میترا جلیلی
خبرنگار
حواشی فیس‌بوک(متا) پایان ندارد و پس از افشاگری‌های فرانسیس هوگن مدیر سابق بخش محتوا در این شبکه اجتماعی درباره تخلفاتی چون نقض حریم خصوصی، تبلیغات محصولات نامناسب برای کودکان با هدف سودآوری بیشتر و... حالا موارد نقض حقوق بشر هم دامان آن را گرفته است. پس از آنکه ده‌ها پناهجوی روهینگیا در بریتانیا و امریکا در یک اعتصاب هماهنگ از فیس‌بوک شکایت کردند، حالا متا با دردسرهای قانونی بیشتری روبه‌رو است. به‌دنبال درخواست غرامت 150میلیارد دلاری پناهندگان روهینگیا از فیس‌بوک به‌دلیل کمک به‌ گسترش خشونت علیه این اقلیت مسلمان در میانمار، این پلتفرم تلاش‌هایی برای مقابله با انتشار چنین پست‌هایی در این کشور آغاز کرده اما این موضوع تأثیری در تصمیم پناهندگان نداشته است؛ ولی چرا فیس‌بوک تا این حد در ساماندهی حملات گسترده علیه مسلمانان و سرکوب آنها در میانمار نقش داشته و باعث یک دردسر بزرگ برای اقلیت مسلمان این کشور شده است؟
یکه تازی فیس‌بوک
در دادخواست شرکت‌های حقوقی «ادلسون پی‌سی» و «پی‌ال‌ال‌سی فیلدز» در ایالت کالیفرنیا آمده است که احساسات ضد روهینگیایی ناشی از فیس‌بوک، انگیزه و به دولت نظامی میانمار امکان داد تا در کارزار پاکسازی قومی مسلمانان در روهینگیا شرکت کند. البته نام میانمار در اسنادی که توسط هاوگن فاش شد و توسط آسوشیتدپرس مورد بررسی قرار گرفت نیز دیده می‌شود.
اما دلیل اهمیت بالای فیس‌بوک در میانمار چیست؟ پاسخ، رشد فوق‌العاده توسعه این شبکه اجتماعی در میانمار و یکه تازی در این کشور است. سرعت گسترش فیس‌بوک در میانمار در اوایل 2010 فوق‌العاده بود و به گفته شرکت‌های تحقیقات بازار، در سال 2014 تعداد کاربران فیس‌بوک به حدود 1.2میلیون نفر رسید. در ژانویه 2019 این تعداد به 21 میلیون کاربر رسید که حدود 40 درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهد. اما رشد این پلتفرم علاوه بر علاقه کاربران، ریشه در موضوعی مهم تر دارد و آن هم اینکه فیس‌بوک تقریباً از انحصار (مونوپلی) استفاده از رسانه‌های اجتماعی در این کشور برخوردار بود و بیش از 99 درصد از بازار رسانه‌های اجتماعی میانمار را به خود اختصاص داده بود. یکی از تحلیلگران امنیت سایبری معتقد است که فیس‌بوک تنها منبع اطلاعات آنلاین برای اکثریت در میانمار بوده است و همین موضوع راه را برای انتشار اخبار جعلی و خشونت‌آمیز هموار کرد.
ولی دلیل سلطه فیس‌بوک بر میانمار چیست؟ یکی از دلایل این سلطه را می‌توان طرح این کمپانی در کشورهای درحال توسعه با عنوان «مبانی رایگان» دانست. مشارکت فیس‌بوک با شرکت‌های مخابراتی بزرگ مانند Telenor نروژی نیز به گسترش فوق‌العاده این کمپانی کمک کرده است.فیس‌بوک همچنین در سال 2014 قراردادی را ارائه کرد که در آن کاربران میانمار می‌توانستند بدون هیچ هزینه‌ای برای اینترنت دیتا، در گوشی هوشمند خود از فیس‌بوک استفاده کنند. ازسوی دیگر هرچند با وجود گسترش اتصال به اینترنت، کیفیت آن ضعیف بود، اما تلاش شد تا فیس‌بوک بهتر از سایر پلتفرم‌ها بارگیری شود. درنهایت، فیس‌بوک قراردادهایی با تولیدکنندگان و خرده فروشان منعقد کرد تا فیس‌بوک را از قبل روی تلفن‌های همراه مردم میانمار بارگذاری کند.
