وقتی راوی خیلی خر است!
نگاهی به ماجراهای یک حیوان قصه‌گو
ریحانه عارف‌نژاد
خبرنگار
معمولاً رویم نمی‌شود به کسی بگویم که «خاطرات یک الاغ»، جزو کتاب‌های محبوبم است، شاید چون الاغ حرف زشتی است؛ یا چون معمولاً کسی الاغ‌ها را به اندازه جانوران دیگر دوست ندارد؛ شاید هم چون با شنیدن این اسم، فکر می‌کنیم طعنه‌ای پشت این نامگذاری است. اگر اسم این کتاب «خاطرات یک قناری» یا «خاطرات یک گربه» بود، محبوبیتش بیشتر هم می‌شد! اما سوفی سگور، نویسنده فرانسوی - روسی، یک الاغ را برای داستانش انتخاب کرد. نتیجه کار، با هیچ حیوان دیگری تا این حد خوب از آب درنمی‌آمد.
فرار از مزرعه
کادیشون، الاغ یک کشاورز است. کشاورزی که هیچ رحمی نسبت به این حیوان زبان بسته - که استثنائاً زبان بازی برای تعریف قصه‌اش دارد!- به خرج نمی‌دهد. او را کتک می‌زند و گرسنگی می‌دهد. کادیشون که دیگر تحمل این شرایط اسفبار را ندارد، یک روز او را با لگد می‌زند و الفرار! تنها هدف این حیوان، پیدا کردن خانه‌ای جدید است که اهالی‌اش با او خوب و منصفانه رفتار کنند.
الاغ قصه ما، پا به مسیری پرفرازونشیب می‌گذارد. او آدم‌های زیادی را در طول این سفر ملاقات می‌کند و ماجراهایی را از سر می‌گذراند که هیچ الاغ دیگری به خواب هم نمی‌بیند! کادیشون از جایی به جای دیگر می‌رود و حین جست‌و‌جو برای یک خانه امن و صاحبی خوب، گرفتار خطرها و دردسرهای زیادی می‌شود. گاهی گرسنگی می‌کشد و گاهی بی‌سرپناه می‌ماند، اما همیشه می‌تواند راهی برای خلاص شدن از مشکلاتش پیدا کند. کادیشون، الاغ باهوش و شجاعی است که می خواهد تصور مردم از خودش را به عنوان یک حیوان نفهم عوض کند.
سفرکردن با الاغ
حالا او پس از گذراندن سختی‌های بسیار، تصمیم به ثبت خاطراتش گرفته و داستان از زبان خودش روایت می‌شود. این الاغ دوست داشتنی، به جذاب‌ترین شکل ممکن، از مسیر درازی که طی کرده و اتفاقات سفر عجیبش برایتان می‌گوید. فضای داستان با حضور شخصیت‌های متعدد نوجوان، مورد پسند این گروه سنی است. کادیشون که سعی دارد دوست خوبی برای آدم ها باشد، کاری می کند که ما هم به رفتارمان با حیوانات بیشتر دقت کنیم. سوفی سگور، خاطرات یک الاغ را در سال ۱۸۶۰ نوشت. خاطرات این حیوان دوست داشتنی، توسط ناشران و مترجمان مختلفی در ایران ترجمه و چاپ شد، اما ظاهراً اولین بار در عصر قاجار و با نام «خرنامه» (که اقتباس یا ترجمه آزادی از این اثر بود» به ایران آمد. این کتاب بعدتر به اسم دفتر خاطرات یک خر و بعد به اسم خاطرات یک الاغ ترجمه شد و خوانندگان زیادی پیدا کرد.