گروه اقتصادی/ چهار هزار و 112 واحد افزایش در شاخص کل بورس و 35 واحد افزایش در شاخص کل فرابورس، حاصل طناب‌کشی سهامداران در جریان معاملات روز دوشنبه بود. در دقایق ابتدایی این روز ورود یک جریان قدرتمند پول به سمت تقاضای بازار، دست برتر را به سمت طرفداران صعود شاخص‌ها داد تا همین برتری چند دقیقه‌ای در بازار افاقه کند و رنگ سبز بر تابلوی معاملات روز دوشنبه ماندگار شود.
در این روز ازمجموع 348 نمادی که با افزایش قیمت روبه‌رو شدند 44 نماد در بالاترین قیمت مجاز روزانه به صف نشستند و در مقابل از 373 نماد قرمز‌رنگ نیز 81 نماد در صف فروش به کار خود پایان دادند.
حقیقی‌ها از جبهه عرضه‌کنندگان خارج شدند
روند صعودی شاخص‌های روز دوشنبه درکنار ورود یک جریان قدرتمند به سمت تقاضا، یک دلیل عمده دیگر هم داشت. در این روز حقیقی‌های بازار که دیگر نمی‌توانستند با فروش سهام، درخواست انتقال وجه نقد از کارگزاری‌ها را تا بعد از روز سه‌شنبه هفته آینده به ثبت رسانند؛ ترجیح دادند از جبهه عرضه‌کنندگان بازار خارج شوند که این موضوع باعث شد تقاضاکنندگان بتوانند مواضع عرضه‌کنندگان را یکی پس از دیگری فتح کنند و قیمت‌ها را به سمت بالا هل دهند.
در این روز تعداد 117 هزار کد حقیقی سهامی به ارزش یک هزار و 535 میلیارد تومان را در بازار به فروش رساندند که در مقایسه با روز معاملاتی قبل از آن در حدود 34 درصد کاهش را نشان می‌دهد. این روند باعث شد سرانه فروش حقیقی‌ها نیز 19 درصد کاهش یابد و قدرت خرید حقیقی‌ها در بازار به مثبت 1،1 افزایش یابد.
با وجود این ؛ روند خروج پول حقیقی از بازار همچنان جاری بود و با 280 میلیارد تومانی که از طرف این طیف از فعالان بازار از روند معاملات سهام خارج شد مجموع خروج هفتگی به بیش از یک هزارو 100 میلیارد تومان رسید.رقمی که 200 میلیارد تومان آن به صندوق‌های درآمد ثابت و در همین حدود نیز به سایر صندوق‌ها وارد شده و بیش از 60 درصد آن از جریان معاملات بازار بیرون رفته است.
خروج سهامداران حقیقی از رینگ‌های معاملاتی روز دوشنبه همچنین باعث شد تا ارزش معاملات خرد نیز با 33 درصد کاهش روبه‌رو شود و بار دیگر به عدد یک هزار و 900 میلیارد تومان بازگردد.
در این روز سه گروه معاملاتی محصولات شیمیایی با 52 میلیارد تومان، بانک‌ها با 36 میلیارد تومان و فرآورده‌های نفتی با 31 میلیارد تومان بیشترین ارزش انتقال سهام از حقیقی به حقوقی را به ثبت رساندند که این موضوع منجر شد تا هر سه گروه مذکور در لیست بالانشینان افزایش قیمت روزانه نیز قرار بگیرند.
در روز دوشنبه نماد‌های «فارس»، «نوری»، «فملی» و «شستا» بیشترین تأثیر مثبت و نمادهای «شفن»، «وامید» و«های‌وب» بیشترین تأثیر منفی را بر شاخص کل بورس به ثبت رساندند. در فرابورس نیز نمادهای «زاگرس»، «بپاس»، «شراز» و «آریا» تأثیر‌گذارترین‌ها بودند.
