درباره گیاه فیکوس الاستیکا با آن برگ‌های پهن و براقش
خوشگل و لاکـچری
نسرین تقی خانی
مهندس کشاورزی و مشاورنگهداری گیاهان آپارتمانی
فیکوس الاستیکا از گیاهان خوشگل و لاکچری هند و اندونزی است. به‌صورت درختچه‌ای رشد می‌کند و علت شهرت این گیاه برگ‌های پهن و براق و نوک تیزش است. به آن فیکوس الاستیکا می‌گویند چراکه اگر تنه آن زخمی شود، شیره‌ای از گیاه خارج شده که می‌توان در لاستیک‌سازی از آن استفاده کرد؛ البته استفاده از شیره این گیاه برای لاستیک‌سازی خیلی مرسوم نیست و گیاه دیگری مخصوص این کار است. علت نامگذاری این گیاه در انگلیسی این مورد است. از این خانواده سه گونه به مدارج بالا رسیدند: فیکوس سبز، فیکوس قرمز و فیکوس ابلق. از آنجایی‌که این گیاه رشد درختچه‌ای دارد، در خاستگاه خود تا ارتفاع زیادی رشد می‌کند، اما در شرایط آپارتمانی و با وجود غم دوری از خانه‌اش، افسردگی بر آن مستولی شده، رشد کمتری دارد.
با فراهم کردن حداقل شرایط محیطی می‌توان از زیبایی‌های خارق‌العاده این گیاه در فضای آپارتمان و ادارات استفاده کرد.
نور متوسط، بهترین گزینه برای نگهداری فیکوس الاستیکاست. نور کم از علاقه‌مندی‌های فیکوس نیست و سریع واکنش می‌دهد. ریزش برگ‌ها علت این اتفاق است. نور مستقیم برگ‌های گیاه را می‌سوزاند. پس بهترین مکان برای نگهداری از نظر شرایط نوری، کنار پنجره و یا جایی با نور غیرمستقیم است.
15 تا 30 درجه سانتیگراد، محدوده دمایی است که فیکوس می‌تواند در آن به رشد خود ادامه دهد. اما اگر فیکوس الاستیکا قدرت انتخاب داشت، حتماً دمای 18 تا 28 درجه سانتیگراد را انتخاب می‌کرد. فیکوس الاستیکا به تغییرات ناگهانی دما حساس بوده و شوک شده و برگ‌هایش می‌ریزد. اگر دمای هوا از این محدوده دمایی هم کمتر باشد، ریزش برگ در فیکوس اتفاق می‌افتد. با توجه به مکان و فصل نگهداری و همچنین شرایط خاک باید برای آبیاری فیکوس الاستیکا برنامه زمان‌بندی در نظر گرفت. در فصول گرم، بهار و تابستان، طبیعتاً به آبیاری بیشتر و در فصول سرد، پاییز و زمستان، به آبیاری کمتر احتیاج دارد. البته مهم‌ترین نکته در تشخیص زمان آبیاری فیکوس الاستیکا خشک بودن خاک است. بهتر است به گیاه و خاک بستر آن اجازه داد تا در فاصله بین دو آبیاری کاملاً خشک شده و مرحله بعدی آبیاری صورت گیرد.آبیاری باید به اندازه بوده تا ریشه‌های فیکوس از آسیب‌های پوسیدگی و شرایط غرقابی در امان بماند. البته تشنگی و فاصله بیش ازحد بین دو آبیاری هم فیکوس را ناراحت کرده و به جای لب و لوچه نداشته، برگ‌هایش را لوله وآویزان می‌کند.
فیکوس الاستیکا فوق‌العاده به نظم در زندگی‌اش اهمیت می‌دهد. پس اگر برنامه آبیاری آن منظم نباشد و تعادل مطلوب را نداشته باشد، برگ‌هایش می‌ریزد. برای مدیریت بهتر آبیاری فیکوس، باید به زهکش گلدان و خاک توجه داشت. اگرفیکوس الاستیکا قدرت تکلم داشت، حتماً کمبود رطوبت و عدم رضایتش از این وضعیت را گوشزد می‌کرد. برای به دست آوردن دل فیکوس می‌توان یک ظرف آب کنار گلدانش قرارداد تا مسئولیت تأمین رطوبت مورد نیاز این گیاه را گردن بگیرد.غبارپاشی هفته‌ای یک الی دوبار هم گیاه را سرحال می‌آورد. باید در این مورد توجه داشت، بعد از غبارپاشی برگ‌های گیاه در صورت وجود قطره‌های آب دربرابر نور مستقیم آفتاب قرار نگیرد چرا که این بی‌توجهی برگ‌ها را می‌سوزاند.
ترکیب برنده برای در نظر گرفتن خاک فیکوس الاستیکا، می‌تواند خاک معمولی، خاک برگ و کوکوپیت باشد. اینکه خاک تخلخل و شرایط لازم برای عبور آب را داشته باشد از نکته‌های مهم در انتخاب خاک فیکوس الاستیکا است. بعد از مدتی، مواد مغذی خاک به اتمام رسیده و خاک برای در آمدن از شرمندگی فیکوس به کود تقویتی نیاز دارد.این کودها با دارا بودن عناصر ضروری برای رشد فیکوس، به ادامه زندگی آن کمک می‌کند. نیاز به تعویض گلدان در فاصله زمانی کم نیست. تنها در صورتی که ریشه گیاه از خاک خارج شده یا فیکوس رشد سریعی دارد، باید اقدام به تعویض گلدان کرد.
فیکوس الاستیکا را می‌توان با روش‌های قلمه ساقه، قلمه برگ و خوابانیدن هوایی تکثیر کرد. بهترین زمان برای قلمه‌گیری از فیکوس، بهار و اوایل تابستان است. برای قلمه ساقه بهتر است طول ساقه 10 الی 15 سانتیمتر باشد.
برای تسریع در ریشه‌زایی باید برگ‌های ابتدایی قلمه حذف شده تا گیاه انرژِی‌اش را برای ریشه‌زایی خرج کند.
برای قلمه برگ گرفتن هم یک برگ را از فیکوس جدا کرده و پس از آن به منظور خارج شدن شیره آن، قلمه را مدتی در ظرف آب قرار داد. پس از آن قلمه برگ می‌تواند در خاک قرار گرفته و با پوشاندن و فراهم کردن رطوبت مورد نیاز، فرایند ریشه‌زایی اتفاق بیفتد.
آفات تهدید کننده زندگی فیکوس الاستیکا، شته‌ها، کنه تار عنکبوتی و شپشک آرد آلود است.پاک کردن مداوم و چک کردن پشت و روی برگ می‌تواند از حمله این آفات جلوگیری کند. در صورت درگیر شدن فیکوس به انواع این آفات، می‌توان از آفت‌کش استفاده کرد.
نامناسب بودن شرایط محیطی را می‌توان با چک کردن وضعیت ظاهری و روند رشد و زندگی فیکوس الاستیکا تشخیص داد. ایجاد لکه‌های قهوه‌ای و به‌دنبال آن ریزش برگ‌ها می‌تواند سرمای هوا را گزارش دهد. زردی برگ‌های فیکوس علل متفاوتی دارد که می‌توان به عدم آبیاری صحیح تا کمبود مواد مغذی و کمبود نور را نام برد.کوچک بودن و رنگ پریدگی برگ‌های فیکوس، از کوچک بودن گلدان یا کمبود مواد مغذی خبر می‌دهد.