محمدطالب حیدری
کارشناس هواشناسی
 
دفتر کارگروه سیل به‌‌طور قانونی و اجرایی در داخل وزارت نیرو و آب‌های منطقه‌ای قرار دارد. در حال حاضر مدیریت کاهش خسارات سیل بر عهده وزارت نیرو و کارگروه تخصصی سیل و طغیان رودخانه‌هاست که در زیر مجموعه همین وزارتخانه قرار دارد اما بخش اطلاع‌رسانی و اعلام سیل را عملاً سازمان هواشناسی کشور انجام می‌دهد. 
سازمان هواشناسی کشور تنها از ظرفیت و پتانسیل بارش خبر می‌دهد و هیچ‌گونه اطلاعی از حوضه‌های آبریز و زمان تجمع روان آب در یک مقطع و تغییرات انجام گرفته در یک حوضه توسط انسان و ده‌ها موضوع دیگر مرتبط با سیل را ندارد و این در واقع وظیفه آن کارگروه ترکیبی سیل است که باید حلقه‌های مدیریتی این بحث پیچیده را تکمیل کند. در هر حال نهاد بالادستی مدیریت بحران باید این سازماندهی و کار عظیم پیشگیرانه را از سطح روستا و بخش تا سطح کشور مدیریت کند. هرچند در مرکز این مدیریت اطلاعات بسیار مهم پیش‌بینی‌های جوی است که باید فقط و فقط از سازمان هواشناسی کشور اخذ شود. زیرا در فضای مجازی گروه‌هایی به نام هواشناسی انواع اطلاعات مربوط به وضع هوا را پخش می‌کنند که بعضاً غلط و حتی گمراه کننده هستند. سازمان مدیریت بحران باید در نقش حاکمیتی خود از همه نهادها و در درجه نخست از کارگروه سیل اجرای دقیق وظایفشان را بخواهد و باید به این درک رسید که قبل از وقوع سیل است که می‌توان از بسیاری خسارات جانی و مالی پیشگیری کرد.
خسارات سیل زیاد است؛ مقصر کیست؟
سیل پدیده‌ای است عادی اما خسارات سیل در این سطحی که مشاهده می‌شود عادی نیست و حلقه مفقوده‌ای دارد، در ایران عوامل جوی نوسان زیادی دارند و بنابراین باید توجه داشت که با این طبیعت باید با شناخت و با احتیاط تعامل کرد. اینکه گاهی شنیده می‌شود که کسی به یاد ندارد که سیلی در فلان منطقه اتفاق افتاده باشد، پاسخی نمونه‌وار در عدم آگاهی از رفتار طبیعت است که حتی دامنگیر نهادهای بزرگی چون شهرداری‌ها در سیل‌هایی چون دروازه قرآن شیراز و امامزاده داوود و ده ها مورد دیگر است. تعجب آنها ناشی از این ناآگاهی است.
فقدان بانک اطلاعاتی رویدادهای بحرانی
اطلاع از امکانات خود و سوابق سیل‌های قبلی در ترکیب با هشدارهای پیش‌بینی در پیشگیری نتایج شگفتی رقم می زند و این امر شامل بیش از نود درصد نهادها و دستگاه‌های دولتی و مردمی می‌شود. مسئولین این نهادها باید سواد و توان مدیریت تبدیل اطلاعات را به اقدام‌های بهنگام پیشگیرانه داشته باشند، اما باید مدیریت بحران به مثابه یک سازمان مسئول و فرادستی نظارتی تام بر این امر داشته باشد. مشکل اصلی فعلاً درجایگاه مدیریت بحران است که وظایف حاکمیتی خود را به‌مثابه سازمان دهنده و ناظر انجام نمی‌دهد.
سیل‌های دوره گرم سال خطرناک و مخربند
سیل‌های تابستانی بر خلاف اظهارنظر برخی‌ها در کشور دارای سابقه است و سیل 4 مرداد 1366 تجریش هنوز در یاد تهران‌نشین‌های میانسال باقی است. سیل‌های مکرر مشگین شهر و سبلان، سیل نکا در 5 مرداد 1378 و سیل گلستان در 20 مرداد 1380 و سیل‌های 21 مرداد 1384شرق سنندج و سیل مرداد ماه 1333 امامزاده داوود هم از این نوع سیل‌ها هستند.
سیل‌های تابستانه دارای ویژگی‌هایی هستند که ضریب خسارات زایی آنها را به مراتب از سیل‌های دوره سرد سال بیشتر می‌کند.
1- در ماه‌های تابستان خاک از گیاه‌های بهاری به دلیل خشک شدن  یا چرای حیوانات سترده شده و لخت می‌گردد و بنابراین آب حاصل از بارش سریعاً درسطح خاک جریان می‌یابد.
2- در این دو ماه سطح خاک به دلیل تابش زیاد خورشید و یا بهره برداری‌های انسانی و حرکت دام گسسته و پودری می‌شود.
3 - در بارندگی‌های تابستانه، قطرات بارندگی معمولاً درشت‌تر از ابرهای دوره سرد سال است، بنابراین در برخورد با زمین خشک توان حمل خاک بیشتری یافته و بنابراین اندازه حرکت و توان تخریب گل و لای سیلابی ناشی از این بارندگی‌ها زیاد است.
4 - تابستان چون فصل بارندگی نیست مردم اغلب غافلگیر می‌شوند.
5 - معمول است که خیلی از گرما گریزان شهری و گردشگران و کوهنوردان، داخل دره‌ها و مسیل‌ها چادرهایشان را برپا می‌کنند و خودروهایشان را پارک می‌کنند که در سیل‌ها غافلگیر می‌شوند.
6- موانع جمع شده در آبراهه‌ها و بویژه در دهانه پل‌ها در این فصل به حداکثر خود می‌رسد و این امر در داخل شهرها عامل مهمی در خسارات جانی و مالی است.
7 - اگر حجم آب توسط مواد سیلابی مانند خاک و شن و بقایای گیاهی و غیره دو برابر شود، قدرت تخریب سیل ده‌ها برابر می‌شود و سیل در واقع توان انفجاری می‌یابد.
بنابراین به‌دلایل فوق معمولاً خسارات بارندگی‌های تابستانه زیاد است و طبیعتاً هرگونه تلاشی برای کاهش خسارات این‌گونه سیل‌ها دارای ارزش فراوانی است.
اطلاع‌رسانی بهنگام به مردم عامل مهم در کاهش خسارات سیل
اقداماتی ساده و کم‌خرج می‌تواند نتایج شگفت به بار آورد. مثلاً باید به مردم اعلام کرد که به محض مشاهده ابرهای سیاه در بعد از ظهرهای تابستان حتی‌المقدور باید از مسیر سیل‌های احتمالی دور گشته و پناهی را برای خود و اموال و احشام خود بجویند، بنابراین هرچند نمی‌توان مانع وقوع سیل شد اما می‌توان خسارات آن را کاهش داد. تشکیل جلسات مدیریت‌های بحران قبل از وقوع سیل بر اساس اطلاعات پیش‌بینی هواشناسی و تقسیم وظایف دستگاه‌های مردمی و دولتی و پاسخگو کردن آنها در قبال چگونگی انجام وظایفشان دارای اهمیت است.
امروزه با یک پیامک ساده می‌توان میلیون‌ها نفر را از خطر آگاه کرد و این آگاهی پاشنه آشیل خسارات جانی و مالی است. چون هیچ انسانی در صورت اطلاع، در حفظ جان خود کوتاهی نمی‌کند.
نتیجه‌گیری:
بنابراین علاج واقعه را پیش از وقوع باید کرد. باید هشدارهای علمی هواشناسی از طریق تعامل سریع و بهنگام پیش از وقوع سیل به اقدامات اجرایی و عملی پیشگیرانه تبدیل شود، والا آگاهی و اطلاع بخودی خود فاقد ارزش است. به قول سعدی شیرین سخن: سیل چو گرفت، سد نشاید ساخت.