زغال‌سنگ قعرنشین بازدهی گروه‌های بورسی
با کاهش 2.8درصدی ارزش بازاری سهام شرکت‌های فعال در زمینه استخراج زغال‌سنگ، مجموع کاهش ارزش ماهانه این گروه به بیش از 16درصد رسید تا این گروه معاملاتی در لیست 10گروه اول با بیشترین نزول قیمت سهام قرار گیرد. کاهش قیمت‌ها در نمادهای زغال‌سنگی در حالی است که شرکت‌های فعال در این گروه توانسته‌اند در سه ماهه فصل بهار جریان درآمدی و سود‌سازی خود را با رشد مناسبی روبه‌رو کنند و کارنامه‌های امیدوار‌کننده‌ای از عملکرد فصل بهار خود ارائه دهند. از طرفی افزایش تقاضای جهانی در ماه‌های گذشته که در نتیجه جنگ روسیه و اوکراین به وجود آمده بود از جمله مواردی بود که پیش‌بینی‌ها در مورد افزایش قیمت و سود‌سازی شرکت‌های تولید زغال‌سنگ را افزایش می‌داد؛ موضوعی که استقبال سهامداران حقیقی از سهام این شرکت‌ها را به همراه داشت و این گروه معاملاتی بیشترین نسبت خرید حقیقی را در یک ماه گذشته به خود اختصاص داد.
در تازه‌ترین خبر‌ها نیز آژانس بین‌المللی انرژی به تازگی اعلام کرده تقاضا برای زغال‌‌سنگ در بازار رکورد زده و این روند با توجه به کاهش واردات گاز روسیه و بازگشت اتحادیه اروپایی به مصرف این سوخت و کمی عرضه در بازار، ادامه خواهد داشت. آژانس بین‌المللی انرژی در این خصوص اعلام کرده تقاضا برای زغال‌سنگ در جهان در سال ۲۰۲۲ به ۸میلیارد تن رسید که با رکورد مصرف تاریخی در سال ۲۰۱۳ برابر است و در سال ۲۰۲۳ بیشتر هم خواهد شد.
این نهاد بین‌المللی در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد: بر اساس شرایط اقتصادی و روند فعلی بازار و با فرض اینکه اقتصاد چین همان‌طور که انتظار می‌رفت در نیمه دوم امسال بهبود یابد، پیش‌بینی می‌شود مصرف زغال‌سنگ در جهان ۰.۷درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش یابد و به ۸میلیارد تن برسد.
این رقم با رکورد سالانه سال ۲۰۱۳ برابری می‌کند و تقاضای زغال‌سنگ احتمالاً در سال آینده افزایش می‌یابد و به بالاترین میزان می‌رسد.
بنا بر اعلام IEA، به علت افزایش قیمت گاز، تقاضا برای این سوخت بالا رفته است و بسیاری از کشورها مجبور شده‌اند به میزان زیادی، از گاز به سوی زغال‌سنگ بروند و نیروگاه‌های زغال‌سنگی که قبلاً بسته شده بودند را دوباره باز کنند.
در این گزارش آمده است، چین که «مسئول بیش از نیمی از مصرف جهانی زغال‌سنگ است»، با وجود کاهش ۳درصدی تقاضا در نیمه اول امسال، عامل اصلی رشد تقاضا در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ خواهد بود.
همچنین انتظار می‌رود به علت رشد اقتصادی و استفاده گسترده‌تر از برق، تقاضا برای زغال‌سنگ در هند افزایش یابد.
درعین حال اتحادیه اروپا نیز به تقاضا کمک خواهد کرد، زیرا این اتحادیه به دلیل کاهش واردات گاز روسیه، به طور فزاینده‌ای به زغال‌سنگ در تولید برق روی می‌‌آورد تا جایگزین گاز یا ذخیره آن برای زمستان شود.
در ادامه گزارش آژانس بین‌المللی انرژی آمده است، بازارهای زغال‌سنگ در سال ۲۰۲۳، بویژه پس از اجرایی شدن تحریم زغال‌سنگ اتحادیه اروپایی، بی‌ثبات خواهند ماند و قیمت‌ها ممکن است تا سال آینده به خوبی رشد کنند.
از آنجایی که افزایش قیمت گاز طبیعی باعث رقابتی‌‌تر شدن زغال‌سنگ در بسیاری از بازارها شده، قیمت‌ جهانی این سوخت نیز به نوبه خود افزایش یافته و در بازه اکتبر ۲۰۲۱ تا ماه مه ۲۰۲۲ به رقمی بی‌سابقه رسیده است.
