فریبا خان احمدی
خبرنگار
با افزایش آمار واکسیناسیون علیه بیماری کووید-19 و پس از تزریق دوز اول واکسن کرونا به بیش از 44 میلیون ایرانی بتازگی دولت سیزدهم گام دیگری به سوی واکسیناسیون جمعی حتی در میان کودکان بالای 12 سال در کشور برداشته است؛ گام‌هایی که ممکن است بزودی ‌بلندتر شود و رده سنی واکسیناسیون برای رسیدن به ایمنی جمعی 90 درصدی جمعیت حتی گروه سنی 2 تا 12 سال را  نیز دربربگیرد. در ایران واکسن سینوفارم برای تزریق به گروه سنی 12 تا 17 سال، تنها واکسنی است که براساس اعلام وزارت بهداشت به‌منظور افزایش ایمنی جمعی و بازگشایی مدارس به کودکان تزریق می‌شود. گرچه که طبق اعلام وزارت آموزش و پرورش رضایت والدین از شروط تزریق واکسن به گروه سنی زیر 18 سال است به‌طوری که شروع تزریق سینوفارم به گروه‌های سنی پایین‌تر حساسیت‌ها را هم بیشتر کرده و در عین حال سؤالات بسیار زیادی ذهن والدین را درگیر خود کرده است که آیا فرزندان‌شان واکسن بزنند یا نزنند؟ آنها از مسئولان وزارت بهداشت و کارشناسان این حوزه می‌خواهند با جزئیات و با دلیل و سند درباره تزریق واکسن سینوفارم به گروه سنی 12 تا 17 سال توضیح دهند. اینکه در ایران بر اساس کدام مطالعه و شواهد علمی تزریق سینوفارم را برای گروه سنی دانش‌آموزی آغاز کرده‌اند؟ آیا پیش از انجام کارآزمایی‌های بالینی می‌توان واکسن را به گروه سنی 12 تا 17 سال تزریق کرد؟ چه مطالعاتی در زمینه تزریق واکسن سینوفارم به کودکان انجام شده است؟ و... انبوه سؤالات دیگر که این روزها از زبان اولیای دانش‌آموزان شنیده می‌شود و آنها را در دوراهی زدن یا نزدن واکسن کرونا به فرزندانشان قرار داده است.
سینوفارم دیتاهای علمی زیادی برای تزریق به کودکان زیر 18 سال دارد
حسن رودگری، معاون پژوهشی سازمان نظام پزشکی کشور در پاسخ به اینکه آیا دیتای علمی برای تزریق سینوفارم به کودکان زیر 18 سال وجود دارد؟ به «ایران» می‌گوید: نمی‌توانم دیتای غربی مبنی بر تزریق سینوفارم به گروه سنی زیر 18 سال معرفی کنم اما یکسری تحقیقات علمی برای تزریق سینوفارم به گروه سنی زیر 18 در کشور امارات انجام شده است و همچنین کمپانی تولید کننده سینوفارم نیز مطالعاتی در این زمینه داشته که البته این پژوهش بیزینس‌محور است. تحقیقات مرتبط با دیتاهای علمی امارات با کمک محققان غربی انجام گرفته به‌طوری که آنها به قدری به سینوفارم اعتماد کرده‌اند که سینوفارم الحیات در این کشور تولید می‌شود.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه می‌افزاید: نکته جالب اینجاست که امارات معتقد است نباید فایزر را به بچه‌ها تزریق کرد و شاید به عنوان دوز بوستر به کودکان فایزر بزنند اما باید هر دو دوز اول و دوم واکسیناسیون کودکانشان واکسن سینوفارم باشد. در چین نیز واکسن سینوفارم را برای کودکان بالای دو سال تزریق کرده‌اند. اینها تنها دیتاهای ما هستند و می‌توان گفت نباید انتظار ایجاد عوارض بد را داشته باشیم. ضمن اینکه امارات در مقاله‌ای که منتشر کرد نشان می‌داد از 900 کودکی که واکسن سینوفارم دریافت کرده‌اند عوارض پس از تزریق واکسن همان عوارض شایعی است که در بزرگسالان پس از تزریق این واکسن مشاهده می‌شود.
