نگاه سودجویانه سیاستمداران به میراث فرهنگی

علی هژبری
دانشجوی دکترای باستان‌شناسی دانشگاه تهران
به طرح تعدادی از نمایندگان مجلس با عنوان «استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج‌ها» اشکالاتی وارد است که جهت تنویر افکار عمومی باید به این نکات مهم توجه کرد. حفاظت از میراث فرهنگی ملموس یا مادی، شامل حفاظت فیزیکی، حفاظت فنی و قانونی است: ۱- حفاظت فیزیکی: بدین معنا که در مورد اشیا، اقداماتی همچون قرار دادن آن در جایی مناسب مانند ویترین ضد سرقت یا مخزن امن و برای تپه و بناها کارهایی همچون تعیین عرصه و پیشنهاد حریم انجام می‌شود. معمولاً عامل اصلی در اینگونه تخریب‌ها نیز عوامل انسانی همانند کاوش غیر مجاز، سرقت موزه و... است ۲- حفاظت فنی نیز شامل مرمت، بازسازی، اقدامات بازدارنده از تخریب طبیعی است. معمولاً عامل اصلی در اینگونه تخریب‌ها، عوامل طبیعی مانند فرسودگی اشیا در مقابل هوازدگی، فرسایش طبیعی، سیل و زلزله و... است ۳- حفاظت قانونی: ایجاد مفاد قانونی برای التزام دستگاه‌های ذیربط جهت اقدامات حفاظتی آثار باستانی و تاریخی و نیز گنجاندن مواد قانونی بازدارنده برای جلوگیری از تخریب‌ها و البته قوانین تنبیهی برای مجرمان را شامل می‌شود. معمولاً پیشنهاد این مهم بر عهده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و تأیید آن بر عهده قوه مقننه است که در صورت تخلف، قوه قضائیه به آن رسیدگی می‌کند. البته در مورد حفاظت میراث فرهنگی ناملموس یا معنوی نیز مشکلات عدیده‌ای وجود دارد که باید به آن توجه کافی کرد. با این اوصاف، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، موظف به تعیین قوانینی هستند که به تمامیت ارضی کشور کوچک ترین خدشه‌ای وارد نکرده و مالکیت ایران بر منابع طبیعی و معدنی، فرهنگی و تاریخی و زیستی و انسانی را تأمین کند. ناگفته پیداست که ارسال طرح «استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج‌ها» در مجلس پیش از هر چیز باید در کمیسیون‌های تخصصی مطرح شود که در آن نمایندگانی از دستگاه‌های ذیربط حضور داشته باشند. با توجه به این متن، این مشاوره‌های کارشناسی صورت نگرفته است.
مطرح شدن این طرح علاوه‌بر نشان دادن پشت پرده در خصوص تخریب آثار، خرید و فروش آن در داخل و خارج از کشور، نگاه سودجویانه به آن توسط سیاستمداران را آشکارتر می‌کند. همچنین این طرح گویای عدم توجه به وظایف محوله در تمام دستگاه‌های ذیربط خواهد بود که صدمات بزرگی را نیز به کشور وارد خواهد کرد.