IEA اعلام کرد: «تحریم‌ها علیه زغال‌سنگ روسیه، بازار را مختل کرده و سبب کمبود عرضه شده است. با توجه به اینکه سایر تولیدکنندگان در جایگزین کردن تولید زغال‌سنگ روسیه محدودیت دارند، قیمت‌های بازار آتی نشان می‌دهد کمی عرضه تا سال بعد و پس از آن ادامه یابد.»
این روند باعث شده قزاقستان در اقدامی پیشگیرانه نسبت به صادرات زغال‌سنگ محدودیت‌هایی اعمال کند. بنا به خبرهای منتشر شده، قزاقستان قصد دارد صادرات زغال‌سنگ از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای را به مدت شش ماه ممنوع کند تا از تکرار کمبود ناشی از خرید فصل گرمایش سال گذشته جلوگیری کند.
وزارت صنعت و توسعه قزاقستان در مصوبه‌ای اعلام کرد ممنوعیت خروج زغال‌سنگ از کشور در کامیون‌ها و خودروها از اواخر جولای آغاز شده است. سایر سوخت‌هایی که برای گرم کردن منازل استفاده می‌شود مانند بریکت و گندله نیز مشمول این قانون می‌شود. این وزارتخانه به‌ طور خاص به رویدادهای سپتامبر اشاره کرد؛ زمانی که سرد شدن شدید غیرفصلی دما باعث افزایش ناگهانی تقاضا برای زغال‌سنگ و ایجاد کسری شد.
مورد دیگری که در این گروه معاملاتی برجسته است مربوط به نسبت‌های پرداخت سود در سال 1400 می‌شود. بنا به گزارش‌هایی که از برگزاری مجامع این شرکت‌ها منتشر شده است، شرکت «کشرق» اقدام به تقسیم سود حداقل میزان مجاز از سود‌های خالص شناسایی شده خود کرده است؛ رقمی که در مجمع «کزغال» بسیار متفاوت بوده و این مجمع رأی به تقسیم بیش از 120درصد سود‌های قابل تقسیم خود داده است. مجمع «کطبس» اما با توجه به عدم ثبت سرمایه جدید شرکت هیچ‌گونه تصمیمی در خصوص سود‌های پرداختی خود نگرفت و «کپرور» نیز در حدود 50درصد از سود‌های خود را بین سهامداران تقسیم کرد که در مجموع وضعیت تقسیم سود این صنعت در بورس را مناسب نشان می‌دهد.
با تمام این اوصاف، جو بازار در مورد قیمت سهام این گروه معاملاتی همچنان منفی مانده و سهامداران همچنان نسبت به گزارش‌های عملکرد فصل بهار این شرکت‌ها و افزایش تقاضای جهانی برای این محصول روی خوش از خود نشان نداده‌اند.
ارزش سهام سیمانی‌ها با شروع عرضه‌ها در بورس کالا افزایش یافت
شرکت‌های سیمانی روزهای یکشنبه و دوشنبه حدود 500 هزارتن انواع محصولات خود را در بورس کالا عرضه کردند. در همین بازه نیز ارزش بازاری این گروه معاملاتی با افزایش روبه‌رو شده است،به طوری که در جریان معاملات روز دوشنبه این گروه معاملاتی با رشد قیمتی 0.5 درصدی در لیست بالانشینان بازدهی بازار قرار گرفت. روند روبه رشد تولیدات و افزایش نسبی قیمت‌ها در این صنعت باعث شده تا این گروه معاملاتی در طول شش ماه گذشته نیز با 40 درصد افزایش قیمت روبه‌رو شود و از این نظر در جایگاه سوم در بین گروه‌های بازار قرار گیرد.
این گروه در موضوع تقسیم سود نیز عملکرد خوبی را برای سهامداران به نمایش گذاشت و بیش از 80 درصد از سود‌های شناسایی شده در سال 1400 را میان سهامداران خود تقسیم کرد. افزایش تقاضا برای سیمان در داخل کشور می‌‌تواند ظرفیت‌های خاموش صنعت سیمان در کشور را بار دیگر فعال کند و متعاقباً روند سود سازی شرکت‌های سیمانی در بازار سهام را بهبود ببخشد.

