یوسف حیدری
گزارش‌نویس
کابوس وحشتناک کرونا انگار درحال تمام شدن است. روزهایی که این ویروس مرگبار به سرعت همه کشور را فرا گرفت. روزهای تلخی که آمار مرگ و میر هر روز بیشتر می‌شد و همه چشم به اخبار ساعت 14 می‌دوختند تا ببینند چند نفر دیگر مبتلا شده‌اند یا به کام مرگ فرو رفته‌اند. دید و بازدیدها تعطیل شد و رفتار جمعی تغییر کرد. بیش‌از 26 ماه از روزی که کرونا چهره زندگی را برای‌مان عوض کرد می‌گذرد. سویه‌های مختلف و بالا و پایین شدن آمار مبتلایان و فوتی‌ها هر بار نگرانی‌ها را بیشتر می‌کرد. اما با گذشت نزدیک به دو ماه از سال جدید و با وجود سفرهای نوروزی و بازگشایی مدارس تعداد مبتلایان سه رقمی و فوتی‌ها در برخی از روزها تک رقمی ‌شد. مردم مثل گذشته ترس و وحشتی از کرونا ندارند و از شلوغی مراکز درمانی و آزمایشگاه‌های تست کرونا هم خبری نیست. این درحالی است که این روزها در امریکا و برخی از کشورهای اروپایی و همین طور هند تعداد مبتلایان‌ به سویه‌های جدید کرونا (اُمیکرون) بیشتر می‌شود. فرانسه که از ابتدای همه‌گیری تا دی ماه گذشته، ۱۰ میلیون مبتلا را ثبت کرده بود در چند ماه گذشته، آمار ابتلای آن ناگهان افزایش یافته و اکنون به بیش از ۲۸ میلیون مورد رسیده است. فرانسه این روزها رکورددار ابتلا در اروپا و چهارمین کشور پرمبتلا در جهان شده است.
چرا کرونا در ایران فروکش کرد؟ چه عواملی باعث شد تعداد مبتلایان و فوتی‌ها کم شود؟ پاسخ مردم به این سؤال متفاوت و جالب است. خیلی از مردم در این مدت آنقدر خبرهای مربوط به کرونا و علایم و راه‌های درمان و پیشگیری از آن را مطالعه کرده‌اند که برای خودشان پزشک متخصصی شده‌اند.
چشم به انتهای حیاط مدرسه دوخته و منتظر آمدن دخترش است. بچه‌ها یکی یکی از حیاط بیرون می‌آیند و دست پدر و مادر را می‌گیرند. فریبا ماسک دخترش را بالا می‌دهد و می‌گوید اگر این روزها کرونا فروکش کرده به لطف واکسیناسیون گسترده و رعایت پروتکل‌های بهداشتی است: «روزهای خیلی سختی را پشت سر گذاشتیم. کمتر خانواده‌ای می‌بینیم که کرونا عضوی از آنها را نگرفته باشد. یک سال اول که خبری از واکسن نبود با وجود رعایت پروتکل‌های بهداشتی و قطع شدن رفت و آمدها بازهم خیلی‌ها مبتلا شدند. هر روز با نگرانی اخبار را دنبال می‌کردیم و نگران بچه‌ها بودیم. اما با تزریق دو دوز واکسن شرایط تغییر کرد. بعد از تزریق دوز بوستر آمار فوتی‌ها خیلی کم شد و معتقدم تجربه بالای پزشکان در کنار واکسیناسیون باعث شد تعداد مبتلایان کم شود. البته باتوجه به آمار بالای ابتلا در هند و آلمان و امریکا بعید نیست سویه جدیدی درست شود و سر از کشور ما در بیاورد. با وجود اینکه درصد رعایت پروتکل‌های بهداشتی کم شده اما من و خانواده‌ام همچنان رعایت می‌کنیم. البته فکر می‌کنم یک هفته قبل من و دختر و پسرم به سویه اُمیکرون مبتلا شدیم. پسرم سرفه و آبریزش بینی داشت و بعد دخترم مبتلا شد و من هم دو روز بدن درد داشتم.»
