جسارت در پرداخت با چاشنی نقد ناصحانه

ابوالقاسم ناصری
عضو هیأت انتخاب بخش نیمه‌بلند
در دوره‌های مختلف همیشه پیگیر فیلم‌های جشنواره بوده‌ام، یا به‌عنوان مخاطب به تماشا نشسته‌ام و یا به‌عنوان عضو هیأت انتخاب آنها را ارزیابی کرده‌ام؛ در مقام مقایسه با آثار این دوره شاخصه قابل توجه برای من تنوع گونه‌ها در بخش نیمه‌بلند است. به این معنا که موضوعات مختلف و متنوعی در آثار ارسالی وجود داشت و در فیلم‌های منتخب نیز این گوناگونی و تنوع دیده می‌شود. گوناگونی موضوعی از جمله محیط‌ زیست، مردم‌شناسی، تاریخ معاصر، سلامت جامعه و پزشکی، انقلاب، جنگ و دفاع مقدس، زنان، کرونا، وقایع بین‌الملل و سطح منطقه، شهید قاسم سلیمانی و مستندهای آرشیوی و همچنین تنوع گونه‌های مستند در آثار این دوره چشمگیر بود.
مستندسازها اصولاً آدم‌های دغدغه‌مندی هستند و برای به تصویر کشیدن دغدغه‌هایشان لازم است عمیق فکر کنند، تحقیق کنند و به کنه ماجرا پی ببرند. پرداخت عمیق به سوژه‌ها دیگر شاخصه آثار است. اگر راجع به تاریخ معاصر حرف می‌زنند و به‌عنوان مثال به «تکیه دولت» از اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی پرداخته‌اند، تحقیق و عمق نگاه‌شان کم نظیر است یا اگر سراغ دزدان دریایی سومالی از یک طرف و سرنوشت ماهیگیران مناطق جنوبی بلوچستان و صید ماهی در عمق آب‌های دریای عمان و اقیانوس هند رفته‌اند بخوبی راجع به زوایای مختلف تحقیق کرده‌اند.
 خیلی فراتر از چیزهایی که در روزنامه‌ها خوانده‌ایم یا در اخبار شنیده‌ایم. با دیدن مستند پی خواهید برد که پرداخت به این موضوع براحتی شدنی نیست و باید از کنه ماجرا شناخت پیدا ‌کنید تا چنین کاری را تولید کنید.
در آثار امسال با نگاه تازه‌ای نسبت به موضوعات تکراری مواجه هستیم. آدم‌هایی که عموماً در آثار مرتبط با جنگ و دفاع مقدس دیده‌ایم؛ آدم‌هایی هستند از خانواده‌هایی شبیه به خودمان. در میان آثار نیمه بلند امسال اما فیلمساز سراغ افرادی رفته که از بهزیستی داوطلب حضور در جنگ شده‌اند آنهایی که مثل من و شما هویت مشخصی ندارند فرزند ناصر یا حمید و مریم و... نیستند بلکه فرزند ایران‌اند. پرداخت به زندگی پرفراز و نشیب آنها در درامی جذاب حتماً توجهات را جلب می‌کند. همیشه شهید قاسم سلیمانی را طبق شنیده‌ها یا آنچه در کارهای مشابه دیده‌ایم، با لشکر 41 ثارالله کرمان در دوران جنگ یا در جبهه مقاومت و مقابله با داعش به‌خاطر می‌آوریم اما وقتی در مستندی ببینیم که دهه 70 در بخش‌هایی از استان کرمان و سیستان و بلوچستان چه ناامنی‌هایی داشتیم و امکان رفت‌وآمد سالم و بی‌دغدغه یا کشاورزی راحت سلب شده و مقایسه کنیم که چطور الان براحتی می‌شود از هرمزگان به مناطق جنوبی و شمال کرمان سفر کرد یا بدون نگرانی از استان فارس وارد کرمان شد و به ایرانشهر و خاش و زاهدان سفر کرد لابد پی خواهیم برد که شهید سلیمانی چه نقش تأثیرگذاری در ایجاد امنیت داخل داشته است.
همواره مستندسازها در خط مقدم اتفاقات و تحولات کشوری و منطقه‌ای بوده‌اند؛ از مبارزه با داعش تا بحران کرونا و خشکسالی و مشکلات اجتماعی و... را به‌شکل عمیق دیده‌اند و با نیت چاره‌جویی روایت کرده‌اند. با دیدن مستندی درباره بی‌هویت بودن برخی از هموطنان‌مان در گوشه و کنار کشور که دریافت شناسنامه برایشان مهم نبوده یا زنانی که با اتباع غیرایرانی ازدواج کرده‌ و حالا فرزندانشان بی‌شناسنامه در پی سرپرست هستند بی‌شک سرنوشت‌ آنها برای ما مهم خواهد شد. مستندسازان در عین حال که در ورود به ماجرا و پرداختن به موضوعات جسارت به خرج داده‌اند، شرایط را سیاه نشان نمی‌دهند و یأس و ناامیدی ایجاد نمی‌کنند. وقتی بحران خشکسالی را مطرح می‌کنند، بن‌بست نشان نمی‌دهند، چاره‌جویی می‌کنند و نقدی ناصحانه دارند. نقد نصیحت‌آمیزشان ارزشمند است و باید به جسارت‌شان در پرداخت موضوع دست‌مریزاد گفت.