بیتا  میرعظیمی
خبرنگار

 شانزدهم تیرماه سال جاری، حوالی ساعت 10 شب بود که دو محیطبان منطقه حفاظت شده «مند» در شهرستان دیّر واقع در استان بوشهر هدف حمله دو شکارچی غیرمجاز آهو قرار گرفته و بشدت مجروح شدند. این اولین حادثه تلخی نبود که در حافظه دشت و کوه‌های حیات وحش استان بوشهر حک می‌‌شد؛ چرا که کمتر از یک‌سال پیش، صدای گلوله سکوت این منطقه را بر سر محیطبانان استان بوشهر آوار کرده و رئیس منطقه حفاظت شده «مند» را پس از حمله ناجوانمردانه شکارچیان غیرمجاز و اصابت گلوله، راهی بیمارستان کرد. 
همزمان با روز جهانی محیطبان، فرهاد قلی‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، افزایش روزافزون درگیری و ضرب و جرح به محیطبانان در سال‌های اخیر را نگران‌کننده دانسته و به «ایران» می‌‌گوید: طی سال‌های گذشته این دومین حادثه تلخی است که از سوی شکارچیان غیرمجاز بر محیطبانان زحمتکش استان بوشهر تحمیل می‌شود. آبان ماه سال گذشته محمد محمدی‌فر، رئیس منطقه حفاظت شده «مند» توسط شکارچیان غیرمجاز مورد اصابت گلوله قرار گرفته و مجروح شد. کمتر از یک‌ماه پیش نیز، شکارچیان غیرمجاز با وجود اعلام ایست محیط‌‌بانان، مبادرت به شلیک به سمت آنان کرده و دو محیطبان منطقه حفاظت‌شده، محمدرضا زارعی و اصغر اسماعیلی را بشدت مجروح کردند.
 