مریم و محدثه ضد واکسن هستند و تا امروز واکسن نزده‌اند. ماسک روی صورت‌شان را محکم می‌کنند و لباس‌های پشت ویترین را به هم نشان می‌دهند. به اعتقاد آنها خیلی از مردم در پیک‌های قبلی کرونا به این ویروس مبتلا شدند و به همین دلیل خیلی از مردم آنتی بادی دارند و به این ویروس مقاوم شده‌اند. مریم ادعا می‌کند اطلاعات زیادی درباره کرونا دارد و معتقد است جهش‌های متعدد این ویروس و ضعیف شدن آن باعث فروکش کرونا در ایران شده است: «خیلی از اطرافیان ما علایمی مثل سرماخوردگی پیدا می‌کنند و دکتر هم نمی‌روند ولی بالای 70 درصد آنها به کرونا نوع اُمیکرون مبتلا می‌شوند و تصور می‌کنند سرما خورده‌اند. این همان جهش‌های متعدد ویروس است و طبیعت ویروس این است که برای زنده ماندن باید جهش داشته باشد. همین جهش باعث ضعیف شدن آن می‌شود. من واکسن نزدم و این مدت هم همه پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کردم. البته کسانی را که واکسن‌ زده اند نقد نمی‌کنم ولی در پیک ششم افرادی که به نوع دلتا مبتلا شدند و به بیمارستان مراجعه کردند به دلیل داروهای ضدویروس و داروهای تقویتی که برای آنها تجویز می‌شد وضعیت‌شان بدتر شد.» محدثه حرف‌های مریم را تأیید می‌کند و می‌گوید: «وقتی یک ویروس همه‌گیری فراوانی داشته باشد قدرت کشندگی اولیه‌اش را از دست می‌دهد. البته خیلی از هموطنان ما جان‌شان را از دست دادند. در این مدت سویه‌های زیادی را شاهد بودیم که خوشبختانه قدرت کمتری نسبت به نوع ووهان و دلتا دارند. من هم مبتلا شدم و از آنجایی که اتوایمنی خفیف دارم اذیت شدم ولی خدا را شکر کارم به بیمارستان نکشید.» ایستگاه اتوبوس شلوغ‌تر از همیشه است. امیر گوشه‌ای ایستاده و صفحات مجازی را بالا و پایین می‌کند. کارمند صدا و سیما است. می‌گوید گزارش‌های مستند نشان می‌دهند واکسیناسیون جمعی و استفاده از واکسن‌هایی که بر پایه آر ان ای نبودند باعث شد کرونا در ایران فروکش کند. «سه دوز واکسن زدم و اگر لازم باشد دوز چهارم را هم تزریق می‌کنم. به اعتقاد من واکسیناسیون گسترده با واکسن‌هایی مثل برکت و سینوفارم که پایه طبیعی دارند باعث شد بدن مردم نسبت به این ویروس ایمن شود. امروز بیش از 90 درصد مردم در برابر نوع مرگبار این ویروس ایمن هستند. در کنار آن رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌های اجتماعی باعث شد قدرت گردش این ویروس کمتر شود. این نشان داد که ایرانی‌ها مردم منضبط و با کمالی هستند. برخلاف دو سال قبل امروز مردم نگرانی ندارند و می‌دانند در برابر این ویروس چه رفتاری کنند. امیدوارم جهش‌های این ویروس باعث ضعیف تر شدن آن شود و کرونا مثل آنفلوانزا یک بیماری فصلی شود.»
