درباره گیاه کالانکوئه و شرایط نگهداری آن
بچه بساز خانواده ساکولنت
نسرین تقی خانی
مهندس کشاورزی و مشاورنگهداری گیاهان آپارتمانی
آغاز فصل بهار، تجدید پیمان و دوستی انسان با طبیعت است. طراوت و شادابی بهار از آخرین روزهای اسفند، خودش را میهمان دل‌های ایرانیان می‌کند.
گیاه کالانکوئه یک گیاه گرمسیری و گلدار از نواحی ماداگاسکار است که احتمالاً در این روزها به وفور در بازار و مغازه‌های گل‌فروشی خودنمایی می‌کند. این گیاه همیشه سبز بوده و از خانواده ساکولنت است. خانواده ساکولنت دارای گیاهانی با ساقه یا برگ‌های گوشتی است که می‌توانند آب را در خودشان ذخیره کنند.
کالانکوئه تا ارتفاع 30 سانتیمتر رشد و گسترش دارد. کالانکوئه گیاهی با برگ‌های تخم‌مرغی شکل و سبزرنگ و گوشتی است. کالانکوئه به واسطه تنوع فراوان در رنگ گل‌هایش بسیار مورد توجه است. رنگ‌های قرمز، صورتی، نارنجی، زرد و سفید هرکدام زیبایی و جذابیت منحصر به فردی را به کالانکوئه می‌دهند.
گل‌های کالانکوئه حالت لوله‌ای شکل دارند و به صورت خوشه‌ای ظاهر می‌شوند. این گیاه به نور متوسط تا زیاد نیاز دارد. البته نور مستقیم خورشید برای این گیاه مضر بوده و باعث سوختن برگ‌های کالانکوئه است. پس اگر نگهداری این گیاه در بیرون خانه صورت می‌گیرد، بهتراست به این نکته توجه ویژه‌ای شود.
دریافت نور کم، از گل‌دادن گیاه جلوگیری می‌کند. پس برای داشتن گل‌های زیبا و رنگارنگ کالانکوئه، باید گیاه نور کافی دریافت کند.
کالانکوئه از آنجایی که یک ساکولنت است، پس در ساقه و برگ‌هایش آب ذخیره می‌کند و به آبیاری زیادی نیاز ندارد، مگرزمانی که خاک گلدان کاملاً خشک شود. در این صورت باید گلدان به طور کامل آبیاری شود و آب اضافی از انتهای آن خارج شود.
توجه به داشتن سوراخ‌های زهکش در انتهای گلدان و تعویض زیرگلدانی به حفظ و عمر بیشتر کالانکوئه کمک می‌کند. کالانکوئه بچه بساز خانواده ساکولنت‌هاست؛ پس در دمای اتاق به رشد و زندگی‌اش ادامه می‌دهد. اگرچه در مرحله گلدهی، که تقریباً این دوره از اواخر پاییز تا اوایل فصل تابستان ادامه دارد، دمای بالاتری احتیاج دارد. محدوده دمای مناسب برای کالانکوئه، تقریباً 13 تا 29 درجه سانتیگراد است. در فصل‌های زمستان و سرما و یخبندان بهتر است با ملایمت هرچه تمام گیاه را به داخل خانه هدایت کنید و حتی در کنار پنجره‌هایی که باد سرد از خودش عبور می‌دهد، هم قرار نگیرد.
کالانکوئه گیاه سختگیری در انتخاب بستر و خاک نیست. می‌توان از بستر مناسب برای ساکولنت یا خاک گلدان به همراه پرلیت استفاده کرد. همچنین می‌توان از یک لایه کمپوست جهت کمک به تغذیه گیاه استفاده کرد.
این گیاه نیاز چندانی به تغذیه کمکی ندارد. در صورت تمایل به کود دهی، بهتر است از انواع کود محلول در آب استفاده شده و در فصل بهار و تابستان در اختیار گیاه
قرارگیرد.
در فصل‌های پاییز و زمستان گیاه در حال استراحت است و کوددهی نباید انجام شود. هرس کردن به زیبایی کالانکوئه کمک کرده و از افتادگی ساقه جلوگیری می‌کند. بهتر است گل و ساقه‌های مرده کالانکوئه حذف شده تا انرژی گیاه صرف رشد گل‌های بیشتر شود.
هرس ساقه‌های مرده به نوعی کالانکوئه را به گلدهی بیشتر تشویق می‌کند. کالانکوئه را می‌توان به روش‌های کشت بذر و قلمه تکثیر کرد. البته کشت بذر روشی معمول نیست و برای تکثیر کالانکوئه روش قلمه معمول‌تر است.