به گفته معاون پژوهشی سازمان نظام پزشکی کشور در ایران و در بین واکسن‌های وارداتی آسترازنکا، سینوفارم و اسپوتنیک فقط واکسن سینوفارم دیتاهای علمی خوب و زیادی برای تزریق به کودکان زیر 18 سال دارد.
ما به دنبال در صد پوشش ایمنی جمعی هستیم
آیا واکسیناسیون کودکان و نوجوانان در برابر کرونا باید انجام شود؟ علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به این سؤال به «ایران» می‌گوید؟: ابتدا باید به اهمیت واکسیناسیون در کودکان اشاره کنم. به 5 دلیل عمده باید کودکان را علیه ویروس کرونا واکسینه کنیم. اولاً ما جزو معدود کشورهایی هستیم که در 19 ماه اخیر آموزش کودکان مجازی بوده است و نه تنها به جنبه‌های آموزش لطمه زده بلکه بلوغ اجتماعی کودکان را هم دچار چالش کرده است این در حالی است که سازمان بهداشت جهانی به آموزش حضوری کودکان تأکید دارد. ثانیاً در ایران با توجه به تراکم دانش‌آموزان در فضاهای آموزشی و عدم تهویه مناسب کلاس‌های درسی نباید انتظار داشت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس رعایت شود. ثالثاً کودکان یکی از اجزای مهم جامعه در پخش ویروس کرونا هستند و علی‌رغم سوشه ووهان، واریانت دلتا کودکان را هم مورد هدف قرار می‌دهد و کودکان نیز به بیماری شدید مبتلا می‌شوند و حتی با ابتلای شدید فوت هم می‌کنند. رابعاً چنانچه همه توان دولت‌ها برای واکسیناسیون گروه سنی بزرگسالان باشد خواه ناخواه کووید را به سمت کودکان سوق می‌دهیم که در این‌صورت خطر کرونا بیش از پیش خواهد بود چرا که وقتی جمعیت کودکان واکسینه نشود چرخه ویروس فعال می‌ماند و حتی خطر ایجاد واریانت‌های جدید هم پیش‌بینی می‌شود. خامساً با توجه به ظهور سویه دلتا؛ هدف از واکسیناسیون افزایش ایمنی جمعی به عدد 70 درصد نیست بلکه به دلیل افزایش میزان آلودگی و انتقال ویروس عدد ایمنی جمعی باید تا 90 درصد برسد برای همین است که واکسیناسیون کودکان باید پا به پای بزرگسالان انجام شود و نباید گروه سنی زیر 18 سال را در اولویت بعدی قرار دهیم.