واکسیناسیون دیرهنگام و ابتلای درصد زیادی از مردم به سویه‌های دلتا و اُمیکرون از عواملی هستند که می‌توان از آنها به عنوان دلایل فروکش کرونا در ایران یاد کرد. دکتر هادی یزدانی پزشک عمومی ‌که از ابتدای شیوع کرونا در ایران بیماران زیادی را ویزیت کرده با تأکید بر این موضوع، معتقد است اگر می‌خواهیم از شر ویروس کرونا در امان بمانیم تزریق دوز بوستر و پروتکل‌های بهداشتی را باید جدی بگیریم: «واکسیناسیون در ایران دیرتر از اروپا و امریکا آغاز شد و واکسیناسیون عمومی تابستان و اوایل پاییز با استقرار دولت جدید آغاز و سرعت گرفت. به هر حال تزریق دیرهنگام واکسن در روزهایی که موج دلتا شیوع پیدا کرده بود مرگ و میر زیادی به همراه داشت و بر اساس آمار تعداد فوتی‌ها تا مرز 800 نفر در یک روز افزایش پیدا کرد  که باعث ایمنی جمعی در سویه‌های جدید شد. در کنار آن بخش زیادی از مردم در موج دلتا و بعد از آن در زمستان با موج اُمیکرون به این ویروس مبتلا شدند. البته ابتلای مردم به واریانت اُمیکرون خیلی بیشتر از دلتا است. به اعتقاد من سال گذشته درصد زیادی از مردم ما در موج‌های دلتا و اُمیکرون حداقل دوبار مبتلا شدند و تقریباً به یک ایمنی جمعی دست پیدا کردیم. از طرف دیگر واکسیناسیون باعث شد مردم ایمنی خوبی در برابر کرونا و جهش‌های آن پیدا کنند و در موج اُمیکرون تلفات ما به اندازه کشورهای اروپایی و امریکا  نباشد.
متأسفانه تصور اشتباهی در ارتباط با سویه اُمیکرون وجود دارد و برخی فکر می‌کنند این سویه مرگ و میر کمتری نسبت به سویه‌های قبلی دارد درحالی که درصد کشندگی این سویه با قبلی‌ها یکی است و به دلیل ایمنی طبیعی، اثرات واکسیناسیون و تزریق دوز بوستر کشندگی این ویروس در ایران کاهش پیدا کرده است. در ماجرای اُمیکرون همه به این نتیجه رسیدند دوز بوستر خیلی مهم است و سطح آنتی بادی را افزایش می‌دهد. افرادی که دو دوز تزریق کرده و یا بین دوزهای تزریقی فاصله زیادی افتاده و دوز یادآور تزریق نکرده‌اند بیشتر در معرض ابتلای شدید و حتی مرگ قرار دارند. این موضوع در کشورهایی که واکسیناسیون را زود شروع کردند و دوز یادآور نزدند نمود عینی بیشتری دارد. ابتلای مردم ایران از اوایل بهمن تا عید نوروز به اُمیکرون باعث شد ایمنی طبیعی به وجود بیاید و به همین دلیل شاهد پیک جدیدی نبودیم.»
به اعتقاد دکتر یزدانی نباید امروز به تصور اینکه کرونا تمام شده همه چیز را رها کنیم: «به دلیل واکسیناسیون و ابتلای بخش زیادی از مردم خیلی‌ها تزریق دوز بوستر را جدی نمی‌گیرند. باید توجه داشته باشیم تأثیر ایمنی دو دوز واکسن همیشگی نیست و باید تزریق دوز بوستر را جدی بگیریم. متأسفانه وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا این موضوع مهم (تزریق بوستر) را رها کرده‌اند وتبلیغی درباره آن نمی‌کنند. از طرف دیگر ایمنی طبیعی بدن هم ممکن است در برابر سویه‌های جدید اثری نداشته باشند و ویروس کرونا ممکن است با جهش جدید موج وحشتناکی را به راه بیندازد. اگر امروز تلفات کرونا به 8 نفر کاهش پیدا کرده است نباید همه چیز را رها کنیم. تحقیقات علمی نشان می‌دهد کرونا با عارضه‌های زیادی همراه است و نباید تصور کنیم یک بیماری شبیه سرماخوردگی است. این ویروس در برخی افراد می‌تواند با عارضه‌های متعددی مثل لخته خون و حتی امراض دیگری همراه باشد. نسبت به آن بی‌تفاوت نباشیم.»