کابوس طاعون بر سر حیات وحش و دامهای سه استان کشور

زهرا کشوری
خبرنگار
ورود دام‌های اهلی به مناطق حفاظت شده به مرگ حیات وحش در سه استان کشور منجر شد.طاعون نشخوارکنندگان هفت رأس کل و بز را در چالوس کشت و منطقه‌ دلیر مازندران را هم درگیر کرد. این بیماری ویروسی به استان البرز محدود نشد و حیات وحش منطقه «سالوک» خراسان شمالی را هم آلوده کرد‌. «شهاب الدین منتظمی‌» مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» تلفات این سه منطقه را ۲۵ رأس اعلام می‌کند اما «سیامک مسعودی» رئیس گروه بیماری‌های حیات وحش در سازمان حفاظت محیط  زیست در گفت‌و‌گو با ایرنا، تعداد تلفات این بیماری را در علفخواران‌ وحشی ۱۱۳‌ رأس اعلام می‌کند. این آمار تلفات جمع‌آوری شده‌اند.
منتظمی علت مرگ این گونه‌ها را ورود دام آلوده به منطقه و استفاده از آبشخورهای حیات وحش در مناطق می‌داند. سال‌ها است که ورود دام‌های آلوده به مناطق چهارگانه سرایت انواع بیماری ها و بروز مرگ و میر در حیات وحش را در پی داشته است.
منتظمی از اعزام‌ کارشناسان محیط زیست برای بررسی نزدیک موضوع به مناطق آلوده خبر می‌دهد: «هر ساله شاهد تلفات حیات وحش بر اثر شیوع طاعون نشخوارکنندگان هستیم. البته تعداد تلفات نسبت به چند سال گذشته کاهش یافته است.»
او انجام واکسیناسیون دام‌های اهلی را علت کاهش تلفات حیات وحش می‌داند و از شروع طرح ریشه کنی طاعون نشخوارکنندگان توسط سازمان دامپزشکی کشور خبر می‌دهد.
ابراهیمی کارنامی مدیرکل محیط زیست مازندران هم در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره تلفات حیات وحش این استان می‌گوید: «از ۲۸ شهریور هیچ گزارشی از تلفات نداشتیم.» گزارش‌ها نشان می‌دهد این بیماری تاکنون هفت کل و بز را در منطقه دلیر مازندران تلف کرده است.
ضرورت خروج دام ها از منطقه حفاظت شده «سالوک» اسفراین
پارک ملی سالوک با گستره ۲۰ هزار هکتار در شمال غربی شهرستان اسفراین، با موقعیت دشتی و کوهستانی، به‌عنوان یکی از متنوع‌ترین زیستگاه‌های استان شناخته می‌شود. قوچ و میش اوریال، بز، پلنگ، گربه پالاس و گراز از جانوران شاخص پارک ملی سالوک اسفراین هستند. حالا طاعون جمعیت نشخوارکنندگان این پارک و دام‌های روستاهای منطقه را تهدید می‌کند.
روابط عمومی محیط زیست خراسان شمالی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: تعداد ۲ لاشه مربوط به گونه بزغاله وحشی توسط محیطبانان در منطقه حفاظت شده سالوک کشف و سوزانده شد.
همچنین تعداد 10 اکیپ دو نفره محیطبانان به همراه کارشناسان حیات وحش و یگان حفاظت محیط زیست در مجموعه سالوک وظیفه پایش منطقه را به عهده دارند.
براساس این اطلاعیه، طبق اعلام اداره کل دامپزشکی استان خراسان شمالی نتیجه نمونه آزمایش‌های ارسالی حیات وحش منطقه سالوک بیماری (طاعون نشخوارکنندگان کوچک) تشخیص داده شده و بر این اساس اقدامات لازم از سوی ادارات کل حفاظت محیط زیست و دامپزشکی خراسان شمالی جهت کنترل بیماری در منطقه سالوک در حال انجام است.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم به ایرنا، گفت: برای جلوگیری از شیوع طاعون نشخوارکنندگان کوچک از دامداران خواسته شده تا هرچه سریع‌تر گله‌های خود را از ارتفاعات منطقه سالوک اسفراین خارج کنند.
حبیب لشکری اظهار داشت: مهلت پروانه چرای دام در منطقه سالوک به پایان رسیده است اما هنوز هم شماری از دامداران گله‌های خود را از عرصه خارج نکرده و در این زمینه مقاومت دارند اما حضور گله‌ها در شرایط کنونی و با توجه به شیوع طاعون برای دام اهلی و نیز وحوش خطرآفرین است.
وی با اشاره به اینکه تلفات وحوش به علت طاعون جز در سالوک اسفراین در منطقه دیگر گزارش نشده است، خاطرنشان کرد: شمار وحوش تلف شده در منطقه سالوک به علت طاعون به ۱۴ رأس رسیده است، البته برای بررسی بیشتر، گروه‌هایی از کارشناسان امروز منطقه را مورد پایش قرار می‌دهند.
