همراه با یمن از دریچه دوربین مستندسازان
داستان‌های جذابی کـه از سرزمین سبا بـــــــــــــاید ببینید
روزهایی را می‌گذرانیم که بیشتر از هر دوره دیگری در تاریخ پرشکوه جبهه مقاومت، نام انصارالله و یمن دهان به دهان در سراسر جهان می‌چرخد. در این زمان، می‌توان به این سؤال هم فکر کرد که اصلاً چگونه حوثی‌ها این مسیر پرفراز و نشیب را آغاز کردند و تا به این نقطه پیش آمدند؟ نقطه‌ای که باید اذعان کرد کمتر کسی باور دارد مبارزان یمنی یک قدرت پهپادی و موشکی هستند و با تکیه بر توان داخلی خودشان، چند ده کشتی تجاری و جنگی وابسته به رژیم صهیونیستی را در دریای سرخ مورد هدف قرار دادند. در این نگاشته به معرفی فیلم‌های مستند تولید شده درباره یمن پرداختیم تا ابعاد مختلف رسیدن مردمان انقلابی یمن به این نقطه از تاریخ را بهتر و بیشتر بشناسیم و با کلیدواژه‌هایی نظیر زیدیه، الحوثی، انصارالله، انقلاب یمن و ائتلاف عربی که در 10 سال اخیر همواره در صدر اخبار بودند، آشنایی دقیقی پیدا کنیم.
چرا یمن؟
جنبش انصارالله که کنترل عمده مناطق مهم و پرجمعیت یمن را در اختیار دارد، به دنبال این است با دسترسی به میادین نفت و گاز یمن گنجینه با ارزشی را برای بازسازی و پیشرفت کشورش پس از یک دهه جنگ ویرانگر در اختیار داشته باشد. تشریح اهمیت موقعیت ژئوپلتیک یمن در ساحل تنگه باب‌المندب و همچنین ذخایر طبیعی سرشار این کشور به خوبی نشان می‌دهد چرا چندین قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی بیش از یک دهه است توان سیاسی، قدرت نظامی و منابع مالی خود را وقف کنترل خاک این کشور به ویژه بنادر راهبردی و میادین نفت و گاز یمن کرده‌اند.
تهیه‌کننده و کارگردان این اثر وحید فراهانی و محقق آن فرشاد محمدپور است که با راویگری ابراهیم ربیعی در 61 دقیقه تلاش کرده به این پرسش پاسخ بدهد: «ترس اسرائیل از موقعیت جغرافیایی یمن و تسلط آن بر تنگه باب‌المندب و دریای سرخ چیست؟» نزدیک به 800 میلیارد دلار کالا و خدمات از طریق آن جابه‌جا می‌شود.
روایتی از سال‌های درد و خون
۲۵ مارس ۲۰۱۵ بود که عربستان سعودی حمله‌ای گسترده و در عین حال کورکورانه را علیه مردم مظلوم یمن آغاز کرد؛ عملیاتی به نام «طوفان قاطعیت» که البته مفتضحانه شکست خورد؛ زیرا یمنی‌ها نه تنها تسلیم نشدند، بلکه با تمام توان در مقابل قوای سعودی ایستادند و پیروزی‌های چشمگیری هم بدست آوردند. این حملات ناجوانمردانه، موجی از نفرت و کینه علیه آل سعود که دست‌نشاندگان کشورهای غربی در منطقه به شمار می‌روند به وجود آورد؛ سعودی‌ها که به بهانه بازگرداندن رئیس جمهور مستعفی یمن، حملات همه‌جانبه‌ای را از زمین و هوا علیه مردم این کشور شروع کرده بودند، حاضر نیستند به اشتباه خود اعتراف کنند. «فرزندان اویس» مستندی است با محوریت این اقدام طراحی شده از سوی غرب با مزدوری عربستان که در بخش نخست به تاریخچه یمن و حضور اقوام گوناگون در این کشور اشاره می‌شود و سپس دلایل اصلی مخالفت عربستان با خواسته مردم یمن و دلیل حملات گسترده علیه این کشور از سوی آل سعود در گفت‌وگو با فعالان اجتماعی و سیاسی یمنی و دیگر کارشناسان بین‌المللی مورد کنکاش قرار می‌گیرد. زیدیه مدت‌ها در یمن حکومت می‌کردند، ولی در نیمه دوم قرن بیستم با حمایت ناسیونالیست‌های مصری تضعیف شدند. شخصیت‌های این جریان به‌تدریج به‌خاطر عقاید ضداستکباری و آمریکایی، به انزوا رانده شدند. رهبر جریان مردمی نوظهور زیدی‌ها یعنی «حسین الحوثی» شهید شد و دولت یمن با پشتیبانی آمریکا و آل سعود، دست به خون شیعیان و مردم یمن آلوده کرد.