گروه صنایع غذایی را می‌توان یکی از متنوع‌ترین گروه‌های معاملاتی در بازار سهام دانست که نزدیک به ۲ درصد از کل ارزش بازار را به خود اختصاص داده‌اند.
شرکت‌هایی را که در این گروه معاملاتی حضور دارند می‌توان به گروه‌های محصولات لبنی، کیک و شیرینی، تولید محصولات رشته‌ای و ماکارونی و سایر تقسیم‌بندی کرد.
گفته می‌شود که حجم محصولات فروش رفته این صنعت درسه ماهه فصل بهار ۱۴۰۱، نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۱۵درصد افت داشته است.
بررسی آمارهای فروش صادراتی این شرکت‌ها هم نشان می‌دهد شرکت‌های لبنیاتی درسه ماهه فصل بهار توانسته‌اند برمقدار صادرات خود بیفزایند.هرچند که شرکت‌های تولید محصولات رشته‌ای و ماکارونی و شرکت‌های صادرکننده شیرینی و شکلات نتوانسته‌اند مقدار صادرات خود را افزایش دهند. بنابراین مقدار فروش صادراتی آنها نسبت به بهار سال ۱۴۰۰، دچار تنزل شده است.
به‌راستی دورنمای وضعیت سوددهی شرکت‌های صنایع غذایی چگونه خواهد بود؟
روزنامه ایران با جمال بحری ثالث، تحلیلگر بازار سرمایه گفت‌و‌گویی کوتاه انجام داده که از نظر می‌گذرد:
وضعیت بازار سرمایه را با توجه به کاهش حجم معاملات چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دربازار سرمایه ایران و از دید عمده معامله گران، صنایع با یکدیگر تفاوت معناداری ندارند، زیرا در بورس، بیشتر توجهات به این است که کلیت بازار به کدام سمت می‌رود.باید توجه داشت که در یک مقطعی، وقتی که شاخص بازار سهام از مرز دوهزار واحد عبور کرد، به دلیل نوع مواجهه با فعالان بازار سرمایه، یک عدم اعتمادی ایجاد شد که افکارعمومی و فعالان بازار سرمایه از آن آسیب جدی دیدند.
البته هنوز هم تبعات بی‌اعتمادی نسبت به بازار وجود دارد که نتیجه آن خروج بخشی از حقیقی‌های بازار بوده و هنوز هم تصویر بی‌اعتمادی ترمیم نشده است.ناگفته نماند که بخشی از این سهامداران حقیقی به امید گشایش و توسعه در فضای بین‌الملل تا اکنون در بازار سرمایه حضور داشته‌اند اما وقتی این امید‌ها به نتیجه خاصی نرسید، تصمیم به مدیریت دارایی در سایر بازارهای موازی هم گرفته‌اند.
درحال حاضر بسیاری از منابعی که از بازار سهام خارج شده جذب صندوق‌های با درآمد ثابت هم شده است، بنابراین اگر این صندوق‌ها به مرور مورد توجه و رسیدگی و نظارت قرار نگیرند، قطعاً به یک معضل بزرگ مالی تبدیل خواهند شد.آنچه که مشخص است اینکه بازار سهام ایران مجبور است یک بار برای همیشه، تکلیف خود را با آن دسته از افرادی که تخصص لازم و سواد کافی از بازار سرمایه ندارند، روشن کند، زیرا باید مشخص شود که ورود به صورت مستقیم به بازار بورس به نفع افرادی که دانش کافی در مورد بازار سهام ندارند، نیست و این دسته از افراد برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام، باید به سمت صندوق‌های با درآمد ثابت بروند.