بهترین فصل برای قلمه‌زدن کالانکوئه، فصل بهار و تابستان است. برای قلمه‌زدن کالانکوئه باید از ساقه‌های بالغ و سالم انتخاب کرد. ساقه انتخاب شده باید هیچ گلی نداشته باشد تا همه انرژی آن صرف ریشه دهی شود. قلمه کالانکوئه باید دارای حداقل دوبرگ باشد و محل قطع آن باید بالای گره برگ و ساقه باشد.
خاک آماده شده برای قلمه باید زهکش خوبی داشته باشد، چرا که گیاه جوان به خاک خیس نیاز ندارد. بعد از آماده‌سازی بستر، ساقه‌ها به طور ایستاده در خاک قرار می‌گیرد.
رطوبت عامل مورد علاقه گیاه جوان و قلمه کالانکوئه است. پس می‌توان با یک پلاستیک روی گلدان را پوشاند تا رطوبت مورد نیاز قلمه فراهم شود. توجه به این نکته ضروری است که باید روی این پلاستیک چند سوراخ جهت عبور جریان هوا ایجاد شود. از زمان قرار دادن قلمه در خاک تا ریشه دهی، لازم نیست برنامه آبیاری خاصی برای آن در نظر گرفت. تنها زمانی که خاک خشک شد می‌توان با اسپری سطح خاک را نمناک و مرطوب کرد. پس از اطمینان از ریشه دهی کامل قلمه‌ها، می‌توان این گیاه جوان را مثل یک گیاه بالغ نگهداری کرد و شرایط محیطی مناسب برای آن فراهم شود. کالانکوئه زیبای ما، یک سری حساسیت‌هایی نسبت به شرایط محیطی‌اش دارد که در صورت تداخل یا کمبود و بیش‌بود یک عامل، ممکن است آسیب ببیند. کالانکوئه بسیار به دما و تغییرات آن حساس است. دمای پایین باعث نرم شدن برگ و حتی گل‌های آن می‌شود.
البته این گیاه نباید از محدوده دمایی مجازش خارج شده و در دماهای خیلی بالا قرار گیرد، چراکه در این صورت هم دچار پژمردگی برگ می‌شود.
مشکل اتیلن، حساسیت بعدی این گیاه است. اتیلن همان چیزی است که در دود سیگار و اگزوز ماشین است. قرار گرفتن در معرض این گاز، باعث مردن گل‌های کالانکوئه شده یا از شکوفایی گل‌ها جلوگیری می‌کند. یکی از دلایل زرد شدن و ریزش برگ‌های این گیاه می‌تواند وجود گاز اتیلن بالا در محیط نگهداری آن باشد.
در زمان آبیاری باید دقت کرد تا آب مستقیم روی برگ‌ها نریزد، چراکه باکتری و قارچ‌ها از این محیط جهت رشد استقبال می‌کنند. زرد شدن رگبرگ‌های کالانکوئه و پیچ خوردگی برگ‌ها، به علت کمبود عنصر روی است. همچنین کمبود روی می‌تواند باعث ایجاد ساقه صاف با برگ‌های زیاد شود.
پوسیدگی ریشه حالتی است که ریشه در آب غوطه‌ور مانده و به ندرت از بین رفته و پوسیده می‌شود. از آنجایی که این اتفاق زمانی می‌افتد که آبیاری بیش‌ازحد صورت گرفته و زهکش خاک و گلدان به درستی صورت نگرفته، پس توجه به میزان آبیاری کالانکوئه و زهکش آن مهم است.
پوسیدگی ریشه باعث زرد شدن و پژمردگی و حتی مرگ گیاه می‌شود. اگر گیاه گرفتار این مشکل باشد، می‌توان ریشه گیاه را چک کرد. باید به آرامی خاک‌های اطراف ریشه جدا شده و اگر حالت له شدگی یا تغییر رنگ نداشته باشد و بوی نامطبوعی ندهد، می‌توان آن را مجدداً در خاک جدید با زهکش بالا کشت کرد.
حضور بعضی از حشرات هم می‌تواند به زرد شدن برگ‌های کالانکوئه منجر شود. به این ترتیب شپشک آردآلود و شپشک نرم تن قهوه‌ای، از حشرات مکنده هستند که شیره گیاهی را می‌مکند و باعث ضعیف شدن گیاه می‌شود.