این‌ها از جمله مواردی هستند که در مستند 56 دقیقه‌ای «فرزندان اویس» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی روح‌الله رفیعی در مورد آن‌ها صحبت می‌شود. در این مستند از گفت‌وگوهای مبارزان یمنی و شاگردان علامه بدرالدین الحوثی نیز استفاده شده است. اگر علاقه‌مند به به واکاوی و معرفی جریان‌های اسلامی در یمن با تأکید بر دو دهه اخیر و تشکیل حزب انصارلله هستید، حتماً این اثر را تماشا کنید.
قلب عقیق
مستند قلب عقیق به کارگردانی مصطفی اشراق و نویسندگی علی محمد ذوالفقاری در مرکز مستند حقیقت تهیه شده است. این اثر 56 دقیقه‌ای، تاریخ 20 ساله تحولات سیاسی و اجتماعی کشور یمن را مورد بررسی قرار می‌دهد که اوج‌گیری و همزمانی آن در شروع بیداری اسلامی با کشورهای منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا، شرایطی ملتهب در فضای بین‌المللی و جوامع عرب رقم خورد. در نیمه شب پنجشنبه ۶ فروردین 1394 شمسی، غرش هواپیماهای جنگی به همراه صدای انفجار مهیب، خواب را از کودکان یمنی ربود. عربستان سعودی، جنگی را بر علیه مردم یمن آغاز کرد که بنا به ادعای عادل الجبیر؛ سفیر وقت عربستان در واشنگتن، هدف آن دفاع از مشروعیت رئیس جمهور مستعفی «منصور هادی» و جلوگیری از سیطره انصارالله بر یمن بود. این تهاجم ناگهانی که با چراغ سبز آمریکا و انگلیس شروع شد، آشکارترین جلوه مداخله مستقیم حاکمان عربستان در سرنوشت مردم یمن بود.
نکته قابل تأمل این مستند آن است که به بررسی اتفاقات در فضای سیاسی یمن پرداخته و اقداماتی که قدرت خارجی برای تغییر در موازنه قدرت و تأمین اهداف خود انجام داده است را به تصویر کشیده است. این مستند به این پرسش پاسخ داده که چگونه انصارالله از یک گروه کوچک به چنان قدرتی تبدیل شد که خود عربستان مجبور شد با زیر پا گذاشتن همه قوانین بین‌المللی، برای حفظ منافع‌خود و متحدانش اقدام کند. این مستند یک دهه پرتنش در فضای سیاسی یمن مانند جنگ‌های شش‌گانه‌ای که حکومت وقت بر انصارالله تحمیل کرد و حوادثی را روایت می‌کند که این گروه را در بستر زمان روز به روز پخته‌تر و باتجربه‌تر کرد تا انقلاب مردمی یمن به ثبات اولیه‌لازم برسد. گفتنی است کارگردان این مستند در مصاحبه با شخصیت‌های بزرگ یمنی و همچنین اعضای جنبش انصارالله یمن، سعی کرده به تبیین وقایع و اتفاقات یمن در طول 20 سال گذشته بپردازد و از نقش پررنگ عربستان سعودی و آمریکا در افزایش تنش، درگیری‌ها و تفرقه‌افکنی‌ها پرده بردارد.
درباره شکست طوفان قاطعیت
سران آل سعود حمله ناجوانمردانه‌ای را علیه مردم مظلوم یمن انجام دادند. حمله‌ای همه‌جانبه که با حمایت کشورهای غربی همراه شد و در منطقه نیز امارات تبدیل به یک حامی جدی برای آن شد. اما یمنی‌ها تنها به قدرت ایمان و اتحادشان اتکا کردند؛ چرا که می‌دیدند بسیاری از کشورهای اسلامی با وجود ادعاهای حقوق بشری و مسلمانی، علیه آن‌ها وارد جنگ شده‌اند یا دست کم سکوت کردند.
مستند «شکست قاطعیت» به موضوع عملیات نظامی عربستان سعودی علیه یمن و به نتیجه نرسیدن این ائتلاف غربی-عربی اختصاص دارد.
این مستند درباره جنگ تحمیلی عربستان بر یمن است، طراحی جنگ بر اساس نظر آمریکا با اجرای عربستان سعودی و پشتیبانی رژیم صهیونیستی و شورای عربی خلیج فارس و برخی کشورهای عربی آفریقایی با هدف سرکوب انصارالله و بازگشت قدرت به منصور هادی صورت گرفت.