ناجی درباره شواهد علمی مبنی بر تزریق واکسن سینوفارم به کودکان 12 تا 17 سال در ایران نیز عنوان می‌کند: اول باید ببینیم چه واکسن‌هایی برای تزریق به کودکان در دنیا، دیتاهای علمی دارند. فایزر و مدرنا جزو واکسن‌هایی هستند که مجوز مصرف گروه سنی 12 تا 17 سال را در کشورهای اروپایی و امریکا گرفته‌اند. واکسن سینوفارم نیز بر اساس مطالعاتی که انجام شده و نتایج آن در مجله لنست چاپ شده است نشان می‌دهد تزریق آن برای گروه سنی 3 تا 17 سال بی‌ضرر و ایمن است و اثر بخشی و تأثیرپذیری مناسبی از سینوفارم در این رده سنی گزارش شده است. به‌طوری که در تمام افرادی که در این گروه سنی وارد مطالعه شدند بعد از 56 روز مشاهده کردند 100 درصد کودکان آنتی بادی خنثی‌کننده در سطوح بسیار بالایی دارند بنابراین سینوفارم واکسن بسیار خوبی برای کودکان است اما اینکه چرا در کشورهای اروپایی سینوفارم را به کودکان تزریق نمی‌کنند چون سینوفارم جزو واکسن‌های آنها نیست؛ تزریق یک واکسن خاص بستگی به دسترسی کشورها به آن واکسن و مجوزهای مصرف اضطراری در کشورها دارد.به گفته رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی در حال حاضر کشورهایی چون چین و امارات و تایوان نیز مجوز مصرف اضطراری برای تزریق سینوفارم به گروه سنی زیر 18 سال داده‌اند. با توجه به تعداد موارد مورد مطالعه در فاز یک و دو کارآزمایی‌های مرتبط با سینوفارم به نظر می‌رسد فاصله زیادی بین تعداد موارد کارآزمایی بالینی سینوفارم و فایزر و مدرنا نیست. کارآزمایی بالینی سینوفارم روی 2 هزار و 260 کودک انجام شده و نتایج بسیار خوبی به‌دست آمده است بنابر اطلاعات موجود واکسن سینوفارم جزو انتخاب‌های بسیار خوب برای کودکان است چون پلتفرم واکسن غیر فعال است و به‌طور کلی این پلتفرم نسبتاً بی‌ضرر است و سابقه مصرف این نوع واکسن‌ها در تمام دنیا وجود دارد برای مثال پلتفرم ساخت واکسن آنفلوانزا نیز شبیه به پلتفرم واکسن سینوفارم است.
او با بیان اینکه در ایران واکسن سینوفارم جزو واکسن‌های بسیار خوب برای گروه سنی کودکان محسوب می‌شود، می‌افزاید: فاز سه مطالعات بالینی واکسن سینوفارم در امارات به منظور بررسی اثر بخشی آن روی کودکان در حال انجام است اما مطالعات اولیه نشان‌دهنده ایمن و بی‌ضرر بودن آن است.
ناجی با تأکید بر اینکه سینوفارم جزو واکسن‌های شناسنامه داراست و در گروه سنی 18 تا 59 سال مجوز مصرف اضطراری را از سازمان بهداشت جهانی گرفته است عنوان می‌کند: اگر سینوفارم برای گروه سنی 12 تا 17 سال انتخاب شده بر اساس مطالعات علمی مطلوب است بنابراین باید واکسیناسیون کودکان نیز به شکل یکپارچه و با بزرگسالان انجام گیرد تا کودکان هر چه سریع‌تر به فضاهای اجتماعی و آموزشی برگردند بخصوص اینکه در کشور ما این موضوع به اثبات رسیده که در اقدامات غیر درمانی برای کنترل کووید19 موفق نبودیم در غیر این‌صورت پیک‌های متعدد زیادی را شاهد نبودیم در شرایط فعلی علی‌رغم آنکه ما زمان طلایی واکسیناسیون را از دست داده‌ایم و واکسیناسیون باید زمانی انجام می‌شد که موج کووید19 فروکش کرده بود با وجود این ضروری است از تزریق واکسن استقبال کنیم تا هر چه سریع‌تر به‌ایمنی جمعی برسیم و نگذاریم پیک‌های بلندی را تجربه کنیم.
او با بیان اینکه باید واکسیناسیون کودکان بی‌وقفه و با سرعت بالا انجام بگیرد می‌گوید: واکسن سینوفارم کودکان و بزرگسالان تفاوتی باهم ندارد فقط در کودکان دو دوز به فاصله 21 روز و در بزرگسالان همان دوز به فاصله 28 روز استفاده می‌شود.

