سیاست‌های وزارت نفت دولت‌های یازدهم و دوازدهم، بر پایه بی‌توجهی به صادرات گاز و چشم دوختن به برجام موجب شد پرونده صادرات گاز ایران به پاکستان بی‌نتیجه بماند

گروه اقتصادی/    بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر گاز طبیعی در سبد انرژی جهانی 22 درصد، نفت خام 32 درصد و زغال سنگ 26 درصد سهم دارد؛ اما پیش‌بینی آینده این است که در سال 2050 میلادی یعنی حدود 28 سال دیگر، این سهم 32 درصدی نفت خام به 27 درصد و حتی کمتر تقلیل پیدا می‌کند. زغال سنگ نیز از 26 درصد به 17 درصد می‌رسد، اما در این میان، سهم گاز از 22 درصد کنونی به 27 درصد افزایش می‌یابد. این رشد فزاینده به این خاطر است که گاز یک منبع انرژی پاک است، ولی در همین سهم کنونی نیز یک بحران جدی در تأمین گاز طبیعی جهان بویژه اروپا رخ داده است؛ بحران کمبود عرضه گاز و نااطمینانی از عرضه پایدار گاز روسیه که از زمستان سال گذشته آغاز شد و پس از آغاز جنگ این کشور و اوکراین به اوج خود رسید.
در روزهای اخیر و پس از قطع صادرات گاز روسیه به لهستان و بلغارستان دغدغه گازی جهان جدی‌تر شد و ناتوانی این دو کشور در جایگزین کردن یک تولید کننده دیگر، اثبات کرد که در جهان امروز گاز می‌تواند حتی یک اسلحه اقتصادی باشد. روسیه پیش از این اعلام کرده بود که اگر خریداران گاز پول آن را به روبل (واحد پول روسیه) پرداخت نکنند، صادرات گاز متوقف خواهد شد و همین اتفاق نیز رخ داد. فایننشال تایمز در گزارشی عنوان می‌کند که از روز چهارشنبه هفته گذشته و در پی تصمیم روسیه برای توقف صادرات گاز به لهستان و بلغارستان قیمت گاز در اروپا حدود 20 درصد دیگر افزایش یافته و این کشورها به دنبال سازوکاری برای پرداخت پول گاز روسیه به روبل هستند.
با وجود تلاش کشورهایی مانند امریکا و قطر برای افزایش صادرات گاز به اروپا، هنوز بیش از 40 درصد تأمین گاز کشورهای اروپایی به روسیه وابسته است و تقریباً تمام آنها اذعان کرده‌اند که در تحریم گاز روسیه ناتوان هستند و اگر این واردات متوقف شود، دچار بحران جدی در تأمین انرژی خود می‌شوند؛ بحرانی که به مراتب می‌تواند از بحران انرژی دهه 1970 جدی‌تر باشد. در ماه‌های اخیر قیمت گاز در اروپا به سبب کاهش عرضه و عدم اطمینان از تأمین پایدار آن به بالاترین سطح تاریخی خود رسید و از 3.5 دلار برای هر مترمکعب فراتر رفت.
در این راستا، اروپا به دنبال تنوع بخشی سبد تأمین کنندگان گاز مصرفی خود است. اما سؤال اینجاست که سهم دومین دارنده ذخایر عظیم گازی جهان، یعنی ایران، از این بازار پرکشش چقدر خواهد بود؟
سهم ایران در بازار جهانی گاز
ایران اگرچه دومین دارنده ذخایر گازی جهان و سومین تولیدکننده گاز دنیاست اما کمتر از 2 درصد تجارت گاز جهان را به خود اختصاص می‌دهد. آن‌طور که محمدحسین عادلی، دبیرکل اسبق مجمع کشورهای صادرکننده گاز می‌گوید: «روسیه 18.5 درصد و ایران 18 درصد ذخایر گازی جهان را دارند. بعد از آنها ترکمنستان و قطر که به مراتب ذخایر کمتری دارند، در این رتبه‌بندی با کمتر از 10 درصد سهم در مقام سوم و چهارم هستند. هیچ کشوری در سطح ایران و روسیه منابع گازی ندارد یا حداقل هنوز کشف نشده است، اما در چنین شرایطی، بزرگترین صادرکنندگان گاز جهان امریکا و روسیه و سپس قطر هستند. کانادا، الجزایر، ترکمنستان، استرالیا، مالزی و اندونزی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.»
وی به «ایران» توضیح می‌دهد: «رویکرد اصلی تولیدکنندگان گاز در دنیا این است که گاز طبیعی را صادر کنند و بخشی از آن را که می‌توانند فرآوری و در صنعت پتروشیمی استفاده کنند، بیشتر دنبال این هستند که یک بازیگر استراتژیک از طریق گاز باشند. در حالی که ایران به دلیل مجموعه تصمیمات گرفته شده و شرایطی که طی چند دهه گذشته بر آن تحمیل شد، رویکرد داخلی دارد. ایران با تولید بیش از 230 میلیارد مترمکعب در سال به سومین تولیدکننده گاز جهان تبدیل شده است اما این مقام را در میان صادرکنندگان گاز ندارد.»
عادلی در خصوص علت این عقب‌ماندگی می‌گوید: «اینکه ما بزرگترین ذخایر جهان را داریم و تولیدکننده سوم هستیم، اما بازیگر بین‌المللی نیستیم؛ به چند عامل بستگی دارد؛ عواملی مانند رویکرد داخلی و تمرکز بر تأمین نیاز کشور، تحریم و تفکری که گاز را یک منبع داخلی می‌دانست و از صادرات آن ممانعت می‌کرد.»