بی توجهی متا به محتوا
باوجود نفوذ سریع فیس‌بوک در میانمار، هیچ نشانه‌ای وجود نداشت که ثابت کند این شرکت توجهی به تأثیر پلتفرم خود بر جامعه میانمار داشته باشد. در اوایل سال 2013، معاون وزیر اطلاعات میانمار نسبت به انتشار شایعات و گسترش سخنان تنفرآمیز درکشور بر بستر فیس‌بوک اعتراض کرد ولی این پلتفرم هیچ واکنشی نشان نداد. پس‌از حوادث خشونت‌آمیز در سال 2014، گروه‌های جامعه مدنی، محققان و کارآفرینان فناوری بارها با مقامات فیس‌بوک ارتباط برقرار کردند و به انتقاد از این پلتفرم به‌دلیل انتشار ترویج خشونت و نفرت پراکنی بویژه از طریق حساب‌های جعلی پرداختند. در یکی از این پست‌ها که توسط گروه‌های جامعه مدنی برای فیس‌بوک شناسایی شد، آمده بود: ما به نسل کشی مسلمانان میانمار می‌پردازیم. باوجود این انتقادات، تا سال 2015 فیس‌بوک عملاً هیچ ظرفیتی برای شناسایی سخنان نفرت‌انگیز در پلتفرم خود در میانمار، چه از طریق پردازش کامپیوتری و چه از طریق تحلیلگران انسانی، نداشت. درواقع در سال 2015، فیس‌بوک تنها دو تحلیلگر برمه‌زبان داشت که روزانه میلیون‌ها پست را مورد بررسی قرار می‌دادند تا سخنان تنفرآمیز و حاوی خشونت را حذف کنند که این تلاش در مقابل تعداد کاربران فیس‌بوک در این کشور چندان کارگر نبود.
خشــــونت نظامی و غیــــرنظامـــی علیه مسلمانان در میانمار در سال‌های 2016 و 2017 به اوج خود رسید وبه موازات آن، انتشار سخنان حاوی خشونت و نفرت علیه اقلیت مسلمان میانمار در فیس‌بوک افزایش یافت. حملات یک گروه شورشی در ایالت راخین(Rakhine) در اکتبر 2016 منجر به انتقام‌جویی‌های بزرگ علیه جوامع مسلمان، عمدتاً توسط ارتش میانمار شد. یک سال بعد عملیات نظامی گسترده‌تر و خشونت آمیزتر علیه جوامع مسلمان در نهایت تقریباً یک میلیون نفر را از ایالت راخین به بنگلادش همسایه آواره کرد. پس از بحران راخین در سال 2017، سازمان ملل یک «مأموریت حقیقت یاب مستقل بین‌المللی در میانمار» را آغاز کرد که شامل تحقیق درباره نقش فیس‌بوک در این بحران بود. این گزارش نشان داد که «فیس‌بوک ابزار مفیدی برای کسانی است که به‌دنبال گسترش نفرت هستند» و پاسخ این پلتفرم «آهسته و بی‌اثر» بوده است. گسترش سخنان نفرت پراکنی در فیس‌بوک در میانمار به وضوح با این روایت که فیس‌بوک در حال ساختن جوامع جهانی «با تفکر مدنی» است، مخالف بود.