باتوجه به تمرکز برخی از معامله گران به کسب سودکوتاه مدت، آیا هنوز هم بازار تحت تأثیر این افراد است؟
در گذشته عده‌ای به دنبال کسب سودهای کوتاه مدت بودند اما در شرایط فعلی دنبال سودهای کوتاه مدت نیستند، زیرا معامله گران درسبد‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ برای مثال بخشی از معامله گران به سمت بازار مسکن حرکت کرده‌اند، چون شاخص‌های قیمتی مسکن رشد خوبی داشته است.
عده‌ای هم در بازارهای موازی به سراغ طلای آب شده رفته اند و در حال حاضر حجم معاملات طلای آب شده به شدت افزایش یافته و طلای آب شده جای دلار و سکه را گرفته است.
با توجه به وضعیت پیچیده شرکت‌های غذایی در بورس، آیا سود اعلامی آنها محقق خواهد شد؟
گروه صنایع غذایی را باید به دو قسمت تقسیم کرد؛ یک گروه از شرکت‌های صنایع غذایی وابسته به صندوق‌های بازنشستگی و نهاد‌های حاکمیتی است که این دسته از شرکت‌ها در انتهای سال مالی مجبور به توزیع سود هستند.
دسته دوم شرکت‌های صنایع حاضر در بازارسرمایه مربوط به بخش خصوصی هستند که این دسته از شرکت‌ها دنبال ایجاد ارزش هستند.درگروه اول شرکت‌های صنایع غذایی، با توجه به افزایش شدید نهاده‌های تولید و حفظ و نگهداشت قیمت‌ها به صورت دستوری، وضعیت سوددهی آنها خوب نیست، زیرا تحت فشار قیمت‌گذاری تحکمی هستند.
به صورت معمول، شرکت‌های صنایع غذایی اولین جایی است که دولت‌ها به آن ورود می‌کنند و روی قیمت‌ها تمرکز دارند.
البته مابقی صنایع غذایی را نیز باید به دو دسته تقسیم کرد، صنایع غذایی لبنی و غیرلبنی که در حال حاضر وضعیت صنایع لبنی بهتر از صنایع غذایی غیرلبنی است، چون با توجه به قیمت‌هایی که تعیین شده آنها یک حاشیه سود حداقلی دارند.
هرچند که اوضاع بر وفق مراد صنایع تولیدی بدون شناسنامه و برند خاص بوده، زیرا در بازار صنایع غذایی انواع مارک‌های «من درآوردی» وجود دارد و با قیمت‌های گرانتر در حال فروش کالا هستند.
حذف ارز ترجیحی و جنگ اوکراین و روسیه چه تأثیری روی صنایع غذایی گذاشت؟
پیش ازحذف ارز ترجیحی، یک رانتی در صنعت غذایی وجود داشت که درحال حاضر این رانت‌ها از بین رفته است.در حال حاضر، بیشترین آسیب را صنایع غذایی از محل کاهش مصرف دیده‌اند، چون مصرف شیر و لبنیات به شدت کاهش یافته است.اما بیشترین تأثیرات جنگ اوکراین و روسیه روی صنایع غذایی ماکارونی و مرغ ایجاد شد.
در شرایط فعلی با توجه به اینکه قیمت‌ها افزایش یافته، هزینه سرمایه در گردش شرکت‌های بورسی هم بالا رفته و نسبت به 4 سال گذشته هزینه مالی شرکت‌ها رشد سرسام‌آوری داشته است.
پیش‌بینی می‌شود که با توجه به عوامل فوق، شرکت‌های صنایع غذایی به سودهای پیش‌بینی شده نخواهند رسید که این امر ناشی از افزایش شدید هزینه‌های مالی است.
از طرف دیگر در بخش مصرف، افراد به دلیل فشار افزایش قیمت‌ها، مصرف خود را کم خواهند کرد که اثرات این کاهش مصرف درسال 1402 در صورت‌های مالی شرکت‌های غذایی بورسی مشاهده می‌شود، زیرا اثر هزینه‌های مالی به دور بعد منتقل می‌شود.به عبارتی، فشار افزایش هزینه‌ها هم بر تولید کننده تحمیل خواهد شد و هم بر مصرف کننده، در حالی که در این بین، واسطه‌ها سود خود را خواهند برد اما دو قشر مصرف کننده و تولیدکننده تحت فشار خواهند بود.