نخستین عملیات سعودی علیه یمن که با عنوان «طوفان قاطعیت» انجام شد، هر چند خسارتهای مادی زیادی به یمن وارد ساخت، اما در عمل نه تنها هیچ قاطعیتی نداشت، بلکه سبب منفورتر شدن آل سعود در میان اذهان عمومی جهان اسلام شد. در عین حال، هیچ یک از اهداف نظامی مدنظر غرب و عربستان را هم محقق نکرد.
این مستند 30 دقیقه‌ای که در سال 1395 در شبکه افق تهیه شد، شامل بخش‌های مختلفی همچون جلسات شورای همکاری خلیج فارس، تظاهرات مردمی علیه عربستان در کشورهای گوناگون، سخنان سران انصارالله مبنی بر مقاومت در برابر حملات سعودی‌ها و همچنین کوتاه نیامدن مردم یمن در برابر عملیات نظامی عربستان است.
روایت «ربیع سکاف» از انقلاب بدون مرز
مستند انقلاب بدون مرز به کارگردانی ربیع سکاف و تهیه‌کنندگی قاسم منتظری ساخته شده است. این مستند در اوایل دوره بیداری اسلامی و درباره تأثیرپذیری کشورهای اسلامی و مردم آن‌ها از انقلاب اسلامی ایران و اندیشه‌های امام خمینی(ره) با بررسی کشورهای یمن، بحرین، تونس، لیبی و مصر در 6 قسمت 55 دقیقه‌ای انتشار یافته است. «انقلاب بدون مرز» در تلاش است مردمی بودن نهضت‌ها، نقش جوانان در رهبری انقلاب‌ها، ضدیت با استکبار جهانی آمریکا و صهیونیسم و چارچوب‌های راهبردی این وقایع را در شرایطی نشان بدهد که در رسانههای خبری و تبلیغاتی جهان به نزاعی واقعی و حرفه‌ای تبدیل شده است. اگر چه رسانه‌ها ناگزیرند خواسته‌های مردم را مطرح کنند، ولی آنچه معمولاً در رسانههای فراگیر غربی از این انقلاب‌ها گفته می‌شود؛ اگر قلب واقعیت نباشد، تنها گوشه‌ای از واقعیت نهضت‌های مردمی در کشورهای اسلامی و عربی است.
«بیداری اسلامی» عنوان سلسله قیام‌هایی است که در کشورهای عربی رخ داد. این قیام‌ها از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ شمسی شروع شد. نخستین آن در تونس بود و پس از آن در مصر، لیبی، یمن و بحرین ادامه یافت. این قیام‌ها در تونس، مصر، لیبی و یمن منجر به سرنگونی حکومت شد و در بحرین، نبرد میان مردم و حکومت همچنان ادامه دارد. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران با تحلیل ماهیت این قیام‌ها آن را بیداری اسلامی نامیدند؛ زیرا مردم این کشورها به دنبال تحقق خواسته‌های خود بر اساس اسلام هستند و مبنای حرکت خود را اسلام قرار داده‌اند. چهره‌های سکولار از این حرکت‌ها با تعابیری همچون «بهارعربی» یاد می‌کنند.
قیام‌های مردمی اخیر در کشورهای عربی، روز به روز ابعاد و دامنه وسیع‌تری می‌یابد و در این میان تأثیرپذیری از انقلاب اسلامی ایران و اندیشه‌های امام خمینی(ره)، مردمی بودن نهضت‌ها، نقش جوانان در رهبری انقلاب‌ها، ضدیت با استکبار جهانی آمریکا و صهیونیسم، مسائل مهم و راهبردی است که در واقع رسانههای خبری و تبلیغاتی جهان را در یک جنگ واقعی و حرفه‌ای در مصاف هم قرار داده است.
اگر چه رسانه‌ها باید و ناگزیرند خواسته‌های مردم را مطرح کنند، ولی آنچه معمولاً در رسانههای فراگیر غربی از این انقلاب‌ها گفته می‌شود، اگر قلب واقعیت نباشد، تنها گوشه‌ای از واقعیت نهضت‌های مردمی در کشورهای اسلامی و عربی است.