مقابله جدی با متخلفان
او با اشاره به اینکه نباید افزایش درگیری‌ها با محیطبانان کشور به امری عادی تبدیل شود، می‌گوید: باید ریشه‌یابی اصولی و علمی برای رخداد حوادثی از این دست، انجام شده و اقدامات فوری برای مقابله جدی و قانونی با متخلفان صورت گیرد.
به گفته قلی‌نژاد، اداره کل حفاظت محیط زیست به محض اطلاع از حادثه حمله شکارچیان به این دو محیط‌‌بان، به فوریت اقدام به هماهنگی با نهادهای قضایی و انتظامی کرده و محیطبانان مجروح نیز به مراکز پزشکی برای درمان انتقال داده شدند. البته خوشبختانه طی چند روز گذشته، ضارب این دو محیط‌‌بان که «شرور حرفه‌ای» معرفی شده، دستگیر و مشخص شده است که پیش‌تر به ۲۸ سال و 4 ماه حبس قطعی محکوم شده بود.
 
قدر محیطبان‌ها را بدانیم
به اعتقاد قلی‌نژاد، به‌روزآوری و اصلاح قوانین، اصلاح قانون به‌کارگیری سلاح، تأیید گزارش‌های محیطبانان به عنوان ضابطین خاص دادگستری در نزد مقام قضایی، استفاده از فناوری‌های نوین حفاظتی از جمله دوربین‌های مداربسته با برد بالا، پهپادهای با قابلیت پرواز زیاد، داشتن خودرو و موتورهای استاندارد برای برخورد و مقابله با شکارچیان، نقش کلیدی رسانه ملی در آموزش و فرهنگ‌سازی، کمک و یاری رسانه‌ها و سمن‌های محیط زیستی برای ترویج و توسعه فرهنگ محیط زیست، ایجاد و توسعه قرق‌های اختصاصی در هر استان و تغییر قوانین جواز حمل سلاح شکارچیان می‌تواند تا حدی این مشکل را مرتفع کند.

شکارچیان در کمین آهو بودند
محمدرضا زارعی، محیطبان جوانی است که 10 سال از بهترین سالیان عمر خود را برای حفاظت حیات وحش «مند» صرف کرده است. او در توضیح حادثه تیراندازی و زخمی شدنش به «ایران» می‌‌گوید: آن شب من به عنوان شیفت جایگزین، در منطقه حضور داشتم و همراه همکارانم اسماعیلی، فولادی و یک همیار دیگر، به گشت‌زنی در منطقه مشغول بودیم. پس از بررسی وضعیت آبشخورها، در منطقه‌ای که معمولاً شکارچیان وارد آن می‌شوند، کمین کردیم.
زارعی می‌‌گوید: در تاریکی شب، متوجه حضور دو شکارچی غیرمجاز شدیم. آنها سوار بر موتورسیکلت، آرام آرام به منطقه نزدیک شدند. موتورسیکلت را خاموش کرده و کنار باربری پارک کردند. ما نیم ساعت کمین کردیم تا اینکه شکارچیان، موتورسیکلت را روشن کرده و در منطقه چند دور زدند. در همان موقع، یک آهو مقابل این شکارچیان ظاهر شد؛ آنها آهو را تعقیب کرده و شروع به تیراندازی کردند. قرار شد من و اسماعیلی جلوتر رفته و فولادی و همیار دیگر از پشت مراقبت کنند. آرام به شکارچیان نزدیک شده و پس از دستور ایست، 2 تیر هوایی شلیک کردیم.
 