چرا از شناوری بیشتر در سهام صنایع غذایی استقبال نمی‌شود؟
عمده سهامداران شرکت‌های صنایع غذایی، صندوق‌های بازنشستگی و نهادهای حاکمیتی هستند درحالی که آنها باوری به خصوصی‌سازی و واگذاری بیشتر سهام به سهامداران حقیقی ندارند وتا اینجای کارهم اگر درصدی از سهام آنها در بورس واگذار شده از روی اجبار قانونی بوده است.در یک تحقیق که ما در سال‌های قبل انجام دادیم مشخص شد که میزان شناوری چندان روی کیفیت سود تأثیر نداشت و اهداف اصلی شناوری سهام چندان تأمین نشد.

مدیرعامل شرکت توسعه مدیریت و آموزش بورس گفت: با توجه به تأکید رئیس‌جمهور در مورد بازار سرمایه و شنیده شدن صدای مردم، در پایان سال گذشته موفق به راه‌اندازی یک مرکز با قابلیت پاسخگویی به مردم بودیم.
«حمید اسکندری» دیروز در نشست خبری به اقدامات انجام شده توسط شرکت توسعه مدیریت و آموزش بورس طی چند وقت گذشته اشاره کرد و افزود: موضوع انتشار صورت‌های مالی شرکت برای نخستین بار طی امسال رخ داد که با توجه به تلاش‌های صورت گرفته گزارش کامل و بی‌نقص از عملکرد حسابرس منتشر شد.
وی به دور جدید فعالیت‌های این شرکت تأکید کرده و اظهار داشت: اتفاقات مهمی در چند وقت گذشته در حوزه فرهنگ‌سازی توسط این شرکت صورت گرفت. این اقدام به‌عنوان یکی از مأموریت‌های ما در شرکت تلقی می‌شود که توسط سازمان بورس از ما خواسته شد تا این اتفاقات مدیریت شود و به جلو پیش برود.
اسکندری خاطرنشان کرد: با توجه به افزایش تعداد سهامداران طی دو سال گذشته و نیز تغییر ترکیب سهامداران لازم بود تا حوزه فرهنگ‌سازی بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و از این طریق با عموم مردم در ارتباط باشیم.
مدیر عامل شرکت توسعه مدیریت و آموزش بورس اظهار داشت: با توجه به این اتفاق، حوزه سواد مالی یکی از اولویت‌های این شرکت بود و در این خصوص شاهد اجرای برنامه‌های جدی و کارآمد بودیم.
اسکندری به تغییر رویکردهای انتشارات بورس تأکید کرد و گفت: انتشارات بورس با تغییر ترکیب شورای نشر همراه بود و در تلاش هستیم تا دانش اقتصادی را مورد توجه قرار دهیم.مدیر عامل شرکت توسعه مدیریت و آموزش بورس به گسترش ارتباط بازار سرمایه با شرکت‌های دانش‌بنیان تأکید کرد و گفت: برای گسترش ارتباط‌ها برای این زمینه، برنامه‌هایی را در نمایشگاه کیش در نظر گرفتیم تا توانایی بازار سرمایه در خصوص شرکت‌ها افزایش یابد و تأمین مالی آنها انجام شود.
تأکید رئیس‌جمهور به حوزه بازار سرمایه
مدیرعامل شرکت توسعه مدیریت و آموزش بورس گفت: با توجه به تأکید رئیس‌جمهور به بازار سرمایه و نیز شنیده شدن صدای مردم، در پایان سال گذشته موفق به راه‌اندازی یک مرکز شدیم که طی دوره سه ماهه نحوه پاسخگویی را مورد بررسی قرار دادیم.
وی ادامه داد: این مرکز تماس با قابلیت پاسخگویی به سه میلیون نفر راه‌اندازی شد که بر اساس نیاز بازار این قابلیت وجود دارد که تعداد در نظر گرفته شده را افزایش دهیم.
اسکندری بیان کرد: همچنین امکان گزارش تخلفات احتمالی به ناظر بازار و نیز پیگیری نهادهای مالی نسبت به درخواست‌ها در این مرکز تماس وجود دارد.