گزارشی از وضعیت افکار عمومی اعراب دربارۀ رژیم صهیونیستی
اعراب چه در سر دارند؟
منبع: اندیشکدۀ المرکز العربی به نقل از سامانۀ تبادل رصد اندیشکده‌ها
طی یک نظرسنجی که توسط مرکز پژوهش‌های عربی از تاریخ 12 دسامبر 2023 تا 5 ژانویه 2024 صورت گرفته است و 8000 نفر از 16 جامعۀ عربی در آن شرکت کردند، سؤالات متفاوتی دربارۀ جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه پرسیده شد تا برآوردی از نظرات شهروندان در جهان عرب در خصوص این جنگ به دست آید. نتایج این نظرسنجی در ادامه بیان خواهد شد.
میزان توجه و پیگیری و دلایل وقوع این جنگ
در خصوص دلایل عملیات 7 اکتبر، 35% از شرکت‌کنندگان «تداوم اشغال خاک فلسطین توسط رژیم صهیونیستی» را دلیل اول می‌دانستند و 13% این علت را به عنوان دلیل دوم برای این عملیات می‌دانند. در ادامه عواملی هم‌چون «حملات به مسجدالاقصی» برای 24% از پاسخ‌دهندگان به عنوان دلیل اول عملیات طوفان‌الاقصی و برای 21% از آنان به عنوان دلیل دوم برای این عملیات مطرح شده است. هم‌چنین عامل «تداوم محاصره غزه» برای 8% از شرکت‌کنندگان به عنوان دلیل اول برای این عملیات و برای 12% از شرکت‌کنندگان به عنوان دلیل دوم است. کما این که موضوع «آزادی اسیران فلسطینی از زندان‌های رژیم صهیونیستی» برای 6% از پاسخ‌دهندگان دلیل اول و برای 13% از آنان به عنوان دلیل دوم است و عاملی مانند «تداوم شهرک‌سازی‌ها و گسترش آن در خاک فلسطین» برای 5% از شهروندان عرب به عنوان علت اول و برای 8% از آنان به عنوان علت دوم بوده است.
درخصوص مشروعیت عملیات طوفان الاقصی، 63% از افکار عمومی جهان عرب آن را «عملیات مقاومت و دارای مشروعیت» می‌دانند؛ در حالی که 22% از آنان این عملیات را «مقاومتی مشروع اما دارای اشتباهاتی» می‌بینند و 5% هم آن را «عملیاتی نامشروع» می‌دانستند. در زمینه همبستگی با ملت فلسطین هم اجماعی عربی را شاهد هستیم. به طوری که 92% از پاسخ‌دهندگان بر همبستگی با فلسطین اتفاق نظر داشته و 69% از میزان 92% با ملت فلسطین در غزه و جنبش حماس همبستگی دارند و 23% بیان کردند به رغم اختلاف نظر با حماس اما با ملت فلسطین اعلام همبستگی می‌کنند و فقط 1% اعلام کردند با فلسطینیان همبستگی ندارند. در همین راستا دو سوم شرکت‌کنندگان باور داشتند شباهت میان جنبش حماس و داعش -طبق گفتۀ مسئولان آمریکایی و صهیونیست- به طور کل با واقعیت متفاوت است.
دیدگاه افکار عمومی جهان عرب درباره مواضع قدرت‌های خارجی
در زمینۀ ارزیابی افکار عمومی جهان عرب در خصوص سیاست‌های قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دربارۀ جنگ غزه شاهد مخالفت افکار عمومی جهان عرب با سیاست‌های آمریکا بودیم؛ زیرا 94% از پاسخ‌دهندگان موضع واشنگتن را «بد» و «بسیار بد» ارزیابی کردند و از میان این 94% از پاسخ دهندگان، 82% از آنان گزینه «بسیار بد» را انتخاب کردند. اما این موضوع دربارۀ کشورهای ایران، ترکیه، روسیه و چین متفاوت است و ما شاهد دو دستگی در میان شرکت‌کنندگان در خصوص دیدگاهشان درباره مواضع این کشورها هستیم. درخصوص ایران 48% موضع آن را مثبت و 37% منفی می‌بینند و در خصوص ترکیه 47% موضع آن را مثبت و 40% منفی می‌دانند و دربارۀ روسیه 41% موضع آن را مثبت و 42% منفی محسوب می‌کنند و در آخر دربارۀ چین هم 40% موضع آن را مثبت و 38% موضع آن را منفی قلمداد می‌کنند.
