد و 800 میلیون تومان تا 2 میلیارد تومان در نوسان است، شهرداری‌ها در تأمین اتوبوس با مشکلاتی مواجهند. البته برخی شهرداری‌ها قصد دارند تا از طریق فروش اوراق اسلامی، اعتبار مورد نیاز خود را کسب کنند تا کار بازسازی اتوبوس‌ها هم طی برنامه‌ای اجرا شود. امسال همچنین از محل اوراق مشارکت تاکنون 12 هزار و 300 میلیارد ریال برای 13 شهرداری پیش‌بینی شده که باتوجه به پایان مراحل مرتبط با جمع‌آوری مدارک فنی در مرحله صدور تضمین نامه از سوی سازمان برنامه و بودجه هستیم.
‌ از محل یارانه بلیت چه اعتباراتی تخصیص یافته است؟
همانطور که می‌دانید یارانه بلیت بنا به شرایط اقتصادی کشور به‌صورت متفاوت تخصیص می‌یابد، با توجه به اینکه بخش عمده از ناوگان اتوبوسرانی از طریق بخش خصوصی بهره‌برداری می‌شود، تخصیص اعتبارات با هدف کمک به این بخش انجام می‌شود. این رقم اما برای امسال 680000 میلیون ریال بود.
‌ بحث بیمه رانندگان حمل‌ونقل عمومی به‌ کجا رسید؟
قرار شد طرح پوشش بیمه‌ای آنها با تسهیلات قرض‌الحسنه صفر درصد اجرا شود و بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، تسهیلات بدون سود را در قالب کارت اعتباری تا سقف 30 میلیون ریال در حوزه تاکسیرانی و 60 میلیون ریال در حوزه اتوبوسرانی پرداخت کند.