محیط‌‌بان‌ها امنیت جانی ندارند
به گفته این محیطبان، شکارچیان هیچ اعتنایی نکرده و سوار بر موتور، به سمت روستای شه‌نیا فرار کردند. آنها را دنبال کرده و باز هم دستور ایست دادیم؛ اما اعتنایی نکردند. ناگهان، شکارچیان شروع به تیراندازی کردند. اولین تیر به من برخورد نکرد اما با شلیک دوم تمام بدن و دستانم غرق خون شد. شکارچی دوم نیز تفنگش را به سمت من نشانه رفته و یک تیر دیگر به سمت سینه و شکمم شلیک کرد. پس از آن نفهمیدم چه شد! تمام بدنم غرق در خون شده و بیهوش شدم. پس از این حادثه من و همکارم با آمبولانس به بیمارستان منتقل شدیم و بلافاصله تحت عمل جراحی قرار گرفتیم. در نتیجه جراحی نیز چند ساچمه از روده‌هایم خارج شد. چندعمل جراحی دیگر نیز در بخش‌های مختلف بدنم انجام شد. هم اکنون نیز تا بهبودی کامل در مرخصی به سر می‌برم.

 سدها ، آن هم در نقاطی که اصولا لزومی به ساخت شان نبوده، یکی از عوامل جدی خشک شدن رودخانه و تالاب‌ها هستند. سدسازی‌ها علاوه بر قطع مسیر طبیعی آب در سرزمین خشک و نیمه خشک ایران که  ادامه حیاتش به پخش سیلاب وابسته است، به دلیل کامل نکردن شبکه‌های پایین دست و بالا دست، خود هم گرفتار فرسایش خاکی می‌شوند که در بسیاری از مواقع عامل بوجود آمدنش هستند. خاک رسوب شده در سدها از ارزشمندترین خاکی است که از دست می‌رود.   هوشنگ جزی‌، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تأکید بر مدیریت درست در بالادست سدها می‌گوید: سالانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب خاک در مخزن سدها وارد می‌شود. او می گوید: اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری و مدیریت جامع حوضه آبخیز یک راهکار برای جلوگیری از فرسایش خاک، جلوگیری از بروز سیل و ایجاد اشتغال پایدار و استفاده پایدار از منابع زیستی  است که باید این مدیریت به یک مطالبه ملی تبدیل شود.

تخریب 650 خانه تاریخی یزد، جزئی است؟

مهران فاطمی، استاندار یزد خسارت بافت تاریخی شهر یزد را جزئی توصیف می‌کند و می‌گوید:«خوشبختانه در ناحیه بافت تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی، خسارت‌ها جزئی بوده است.» این در حالی است که محسن عباسی، مدیر پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد به «ایران» می‌‌گوید: «در بافت تاریخی یزد 20هزار پلاک وجود دارد که حدود 240 تا 250 مورد آن تخریب شده است. حدود 400 بنای دیگر دچار تخریب جزئی از حدود 10 تا 40درصد شده که این میزان در مجموع، ناچیز است.» سؤال این است که آیا تخریب یا آسیب دیدگی نزدیک به 650 خانه از بافت تاریخی به‌دلیل یکپارچگی‌اش در فهرست جهانی یونسکو  که ثبت جهانی است، جزئی محسوب می‌شود؟ از سوی دیگر کارشناسان مرمت احتمال می‌دهند با توجه به خشتی بودن بناها پس از سیل نیز خانه‌های دیگر در این بافت ارزشمند فروبریزند.

خروج ارز از کشور با تورهای گران جام جهانی

حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی، برخی قیمت‌های تعیین شده برای تورهای جام جهانی قطر را غیرمعقول دانست و گفت: ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان اصلاً نرخ معقولی برای دیدن بازی‌ها و تور جام جهانی نیست و باعث خروج سرمایه از کشور می‌شود.رفیعی درمورد قیمت بلیت‌هایی  که به طور خصوصی درحال فروش است و قیمت آن  بسیار بالا و غیرمنطقی است به ایسنا می‌گوید: «برخی از این تورها با قیمت چهارصد تا پانصد میلیون تومان درحال فروش است که توصیه می‌کنم، قیمت‌ها را پایین آورند چون چهارصد، پانصد میلیون تومان اصلاً نرخ معقولی برای دیدن بازی‌های جام جهانی نیست و هزینه‌ زیادی از کشور خارج می‌شود.»