هم‌چنین 77% از پاسخ‌دهندگان بر این باور هستند که نگرش آنان نسبت به آمریکا به علت مواضعش در این جنگ منفی‌تر شده است و این نتیجه بازتاب‌دهندۀ از دست دادن اعتبار آمریکا نزد افکار عمومی جهان عرب است و این در حالی است که 81% از شرکت‌کنندگان معتقدند این کشور در تلاش برای برپایی کشور فلسطین در مرزهای 1967 جدی نیست. در پاسخ به این پرسش که «کدام کشورها به عنوان تهدید اول یا تهدید دوم امنیت و ثبات منطقه هستند؟» 51% آمریکا را تهدید اول برای منطقه می‌دانند و این در حالی است که برای نمونه در سال 2022 این میزان 39% بوده است و 25% هم این کشور را تهدید دوم می‌دانند و در سال 2022 این میزان 23% بوده است. کما این که از نظر 26% از شرکت‌کنندگان رژیم صهیونیستی تهدید اول برای منطقه است و در سال 2022 این میزان 41% بوده است و 28% هم آن را تهدید دوم برای منطقه می‌دانند و در سال 2022 این میزان 38% بوده است.
هم‌چنین 7% هم باور دارند ایران تهدید اول است و همین میزان هم برای سال 2022 بوده است و 13% ایران را تهدید دوم می‌بینند و در سال 2022 این میزان 19% بوده است. از میان پاسخ‌دهندگان 4% روسیه را تهدید اول می‌بینند و در سال 2022 این میزان 6% بوده است و 8% هم مسکو را تهدید دوم محسوب می‌کنند و در سال 2022 این میزان 4% بوده است. در این بخش ترکیه هم سهم 2% را به عنوان تهدید اول از آن خود کرده است و همین میزان هم در سال 2022 بوده است.
نگرش جهان عرب نسبت به قضیۀ فلسطین و عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی
از نظر 92% از پاسخ‌دهندگان قضیۀ فلسطین «قضیۀ تمام جهان عرب است و نه فقط فلسطینیان» و این میزان نسبت به سال 2022 شاهد افزایش بوده است؛ زیرا در این سال چنین نظری شامل 76% از پاسخ‌دهندگان بود و برای نمونه در کشوری مانند مراکش این میزان از 59% در سال 2022 به 95% و در مصر از 75% در آن سال به 94% و در عربستان از 69% در سال 2022 به 95% در سال 2024 افزایش داشته است.
در خصوص عادی‌سازی روابط 89% از شهروندان عرب با چنین امری برای کشورهای خود مخالف هستند و این در حالی است که در سال 2022 این میزان 84% بوده است و در مقابل فقط 4% با چنین امری موافق هستند. هم‌چنین برای نمونه در عربستان میزان مخالفت از 38% در سال 2022 به 68% افزایش یافته است و این میزان در سودان از 72% در سال 2022 به 81% در سال 2024 افزایش داشته و در مراکش از 67% در دو سال پیش به 78% در سال فعلی رسیده است.
در پایان در زمینۀ راهکارهای پیشنهادی پاسخ‌دهندگان به دولت‌های جهان عرب برای توقف جنگ، 36% از پاسخ‌دهندگان معتقدند «لغو تمامی فرآیندهای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی» به عنوان اولین راهکار باید باشد و 15% هم آن را به عنوان دومین راهکار می‌دانند. از سویی دیگر 14% معتقدند «وارد کردن کمک‌ها به غزه بدون موافقت رژیم صهیونیستی» باید به عنوان اولین راهکار بوده و 16% این موضوع را به عنوان دومین راهکار می‌بینند و 11% از شرکت‌کنندگان باور دارند «استفاده از اهرم فشار نفت برای فشار بر روی رژیم صهیونیستی و حامیانش» می‌تواند به عنوان اولین راهکار مؤثر باشد و 13% هم این موضوع را به عنوان دومین راهکار مناسب می‌دانند.