در سال 2018، تحقیقات سازمان ملل متحد نشان داد که خشونت علیه روهینگیا یک نسل‌کشی است و فیس‌بوک «نقش تعیین کننده» در این جنایات ایفا کرده و باعث شده است بیش از 10 هزار روهینگیایی کشته شده و بیش از 150 هزار نفر نیز مورد خشونت فیزیکی قرار بگیرند. هرچند ابتدا فیس‌بوک مشکلات را به گردن نگرفت و آن را ناشی از فقدان سواد رسانه‌ای دیجیتال در میانمار دانست اما ماه‌ها بعد، فیس‌بوک اعتراف کرد که «برای کمک به جلوگیری از استفاده از این پلتفرم ما برای ایجاد تفرقه و تحریک خشونت آفلاین» به اندازه کافی تلاش نکرده است.

لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور روز دوشنبه از سوی رئیس‌جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در لایحه بودجه ۱۴۰۱ مکلف شده، فاز نخست ایجاد «پنجره ملی خدمات هوشمند دولت» را تا پایان دی ۱۴۰۱ اجرایی کند.
به‌گزارش ایرنا، بند «و» تبصره ۷ لایحه بودجه ۱۴۰۱ به تحقق دولت هوشمند و ارائه خدمات دولت الکترونیکی اختصاص یافته است. براساس این بند، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف شده ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ این قانون، معماری کلان و الزامات فنی ارائه خدمات هوشمند و نحوه راه‌اندازی پنجره واحد خدمات هوشمند دستگاه‌ها را تدوین و جهت تصویب به شورای اجرایی فناوری اطلاعات ارائه دهد.
سازمان اداری و استخدامی کشور مکلف است ظرف مدت حداکثر سه ماه پس از ابلاغ این قانون، فرایندهای منجر به ارائه خدمات اختصاصی هر کدام از دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی را با اولویت خدمات پرکاربرد اختصاصی دستگاه بهینه کرده و جهت الکترونیکی کردن، آنها را به دستگاه مربوطه ابلاغ کند.
در این بخش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف شده، ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ این قانون، معماری کلان و الزامات فنی ارائه خدمات هوشمند و نحوه راه‌اندازی «پنجره واحد خدمات هوشمند دستگاه‌ها» را تدوین و جهت تصویب به شورای اجرایی فناوری اطلاعات ارائه دهد.
دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی مکلف شده‌اند «پنجره واحد خدمات هوشمند» خود را بر اساس الزامات مصوب شورای اجرایی فناوری اطلاعات حداکثر تا بهمن‌ ۱۴۰۱ راه‌اندازی کرده و حداقل یک سوم از خدمات اختصاصی خود را با اولویت خدمات پرکاربرد از طریق این پنجره ارائه دهند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است فاز نخست «پنجره ملی خدمات هوشمند دولت» را تا پایان دی ۱۴۰۱ راه‌اندازی کند. دستگاه‌های موضوع ماده (۲۹) قانون برنامه ششم توسعه کشور و نهادهای عمومی مکلف شده‌اند که در تعامل با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پنجره واحد خدمات هوشمند خود را به «پنجره ملی خدمات هوشمند دولت» متصل کنند، به‌گونه‌ای که خدمات اختصاصی آنها ازطریق «پنجره ملی خدمات هوشمند دولت» قابل دسترسی باشد.
دستورالعمل اجرایی این بند شامل مصادیق خدمات برنامه‌های اجرایی و اقدامات مشمول اولویت‌ها، اصول حاکم و ضوابط ساماندهی و موارد مشابه، یک ماه پس از ابلاغ این قانون با همکاری سازمان اداری و استخدامی کشور و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تدوین و به تصویب شورای اجرایی فناوری اطلاعات می‌رسد.

ورود وزیر ارتباطات به شبکه های اجتماعی

روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، فهرست صفحات رسمی عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات در شبکه‌های اجتماعی را اعلام کرد.