معاون بهداشت وزارت بهداشت، در نشست خبری که به مناسبت هفته سلامت روان برگزار شد با بیان اینکه پیک بعدی کرونا در آبان ماه اتفاق می‌افتد، گفت: متأسفانه بازگشایی‌ها زودتر از موعد صورت گرفت علی‌رغم اینکه هنوز بحث محدودیت‌های هوشمند را اعلام نکردیم و جلسات کارشناسی که می‌گذاریم برای رفع محدودیت‌ها است. دستور ریاست جمهوری نیز این است که برنامه‌ریزی‌ها به همین سمت باشد تا کار و تفریح مردم برقرار باشد. ما می‌خواهیم با کرونا زندگی کنیم و برای این کار باید شرایطی برای سالم زندگی کردن داشته باشیم و محدودیت برای کسانی باشد که واکسن نزدند یا پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند. پیش بینی کردیم با صلاحدید ستاد مقابله با کرونا از اول آبان بتوانیم محدودیت‌ها را رفع کنیم و از ۸ آبان هم با قضیه جدی‌تر برخورد  و نظارت کنیم تا محدودیت‌ها منطقی برداشته شود.
کمال حیدری افزود: الان تقریباً تمام اطلاعات جامع پیرامون افرادی را که واکسن زدند و نزدند داریم و اختلاف فاحشی میان تعداد مبتلایان واکسن زده و نزده وجود دارد. واکسن برای همه فراهم است ولی متأسفانه برخی دچار تشکیک هستند، اما مطمئن باشید واکسن‌های موجود مورد تأیید مراجع علمی است و اولین واکسن بهترین واکسن است و باید از فرصت موجود استفاده کنیم تا اگر موج بعدی هم در راه باشد جامعه ایمنی کافی را دریافت کند.وی تصریح کرد: با توجه به ماهیت کرونا، تجمعات، مسافرت‌ها و... عاملی برای شیوع بیشتر ویروس است و پیش‌بینی ما این است که شاید در ماه آینده پیکی تجربه کنیم اما خیلی از مسائل مانند پوشش واکسیناسیون، رعایت پروتکل‌ها و... تأثیرگذار است که پیشگویی‌های ما را تحت تأثیر قرار دهد.
وی افزود: ۴ گروه شغلی داریم که نوع ورود به مشاغل و اماکن، نوع خدمات، خدمت‌گیرندگان و خدمت‌دهندگان، سفرها و... همگی در پروتکل‌های جدید  مشخص شده است که در صورت تأیید اعلام می‌شود.همچنین مدیر کل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت افسردگی را از علل اصلی بار بیماری‌ها در جهان خواند و گفت: در سطح جهان از هر هفت کودک و نوجوان سنین ۱۰ تا ۱۹ سال یک نفر دچار اختلال روانی است که معمولاً نیمی از این اختلالات در سن ۱۴ سالگی آغاز می‌شود. باید توجه کرد که اختلالات روانی در سنین نوجوانی آغاز می‌شود و این بسیار اهمیت دارد. ما با معضلی مواجهیم که از سنین نوجوانی و جوانی افراد را درگیر می‌کند.
حاجبی گفت: آمارهای ما نشان می‌دهد که افرادی که به اختلالات شدید روانپزشکی مبتلا هستند، ممکن است بین ۱۰ تا ۲۰ سال به دلیل ابتلا به این اختلال روانپزشکی عمرشان کمتر شود. اعداد و ارقام در این زمینه زیاد است  که وقتی به آنها می‌پردازیم، بیشتر می‌توان به حوزه سلامت روان واهمیت پرداختن به آن پی برد.حاجبی درباره افزایش اختلالات اضطرابی در دوران پاندمی کرونا گفت: قبلاً شیوع اختلالات روانپزشکی ما بین ۲۳.۴ و ۲۳.۶درصد بود. در اواخر سال ۱۳۹۹ هم مطالعه کشوری دیگری انجام شد که شیوع اختلالات روانپزشکی به ۲۹.۷ درصد رسید. جالب است بدانید که در این مطالعه ۲۹.۷ در جمعیت عمومی استخراج شد، اما در همان مطالعه  متوجه شدند که ۱۴.۹ درصد از کسانی که در مطالعه شرکت کرده بودند، به کرونا هم مبتلا شده بودند. حال قدم بعدی این بود که در افرادی که به کرونا مبتلا شدند، میزان شیوع اختلالات چقدر شده است که مطالعه نشان داد که میزان شیوع اختلالات روانپزشکی در این افراد ۳۹.۸ درصد است که نشان می‌دهد ابتلا به کرونا در این گروه خاص جمعیت هدف، امکان مسائل روانشناختی را بالا برده است. همچنین در مطالعه مشخص شد که چهار درصد افرادی که در مطالعه شرکت کرده‌اند، افرادی هستند که یک عضو نزدیک خانواده خودشان را به علت کرونا از دست داده‌اند و در این افراد میزان اختلالات روانشناختی ۴۰.۸ درصد بود. این نتایج نشان داد که ما با بحرانی به نام کرونا مواجهیم و مشکل جهانی است. در همه جای دنیا کرونا منجر به افزایش مشکلات در حوزه سلامت روان شده است. فقط هم کرونا نیست و در زمان سارس و مرس هم پیش آمده بود.
