پوست اندازی استارتاپ ها با ورود به بورس

مهدی بینا
 متخصص حوزه فناوری و توسعه شهر هوشمند (NYT) کانادا
وقتی سامانه‌ای در نزدیکی نقطه‌ای بحرانی‌ قرار داشته باشد، یک محرک کوچک کافی است تا تغییری بزرگ رخ دهد. این مسأله گاه به‌ معنی تغییر به‌ حالتی تازه است. دقیقاً این تعبیر دنیای فیزیک را می‌توان در نقش استارتاپ‌ها به‌عنوان محرک‌های کوچک برای تغییری بزرگ در بازار سرمایه دید.
در دنیای امروز، بازار سرمایه و بورس در کشورهای توسعه یافته، جولانگاه استارتاپ‌های دیروز و شرکت‌های مطرح امروز حوزه فناوری و صنایع دیجیتالی شده است که البته موجب پررونق و مدرن‌تر شدن این بازارها شده‌اند.
قطعاً حضور استارتاپ‌ها و مجموعه‌های نوآور در بورس پس‌ از احراز صلاحیت آنها می‌تواند به‌ رشد بازار سرمایه، افزایش شفافیت و تشویق مردم به مشارکت بیشتر را فراهم آورد. در این میان اگر استارتاپ ورود یافته به بورس مدل کارکردی خود را ارتقا ندهد، با نوسان و افت ارزش خود روبه رو خواهد شد و آسیب می‌بیند.
ماهیت استارتاپ‌های بالغ با کسب و کارهای معمولی، به‌دلیل خلق ارزش متفاوت و تفکر پلتفرمی آنها کاملاً متفاوت است. استارتاپ‌ها باید به‌طور مداوم در بازار رقابتی خود، به خلق ارزش افزوده جدیدی بپردازند تا بقا داشته باشند، چراکه ارزش‌های خلق شده دیروز، استاندارد‌ها و حداقل‌های سرویس‌های امروز شدند، در غیر این صورت آن استارتاپ براحتی سهم بازار خود را از دست خواهد داد.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند، عرضه سهام شرکتی استارتاپی در بورس، به مثابه جذب سرمایه و یک نوع تأمین مالی است؛ ولی این تصور یک اشتباه استراتژیک است. اگر بخواهیم دقیق‌تر به موضوع نگاه کنیم، ما فقط داریم بخشی از سهام سهامداران قبلی را به تعدادی از افراد جدید عرضه کرده و می‌فروشیم. در اصل برای تأمین مالی شرکت استارتاپی در مرحله بلوغ، باید به انتشار و عرضه اوراق مناسب موجود در بازار سرمایه، توسعه مشارکت و گسترش بازار بدهی بپردازیم. در حال حاضر بر اساس آمارهای موجود، میزان تخمینی انتشار اوراق دولتی، شامل قریب به ۹۵ درصد از کل بازار اوراق بازار سرمایه بوده که بقیه آن در حدود ۴ درصد در اختیار سازمان‌های عمومی و شرکت‌های خصوصی وابسته به بدنه دولت است. این بدین معناست که در واقع در حدود تنها یک درصد این بازار در اختیار بخش خصوصی به معنای واقعی کلمه است. در این شرایط، قطعاً حضور استارتاپ‌های دارای شرایط در بازار بورس کشور، می‌تواند نویددهنده رونق و افزایش مشارکت و بیشتر شدن سهم بخش خصوصی در نقش آفرینی بازار بورس شود.حضور استارتاپ‌ها در بورس، ضمن کشف ارزش واقعی استارتاپ در بازار عرضه و تقاضا در یک نهاد معتبر رسمی به نام بورس، می‌تواند منجر به شفافیت، نظارت اصولی، افزایش اعتماد عمومی و در نتیجه بهینه شدن سیستم مدیریت و عملکرد آن شرکت استارتاپی شود که این به خودی خود اعتباری چندین برابر در تعاملات داخلی و بین‌المللی آتی برای آن مجموعه به ارمغان خواهد آورد.
با بررسی تجربیات بین‌المللی در این زمینه، درمی‌یابیم که تأمین نقدینگی شرکت‌های بزرگ معمولاً از مسیر بازار سرمایه عبور کرده و بانک‌ها اصولاً به تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) می‌پردازند.
حال با آسیب شناسی وضعیت فعلی، ملاحظه می‌کنید که شرکت‌های بزرگ بواسطه دارایی‌های زیاد و قدرت لابی‌گری بالا، بهره‌برداری بیشتری از منابع بانکی کشور را دارند و سهم شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) قابل توجه نیست که این موضوع موجب کمبود نقدینگی و دست‌اندازهای متعدد در راه تأمین مالی منابع برای این محرک‌های مهم اقتصادی، بخصوص در شرایط متأثر از کرونا شده است. به‌عبارت دیگر، انتشار اوراق برای استارتاپ‌ها در بخش خصوصی نیازمند ارائه ضمانت‌های بانکی برای اعتبارسنجی و تضمین است که این عدم سازگاری با ابزار تأمین مالی جاری، خواسته یا ناخواسته بخش خصوصی را به‌سمتی سوق می‌دهد که تأمین مالی خود را از طریق بانک‌ها انجام دهند. در واقع پذیرش دارایی پایه به‌عنوان وثیقه و بهره‌گیری از رتبه‌بندی در انتشار و عرضه اوراق می تواند منجر به توسعه تأمین مالی در بخش خصوصی و مدیریت ریسک شود.
امروز شرکت‌های استارتاپی در مواجهه با فرآیند طولانی، پیچیده و ناسازگار با ابزارهای موجود در بازار سرمایه کشور و بورس هستند. همچنین محدودیت ابزار در مقابل نیازهای واقعی استارتاپ‌ها و نیز ضمانت‌نامه‌های بانکی از جمله موانع پیشروی استارتاپ‌ها هستند.
در پایان می‌توان این‌طور نتیجه‌گیری کرد که متناسب‌سازی ابزارهای تأمین مالی با نیاز استارتاپ‌ها، استفاده از ابزارهای ارزشیابی دارایی‌های نامشهود و به‌روزرسانی قوانین بازار سرمایه و نیز تقویت نهادهای تأمین سرمایه و صندوق‌ها می‌تواند تسهیلگر ورود استارتاپ‌ها با بورس باشند.