به‌گزارش «ایران»، جمال هادیان رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با انتشار توئیتی از ایجاد صفحات رسمی عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در فضای مجازی خبر داد. طبق اعلام روابط عمومی این وزارتخانه، وزیر ارتباطات عضو شبکه‌های داخلی و خارجی از جمله‌ : آی گپ، ایتا، بله، روبیکا، سروش، گپ، روبینو، لینکدین و اینستاگرام است و با شناسه کاربری EisaZarepour فعالیت می‌کند و با مردم در ارتباط خواهد بود. عدم حضور وزیر ارتباطات در فضای مجازی در چند ماه اخیر با انتقاداتی همراه بود و وی پیش‌تر در پاسخ به این سؤال که چرا به‌عنوان وزیر ارتباطات در شبکه‌های اجتماعی حضور فعال ندارد، گفته بود: در شبکه‌های اجتماعی هستم اما ترجیح می‌دهم وزیر برقراری ارتباطات باشم تا وزیر رسانه. وی همچنین یادآور شده بود: برای ارتباط خانوادگی و برقراری ارتباط با دانشجویان همه ساعته آنلاین هستم و پاسخگوی ایمیل نیز هستم، اما فرصت زیادی برای حضور در شبکه‌های اجتماعی ندارم. نباید توقع داشت که در همه ساعت‌ها در شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشم و پاسخ بدهم. در حال حاضر نیز روزانه پیام‌های بسیاری از اکانت‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی حضور دارم دریافت می‌کنم. اگر بخواهم به تمامی پیام‌ها پاسخ دهم و حضور مداوم داشته باشم باید کل کارم را تعطیل کنم اما نگاه منفی به شبکه‌های اجتماعی ندارم.هم اکنون به نظر می‌رسد با وجود انتقادات صورت گرفته، وزیر ارتباطات ترجیح داده است که به عضویت رسمی شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های داخلی و خارجی مجاز درآید.

 تکاپو برای ترمیم حفره خطرناک امنیتی

شرکت‌های بزرگ جهان برای ترمیم آسیب‌پذیری نرم افزاری که کارشناسان به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین حفره‌های امنیتی توصیف کرده‌اند، به تکاپو افتاده‌اند .در این راستا سازمان امنیت سایبری دولت امریکا اعلام کرد وجود حفره‌ای امنیتی در نرم افزار Log4j می‌تواند به هکرها اجازه دهد به سیستم‌های رایانه‌ای دسترسی پیدا کنند.
به‌گزارش ایسنا، شرکت‌های مایکروسافت و سیسکو توصیه‌هایی درباره این حفره امنیتی منتشر کرده اند و طراحان نرم افزار اواخر هفته گذشته وصله‌ای را عرضه کردند اما این راهکار به هزاران شرکت بستگی دارد که وصله امنیتی را پیش از بهره‌برداری هکرها از آن استفاده کنند.
چارلز کارماکال، مدیر فناوری شرکت امنیت سایبری ماندیانت گفت: این احتمالاً بدترین آسیب‌پذیری امنیتی ، دست‌کم  در۱۰ سال اخیر یا بیشتر است. ماندیانت در چند روز گذشته درخواست‌های کمک متعددی از سوی شرکت‌های بزرگ دریافت کرده است.
طبق اعلام بنیاد نرم افزار آپاچ که Log4j را دارد، تیم امنیت ابری گروه علی بابا اخیراً این حفره امنیتی را کشف کرده است. این آسیب‌پذیری به هکرها اجازه می‌دهد کنترل یک سیستم را به‌دست بگیرند. به‌دلیل این‌که کد رایانه‌ای معیوب در همه نوع نرم افزاری وجود دارد، فرایند به روزرسانی را دشوار کرده است.
جن ایسترلی، مدیر سازمان امنیت سایبری و امنیت زیرساخت امریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد: این آسیب‌پذیری یک ریسک جدی ایجاد می‌کند و فروشندگان باید محصولات مختلفی که از این نرم افزار استفاده می‌کنند را شناسایی و وصله امنیتی را برای آنها به‌کار بگیرند.