حاجبی درباره وضعیت سلامت روان در کشور گفت: طبق آخرین آمار در کشور ۲۹.۷ درصد از افراد گروه سنی ۱۵ سال به بالا به نوعی یا به شکلی مشکل روانشناختی دارند که این مشکل باید ارزیابی شود.

معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور از رایزنی این سازمان با وزارت بهداشت برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا به معلولان و سالمندان مقیم در مراکز شبانه‌روزی خبر داد.  به گزارش ایسنا، محمد نفریه، با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۵۰ هزار سالمند، افراد دارای معلولیت جسمی و معلول روانی مزمن در مراکز بهزیستی بستری هستند، گفت: بهزیستی در حال رایزنی برای واکسیناسیون دوز سوم افراد مقیم در مراکز شبانه‌روزی به ویژه سالمندان و معلولان روانی مزمن  است که جزو گروه‌های پرریسک محسوب می‌شوند.   وی با بیان اینکه در دو مرکز آلودگی دیده شده است، افزود: اگرچه میزان مرگ و میر کم است اما در دو مرکز نسبت آلودگی بالا رفته و این موضوع برای ما جای سؤال داشته است؛ در این راستا با وزارت بهداشت مکاتباتی صورت گرفته تا در این زمینه اقدام کنند و اکنون این افراد کاندیدا شده‌اند تا دوز سوم را دریافت کنند.در حال حاضر نرخ مرگ و میر در مراکز کاهش یافته است و افرادی هم که بر اثر کرونا در مراکز فوت می‌کنند یا به دلیل دستور پزشک واکسن نزده‌اند یا خانواده اجازه تزریق واکسن را نداده است.  به گفته نفریه، در گذشته نسبت مرگ و میر افراد در مراکز به مرگ و میر در کل کشور، حدود ۰.۰۹ درصد بود که اکنون این رقم به ۰.۰۴ درصد کاهش یافته است. مصطفی سراج مدیرکل سابق دفتر امور مراکز توانبخشی و مراقبتی سازمان بهزیستی کشور نیز در توضیح این خبر و رفع نگرانی‌های ایجاد شده به «ایران» گفت: از آنجایی که واکسیناسیون در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی از اسفندماه سال گذشته آغاز شد و هم اکنون بیش از ۶ ماه از دریافت دو دوز واکسن توسط جمعیت هدف می‌گذرد، افزایش تعداد مبتلایان به بیماری کرونا امری طبیعی است. او با اشاره به اینکه بروز این مشکل پس از گذشت زمان قابل پیش‌بینی بود، تصریح کرد: با توجه به اینکه پروتکل‌های بهداشتی به شدت و به طور دقیق در مراکز رعایت می‌شود و محدودیت‌ها همچنان ادامه دارد دلیل ابتلا تنها گذشت زمان حدود ۶ ماه از تزریق دوز دوم است . از این رو با تزریق دوز سوم در اسرع وقت می‌توان از افزایش تعداد مبتلایان به کرونا در مراکز جلوگیری کرد.