لشکری با بیان اینکه قریب به اتفاق وحوش تلف شده نابالغ و ضعیف هستند، افزود: برای جلوگیری از شیوع بیماری، لاشه‌های وحوش تلف شده جمع‌آوری و سوزانده شده و ضدعفونی آبشخورها هم انجام شده است.
وی درباره علت شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک در وحوش گفت: علت عمده انتشار بیماری در حیات وحش، انتقال آن از دام اهلی است و برخی از دام‌ها که تحت پوشش واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند بیماری را به وحوش منتقل می‌کنند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: با توجه به سرمای هوا، پیش‌بینی می‌شود بیماری در کمترین زمان مهار شود.
وی درباره تأثیر خشکسالی در شیوع بیماری در جمعیت حیات وحش گفت: در سال‌های خشکسالی که یافتن غذا و علوفه مشکل می‌شود، حیوان به لحاظ جسمانی ضعیف و مستعد بیماری می‌شود.
دامپزشکی آلوده بودن دام‌ها را رد نکرد
سید بهمن نقیبی مدیرکل دفتر قرنطینه و امنیت گوشتی سازمان دامپزشکی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید:«گزارشی مبنی بر آلوده بودن دام‌های اهلی در مناطق طالقان کرج، سالوک خراسان شمالی و دلیر مازندران برای آنها ارسال نشده است.» او وجود دام آلوده را رد نمی‌کند اما این احتمال را هم می‌دهد که طاعون‌ نشخوارکنندگان در میان حیات وحش منطقه وجود داشته باشد.
منتقدان سازمان دامپزشکی کشور اعتقاد دارند که دامپزشکی موضوع طاعون نشخوارکنندگان را جدی نمی‌گیرد و این روند هرساله تلفات بالایی به حیات وحش کشور وارد می‌کند. آنها همچنین ورود دام مازاد به مناطق حفاظت شده و مراتع را از دیگر علل شروع هرساله طاعون نشخوارکنندگان کوچک می‌دانند. منتقدان یکی از علل تلفات علفخواران‌ را عدم موفقیت سازمان جنگل‌ها در خروج دام‌مازاد می‌دانند.
نقیبی در واکنش به منتقدان از واکسیناسیون مستمر دام در یک دهه گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: «در سال ۹۰، دو هزار کانون آلوده وجود داشت الان این تعداد به 130 الی 140 کانون کاهش یافته است.» به گفته او برنامه جهانی ریشه کنی طاعون نشخوارکنندگان سال ۲۰۳۰ را سال پایانی این بیماری اعلام می‌کند.
او روند واکسیناسیون دام‌های اهالی‌ را باعث کاهش این بیماری ویروسی می‌داند و می‌گوید: «این واکسیناسیون رایگان است و دو نوع واکسن مورد استفاده در کشور تولید می‌شوند.»
او تعداد گوسفند و بز کشور را ۶۵ میلیون و گاو و گوساله را ۵ میلیون اعلام می‌کند.
کارشناسان محیط زیست برخلاف نقیبی وجود ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک در حیات وحش را رد می‌کنند و عامل آن را دام‌های اهلی می‌دانند. با توجه به تلفات هر ساله حیات وحش بر افراد و خود دام‌های اهالی، منتقدان خواهان پایان دادن به این بیماری با واکسیناسیون سریع هستند. آنها اعتقاد دارند دو سازمان حفاظت محیط زیست کشور و دامپزشکی در موضوع تلفات طاعون نشخوارکنندگان پنهانکاری می‌کنند.

نیم نگاه

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی: علت عمده انتشار بیماری در حیات وحش، انتقال آن از دام اهلی است و برخی از دام‌ها که تحت پوشش واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند بیماری را به وحوش منتقل می‌کنند.
با توجه به سرمای هوا، پیش‌بینی می‌شود بیماری در کمترین زمان مهار شود.
مدیرکل دفتر قرنطینه و امنیت گوشتی سازمان دامپزشکی کشور: گزارشی مبنی بر آلوده بودن دام‌های اهلی در مناطق طالقان کرج، سالوک خراسان شمالی و دلیر مازندران برای آنها ارسال نشده است. وجود دام آلوده را رد نمی‌کنیم اما این احتمال را هم می‌دهیم که طاعون‌ نشخوارکنندگان در میان حیات وحش منطقه وجود داشته باشد.