سفیر ایرلو
در سال‌های اخیر، به مستندهای پرتره، اقبال بیشتری شده است. تاریخ معاصر ایران شخصیت‌های مختلفی دارد که می‌توان از هر منظر و چشم‌اندازی به آن‌ها پرداخت، «سفیر ایرلو» یکی از این پرتره‌هاست که خسته‌کننده نمی‌شود، از نفس نمی‌افتد و تا انتها تماشاگرش را حفظ می‌کند. فیلمی با گفتار متن و روایتی سنجیده و داستانی پرفراز و نشیب و فرجامی تراژیک. مستند «سفیر ایرلو» که در هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به نمایش در آمد، روایتی است از یک رزمنده و سیاستمدار. امتیاز «سفیر ایرلو» این است که علاوه بر روایت سرراست و جذابش، ساختار تصویری کم‌ایرادی دارد. استفاده درست از نریشن و تصاویر و حجم اندک مصاحبه‌ها نسبت به کل روایت، فیلم را از قالب یک مستند گزارشی معمولی که فقط مناسب نمایش در تلویزیون است، دور کرده و به قالب اثری قابل استناد و دیدنی تبدیل کرده است. «سفیر ایرلو» از گذشته به امروز می‌رسد و مسیر زندگی شخصیت اصلی را از خلال اسناد، مدارک، عکس‌ها و تصاویر بیان می‌کند. قهرمان فیلم از سال‌های دفاع مقدس به زمین دیپلماسی می‌رسد و آرمان‌هایش را فراموش نمی‌کند.
نکته جذاب فیلم این است که مصاحبه‌ای از ایرلو در آن دیده نمی‌شود و فیلمساز اجازه داده، تصویر شخصیت اصلی فیلم از طریق راویان برای مخاطب ساخته شود. این مستند به کارگردانی محمد صالحی و تهیه‌کنندگی مرتضی شعبانی تولید شده است.
حاج حسن ایرلو؛ سفیر جمهوری اسلامی ایران در یمن بود که بامداد روز سه شنبه ۳۰ آذر 1400 شمسی آسمانی شد و به برادران شهیدش اصغر و حسین ایرلو پیوست. بخشی از میراث و یادگار مبارزات انقلابی خانواده شهیدان ایرلو، فرزندان حاج عباس ایرلو که خود از مجاهدان و مبارزان دوران پرشکوه پیروزی انقلاب اسلامی بوده، در کتاب «یک تن و این همه مزار» چاپ شده که محور روایت آن، حسین ایرلو؛ فرمانده تخریب لشکرالمهدی است. درباره این چهره ویژه جبهه مقاومت که سردار دل‌ها شهید حاج قاسم سلیمانی شهادت او در یمن را سال‌ها قبل پیش‌بینی کرده و به همسرشان این وعده شوق‌انگیز را داده بود، مستند دیگری نیز تولید شده است. فیلم مستند «فرمانده غریبِ تخریب» تولید شده در مجمع ایثارگران و رهروان شهدای تخریب، با نمایش رشادت‌های حاج حسن ایرلو در جنگ تحمیلی، سعی کرده دوران رزم او در کوران هشت سال دفاع مقدس را بیشتر به تصویر بکشد.
مستندی از رشادت های نیروهای انصارالله در منطقه عملیاتی «اللكمه»
«یورش سخت»
دلاوری های مجاهدان ارتش و کمیته های مردمی همچنان ادامه دارد و در آن نشانه های روشنی دیده می شود. یکی از این نشان های روشن دلاوری های مجاهدان یمنی، در حاشیه شهر مأرب به وقوع پیوست که مورد توجه رسانه های نظامی قرار گرفت. رویدادی که بعدها از آن با عنوان «حمله گرگ» یاد شد و در حافظه ها ماندگار شد. ” اللكمه” نام کوهی است که مجاهدین یمنی آن را مقر خود می دانستند و تصمیم گرفته بودند که هر طور شده مقاومت کنند و اجازه ندهند که آن نقطه به تسخیر دشمن در بیاید. این تصمیم در حالی بود که دشمن تمام نیروهای خود را بسیج کرد تا هرطور شده منطقه اللکمه را تصرف کرده و به قول خودشان بازپس گیری نماید. به لطف خدا و همت دلاورانی که جز توکل مطلقشان به وعده خدا وسیله دیگری نداشتند مقابله و پیشروی دشمن به جای نرسید و سربازان متجاوز ائتلاف عبری-عربی پس از شب‌ها و ساعت‌ها محاصره منطقه مذکور و تحمیل فشار بر مجاهدین انصارالله شکست خورده و در حملاتی برق آسا مجبور به عقب نشینی شدند. مستند یورش به دنبال به تصویر کشیدن این رویداد تاریخی است تا قدری از زحمات نیروهای مجاهد انصارالله را در میدان مبارزه با دشمن متجاوز را به تصویر کشیده باشد.