بیست‌وچهارمین محموله واکسن کرونا تهیه‌ شده از سوی جمعیت هلال‌احمر شامل ۶ میلیون دوز واکسن، روز یکشنبه هجدهم مهرماه به کشور وارد شد.
به‌گزارش ایسنا، رئیس جمعیت هلال احمر از ورود ۱۸ میلیون دوز واکسن به کشور در قالب سه محموله طی هفته جاری توسط این جمعیت خبر داد و گفت: با مدیریت معاون اول رئیس جمهوری و همکاری و همراهی وزارت بهداشت، وزارت امور خارجه، بانک مرکزی و گمرک برای اولین بار در کشور ۱۸ میلیون دوز واکسن از نوع سینوفارم در یک هفته وارد می‌شود که اولین محموله ۶ میلیونی از این ۱۸ میلیون دوز امروز به ایران رسید و تحویل وزارت بهداشت شد. به‌طور کلی این جمعیت از اردیبهشت‌ ماه تاکنون ۵۸ میلیون و ۳۹۰ هزار دوز واکسن به کشور وارد کرده که با احتساب واردات دو محموله دیگر این میزان به ۷۰ میلیون و ۳۹۰ هزار دوز می‌رسد.کریم همتی با اعلام تزریق نزدیک به ۶۳ میلیون دوز واکسن در کشور اظهار کرد: خوشبختانه با تداوم واردات واکسن از سوی هلال احمر به ایران، طبق اعلام وزارت بهداشت تا ۱۷ مهرماه به میزان ۴۴ میلیون و ۳۷۸ هزار و ۲۳۴ دوز واکسن در نوبت اول و ۱۸ میلیون و ۶۰۰ هزار و ۵۵۴ دوز واکسن در نوبت دوم تزریق شده است. براین اساس مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۶۲ میلیون و ۹۷۸ هزار و ۷۸۸ دوز رسیده است.

مراسم نمادین آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی امروز با حضور رئیس‌جمهوری در دانشگاه تهران برگزار می‌شود.
به گزارش ایسنا، این مراسم امروز دوشنبه ۱۹ مهر ماه با حضور آیت‌الله رئیسی، رئیس جمهوری، در تالار علامه امینی دانشگاه تهران برگزار می‌شود. سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا این برنامه به صورت مجازی در دانشگاه تهران برگزار شد، اما امسال رئیس جمهوری به صورت حضوری در دانشگاه حضور پیدا می‌کند. در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و آموزش پزشکی تعداد محدودی از مسئولان دو حوزه وزارت علوم و وزارت بهداشت، اساتید و دانشجویان دو دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران حاضر خواهند بود. براساس تأکید وزارت بهداشت، این برنامه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و با حضور تعداد محدودی از افراد برگزار می‌شود و رؤسای دو دانشگاه تهران وعلوم پزشکی تهران وزیر علوم و بهداشت، از جمله سخنرانان این مراسم خواهند بود.

فهیمه نظری
مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه مسائل اجتماعی
 قریب به 20 ماه ازحضور میهمان ناخوانده و شوم کرونا در ایران می‌گذرد. میهمانی که نه تنها قصد رفتن ندارد بلکه سایه سنگینش هر روز بیش از پیش احساس می‌شود. حضور این میهمان ناخوانده موجب شده تا بسیاری از ارتباطات میان فردی گسسته شود، بسیاری از شبکه‌های اقتصادی و کسب و کار مختل شود و در مجموع شبکه‌های ارتباطات اجتماعی با اختلال مواجه شوند. پیامد کرونا از یکسو و واکنش مردم جامعه به آن یکی از مهم ترین علل نوشتار پیش‌رو است.
قدرت و سرعت پیشروی کرونا در کل بسیار بالاست و طبعاً پیامدهای مخرب و مرگبار ناشی از آن نیز همان شمار زیاد مبتلایان و افزایش مرگ‌و‌میرهاست. این رویه در ایران به گونه‌ای دیگر است یعنی از وضعیت هماهنگ و هم راستا با دولت و ستاد ملی کرونا به وضعیت ناهماهنگی و مقابله با آن تغییر کرده است. پاسخ به چرایی این روند به رابطه دوگانه دولت و مردم مربوط است.