آیا «ایران» زمستان مادر می شود؟

بهرامعلی ظاهری، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان سمنان در گفت‌و‌گو با ایرنا گفت: وضعیت جسمی یوزپلنگ ماده «ایران» در پارک ملی توران براساس بررسی متخصصان ایرانی و پیتر کالدوِل دامپزشک معتمد مراکز حفاظت و تکثیر یوزپلنگ آفریقایی از کشور آفریقای جنوبی در شرایط مطلوب بوده و در زمستان آماده باروری است. سلامت اندام‌های تولید مثلی یوزپلنگ ماده «ایران» نیز با توجه به عمل جراحی سزارین که چندی پیش برای تولد توله‌ها داشت از طریق سونوگرافی و معاینات دقیق از سوی متخصصان ایرانی و پیتر کالدوِل دامپزشک معتمد مراکز حفاظت و تکثیر یوزپلنگ آفریقایی تأیید شد.

ایرنا- کامران زینال‌زاده، رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه گفت: معتقدیم که توسعه ناپایدار منطقه از دلایل اصلی خشکی دریاچه ارومیه است؛ عوامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه هم پابرجاست. ما هنوز هم درگیر تغییر کاربری اراضی کشاورزی و کشت محصولات پرآب‌بر در منطقه هستیم. متأسفانه حکمرانی آب در کشور به عهده سازمان‌هایی است که نگاه آنان در مدیریت منابع آبی صرفاً سازه‌سازی است و توجهی به اقدامات اجتماعی و فرهنگی ندارند.

میراث آریا- ثریا الیکای دهنو، سرپرست پروژه تکنولوژی فلزکاری کهن در جنوب شرقی ایران گفت: در بررسی بخشی از محوطه شهداد که با هدف دستیابی به ظرفیت‌های منطقه از نظر وجود مکان‌های مرتبط با صنعت فلزکاری باستان صورت گرفت، مکان‌های ذوب فلز کهن آشکار شد که نشان‌دهنده تمرکز فعالیت‌های صنعتی در این بخش از منطقه است.

مهر- محسن کریمی، معاون میراث ‌فرهنگی و صنایع‌دستی استان مرکزی با اشاره به خسارت وارد شده به سقف برخی سراهای بازار اراک بر اثر سیلاب گفت: به دلیل بارش‌های اخیر سقف سراهای کاشانی، سرای نوذری، راسته بازار، سرای آقایی و سیستم فاضلاب دچار مشکل شده است. برآورد خسارت ناشی از سیل به بازار اراک تاکنون ۲ میلیارد تومان است.

ایسنا- مجید انصاری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: باید با مدیریت صحیح و اجرای طرح‌های آبخیزداری از ظرفیت برکات آسمانی بهره برد و مانع از تکرار رخدادهای تلخ شد.

ایرنا- مرتضی مولایی، عضو هیأت علمی دانشگاه با به کار بردن عنوان «وحشتناک» در توصیف راندمان پایین آب کشاورزی در منطقه، گفت: برای کشت چغندرقند در هر هکتار از اراضی حوضه آبی دریاچه ارومیه بیش از ۸ هزار و ۵۰۰ متر مکعب آب نیاز است که همین چغندر در زمینی به همین اندازه در ترکیه با حدود ۲ هزار و ۶۰۰ مترمکعب آب، یعنی حدود یک سوم آبیاری می‌شود.

ایسنا- محسن موسوی‌ خوانساری، عضو انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان، ضمن تأکید بر اهمیت سیلاب‌ها در تأمین منابع آبی کشور، میزان آب ورودی ناشی از سیلاب اخیر را به منابع آبی کافی ندانست و بر ضرورت باز بودن مسیر سیلاب‌ها و خودداری از تجاوز به حریم و بستر رودخانه‌ها تأکید کرد.

ایسنا- سیدمحسن دهنویی، عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی با اشاره به وقوع سیل در منطقه امامزاده داوود تهران و خسارات ناشی از آن گفت: ترک فعل‌ها و قصورهای احتمالی سیل امامزاده داوود را بررسی می‌کنیم. در مجمع نمایندگان تهران پیگیر هستیم تا بودجه لازم برای اقدامات لازم تخصیص یابد تا از حوادث مشابه پیشگیری شود.

ایرنا- حسین اکبری، معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: سهم تالاب بین‌المللی گاوخونی از بارندگی‌های ۶ و ۷ مرداد جاری، اندک و کمتر از یک درصد حداقل میزان نیاز آبی سالانه تالاب، تخمین زده می‌شود.
​​​​​​​
ایسنا- مهدی قاسمی، رئیس اداره میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی شهرستان دامغان از اجرای طرح پایش کامل آثار تاریخی دامغان در پی بارش‌های اخیر و هشدارهای هواشناسی خبر داد.