گفتنی است ایران کمتر از 80 میلیون مترمکعب در روز صادرات گاز دارد. بخشی از گاز تولیدی کشور به ترکیه، عراق و ارمنستان صادر می‌شود، برای صادرات گاز به هند و ترکمنستان از طریق خط لوله توافقاتی انجام شده که به سرانجام نرسیده است. صادرات گاز به اروپا نیز که یک طرح قدیمی است و سال‌هاست روی آن بحث می‌شود، بی‌نتیجه مانده است.
برگ برنده روسیه
20 سال قبل، یعنی در دوره‌ای که ایران به دنبال صادرات گاز به اروپا با خط لوله بود، اروپا زیر 30 درصد به گاز روسیه وابسته بود؛ اما امروز حدود 40 درصد وابستگی پیدا کرده و همان‌طور که مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند، قطع این وابستگی در کوتاه مدت غیرممکن است؛ حتی قطع گاز ابزاری برای چانه‌زنی روسیه در روابط بین‌المللی است و به همین سبب، امریکا در تلاش است که به هر طریقی وابستگی اروپا به گاز روسیه را کاهش دهد.
عادلی با اشاره به اینکه در دنیا موضوع صادرات گاز به مرحله استراتژیک رسیده، عنوان می‌کند: «حضور کشورها در بازار‌های بین‌المللی انرژی، اهمیت استراتژیک و امنیت بین‌المللی برای آن کشورها به وجود می‌آورد.»
ایران دارای موقعیتی است که از نظر ذخایر و موقعیت جغرافیایی اگر اجازه ظهور پیدا بکند بازی موجود را تغییر خواهد داد و به اصطلاح یک game changer می‌شود. ایران می‌تواند نقش بزرگی در سطح جهانی هم در اروپا و هم شرق آسیا بخصوص در هند، چین و پاکستان ایفا کند. ال‌ان‌جی می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. استفاده از ال‌ان‌جی مانند تک محموله‌های نفتی است که در دشوارترین شرایط تاریخی کشور دولت موفق شده است مقداری از آن را بفروشد. البته هنگامی که مشکلات داخلی حل و بعد از آن تحریم هم برداشته و روابط بین‌المللی ایران تنش‌زدایی شود.
بی‌توجهی 8 ساله به صادرات
کارشناسان انرژی بر این باورند که سیاست‌های وزارت نفت دولت‌های یازدهم و دوازدهم، طی سال‌های گذشته متمرکز بر بی‌توجهی به صادرات گاز و چشم دوختن به برجامی بوده که بتواند تحریم‌ها را بردارد و مشکلات کشور را حل کند. نگاهی که موجب شد پرونده صادرات گاز ایران به پاکستان بی‌نتیجه بماند و تلاشی نیز برای تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی حتی در دوره برجام نشود. دولت قبل صادرات گاز را در اولویت‎های کاری خود نمی‌دید. در همین حال، دولت دوازدهم اعلام کرده بود که در سال ۱۳۹۹ صادرات گاز کشور به ۱۹۵ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد و علاوه بر عراق و ترکیه مقاصد جدیدی مانند عمان و پاکستان نیز به لیست اضافه خواهد شد؛ اما در عمل نه تنها صادرات گاز از ۷۰ میلیون مترمکعب در روز فراتر نرفت، بلکه صادرات گاز به همین کشورها نیز با مسائلی همراه بود.
طرح‌های ال‌ان‌جی کشور نیز که بارها کارشناسان بر آن تأکید کرده بودند، در دوره‌های قبل هیچ پیشرفتی نداشت. البته تحریم در این مسأله بی‌تأثیر نبود، اما اگر در این زمینه اقدامی صورت می‌گرفت و امروز ایران دارای حداقل 50 میلیون تن در سال ظرفیت تولید و صادرات ال‌ان‌جی بود، می‌توانست در بازار جهانی گاز نقش مهم‌تری را بازی کند.
دنیا از تحریم ایران ضرر کرد
مرتضی بهروزی‌فر، عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی می‌گوید که نه تنها اروپا بلکه کل دنیا از تحریم ایران ضرر کرده است، چراکه عدم توسعه ظرفیت تولید و صادرات نفت و گاز ایران در سال‌های گذشته موجب شده امروز ایران نقش پررنگی در بازارهای جهانی بویژه بازار گاز نداشته باشد و همین مسأله باعث افزایش قیمت انرژی شود.
وی در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار می‌کند: «اگر ایران زیرساخت تولید ال‌ان‌جی داشت امروز می‌توانست مانند امریکا و قطر، بخشی از بازار اروپا را به خود اختصاص دهد. اما ایران تأسیسات مایع‌سازی گاز را ندارد و تکنولوژی صنعت ال‌ان‌جی در اختیار امریکا و اروپاست.»
بهروزی‌فر می‌گوید که حداقل دو سال زمان نیاز است که ایران بتواند به بازار اروپا وارد شود. وی در این باره توضیح می‌دهد: «صادرات گاز مایع از مسیر عمان یکی از گزینه‌های روی میز است، اما در خوشبینانه‌ترین حالت، حداقل دو سال زمان نیاز است که ایران وارد بازار گاز اروپا شود. اما می‌توان از شرایط موجود بازار جهانی گاز برای رایزنی با همسایگان استفاده کرد و صادرات گاز را به همسایگان افزایش داد. البته به شرطی که مصرف داخلی مدیریت شود.»