وزارت بهداشت و درمان به عنوان، پیشقراول و سکاندار مبارزه با کووید19 در میدان و کارزار کرونا مشغول است و رعایت پروتکل‌های بهداشت فردی - اجتماعی و فاصله‌گذاری را در رأس توصیه‌های خود گوشزد می‌کند اما موج‌های بیماری یکی پس از دیگری شتاب می‌گیرند و شمار مبتلایان و مرگ‌ومیرها را با افزایش روبه‌رو کرده است؛ کادر درمان فرسوده شده است، گویا دیگر کرونا جدی نیست. در مقابل تعداد زیادی از مردم همچنان در جمع‌ها حضور پیدا می‌کنند و پرسه‌زنی در کوچه‌ها و خیابان‌ها و میدان های اصلی شهر، مراکز خرید و بازار را انتخاب می‌کنند. به مسافرت می‌روند و بعضاً موازین بهداشتی را رعایت نمی‌کنند؛ نتیجه آنکه  گویی دیگر توصیه‌های بهداشتی هم کارکرد ندارد.
از مهم ترین علل بی‌توجهی مدنی از سوی مردم به ریشه‌های تاریخی و فرهنگی ما مربوط می‌شود. تمایل و علاقه به زندگی جمعی ایرانیان در طول تاریخ به عنوان یک ارزش مثبت و حضور مرگ در تمامی تار و پود و ابعاد زندگی ایرانیان (در اکثر خاطرات، وقایع، فرهنگ، روایت‌ها ، داستان‌ها ، سریال‌ها و...) به عنوان یک ارزش منفی از مهم ترین این ریشه‌هاست؛ البته علاوه بر این موارد، ناتوانایی در ارائه راه‌حل مسائل، مشکلات و معضلات از سوی مسئولان و عدم مهارت در تاب‌آوری مردم را می‌توان افزود.
وقتی «مفهوم مرگ» برای مردم جامعه عادی می‌شود یعنی عرصه زندگی و زندگی کردن برای آنها محدود می‌شود. در واقع ما از قبل از کرونا هم با مرگ و فرهنگ مرگ آشنا بودیم و این بار کرونا به عنوان یک واقعیت، آسان‌پذیری مرگ را عیان کرد.
دور بودن از زیستن جمعی، خسته شدن از تنهایی و تنها ماندن، راه‌حل‌های بعضاً متناقض دولت و ستاد ملی بحران کرونا، مردم را به‌طور جدی مستأصل کرده است به عبارت دیگر، نحوه عملکرد ضعیف دولت در حمایت اقتصادی و عاطفی از مردم، افت‌وخیزها و تناقضات در دستورالعمل‌های ستاد ملی کرونا، نبود برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های علمی و منسجم موجب شد تا مردم در یک وضعیت دوگانه قرار گیرند و خودسرانه عمل کنند و تمام تقصیرها و کاستی‌ها را بر گردن دولت و ستاد ملی کرونا بیندازند و عدم تأمین واکسن را دلیلی برای عمل نکردن خود به توصیه‌ها و پروتکل‌های بهداشتی ابراز نمایند. در صورتی که برای مبارزه و از بین بردن زنجیره این بیماری نیاز به اقدام همه‌جانبه آحاد جامعه اعم از مسئولان و مردم دارد. در این میان پیشنهاد می‌شود: نخست) دولت به تأمین واکسن و تزریق پرسرعت همه گروه‌های سنی ادامه دهد. دوم) تحقق وعده‌های انجام نشده بویژه حمایت‌های اقتصادی از سوی دولت به گروه‌های ضعیف و اقشار کم درآمد به‌طور جدی؛ چون تنها در صورت اعمال و اقدام موارد فوق می‌توان از بحران عبور کرد.