2 واحد نیروگاه بخش صنعت تابستان وارد مدار می شود

مجری طرح احداث 10 هزار مگاوات نیروگاه توسط صنایع با اشاره به وارد مدار شدن دو واحد نیروگاه 366 مگاواتی در تابستان سال‌جاری، از پیشرفت 57 درصدی دوره پیشبرد طرح‌های نیروگاهی صنایع در هفت استان کشور خبر داد.
به گزارش وزارت نیرو، سید زمان حسینی با اشاره به تفاهمنامه 19 مهر 1400 میان وزارت نیرو و صمت، اضافه کرد: نیروگاه‌های واقع در استان‌های اصفهان، هرمزگان، یزد، کرمان، فارس، سمنان و خوزستان به مرحله اجرایی رسیده است. حسینی با اشاره به موضوع تأمین سوخت این نیروگاه‌ها نیز خاطرنشان کرد: با عنایت به پیگیری و هماهنگی بین وزارتخانه‌های نیرو، صمت و نفت، مجوز و تخصیص ساخت نیروگاه‌های فولاد مبارکه، آلومینیوم المهدی، گل گهر، لامرد، سمنان و فولاد خوزستان صادر و تأمین شده است. به گفته وی، تأمین سوخت هشت نیروگاه نیز در دست بررسی و اقدام است.

زیان‌دهی شرکت پالایش و پخش در سال 1399

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش، در مورد احداث یک پالایشگاه 140 هزار بشکه‌ای در سوریه گفت: بسته طراحی بنیادی و طراحی جزئیات طرح پالایشگاه الفروقلس به اتمام رسیده و اجرای فرایند مناقصه در دستور کار قرار گرفته است.
به گزارش فارس، جلیل سالاری درباره زیان‌دهی شرکت پالایش و پخش برخلاف صورت مالی منتشر شده در کدال گروه شرکت ملی پالایش و پخش در سال 99 نیز توضیح داد: طبق صورت مالی، تک تک شرکت‌های تابعه شرکت پالایش و پخش زیان‌ده بودند. اما پالایشگاه اراک را هم جزو گروه پالایش و پخش محسوب کردند و بدین صورت جمع این گروه سودده شد، چون پالایشگاه اراک سوددهی قابل توجهی داشت و ضرر مابقی شرکت‌ها را خنثی کرد وگرنه طبق همین صورت مالی، خود شرکت ملی پالایش و پخش نیز زیان‌ده است و اتفاقاً زیاندهی‌اش در سال 99 نسبت به قبل چند برابر شده است.