گروه اقتصادی|  دولت یازدهم و دولت دوازدهم، به‌جز دو سال برجام، در سال‌های دیگر فعالیت خود، با سخت‌ترین تحریم‌های بین‌المللی مواجه بود. بویژه در بخش نفت، که نوک پیکان تحریم‌ها به‌سمت آن بود. اما با وجود تمام این فشارهای خارجی، کاهش درآمدهای ارزی و به تبع آن کاهش منابع مالی و نبود دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا، چند دستاورد در تاریخ صنعت نفت به یادگار ماند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
افزایش برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی
یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در 8 سال اخیر را می‌توان جهش برداشت گاز از میدان مشترک پارس‌جنوبی دانست. به طوری که در این مدت، میزان برداشت گاز از میدان پارس جنوبی 2.5 برابر افزایش داشت و به ظرفیت تولید بیش از 700 میلیون متر مکعب در روز رسید. درحالی که در ابتدای دولت یازدهم ظرفیت برداشت گاز از این میدان مشترک با قطر فقط 280 میلیون متر مکعب در روز بود.
در این دولت، پارس جنوبی افتتاح فاز 12، 15و 16، 17 و 18 و 19، 20 و 21، 22 و 23 و 24 رقم خورد؛ برداشت گاز از فاز 14 آغاز شد و پالایشگاه فاز ۱۳ نیز علاوه بر پالایشگاه‌های دیگر فازها به بهره‌برداری رسید. به این ترتیب تولید روزانه ایران از بزرگ‌ترین میدان مشترک گازی جهان برابر با تولید روزانه قطر شد.
بواسطه همین افزایش تولید از میدان گازی پارس جنوبی، ظرفیت تولید گاز کشور به یک میلیارد متر مکعب در روز و ضریب نفوذ گاز در جمعیت شهری و روستایی به بیش از ۹۵ درصد در پایان سال 1399 رسید. این ضریب متشکل از 98 درصد شهری و 82 درصد روستایی است. درحالی که برای مثال در ابتدای دولت این رقم درروستاها حدود 15 درصد بود.
آخرین فاز این میدان، یعنی فاز 11 نیز، در این دولت تعیین تکلیف و عملیات توسعه آن آغاز شد. به طوری که گفته می‌شود زمستان امسال به تولید زودهنگام می‌رسد.
 جهش تولید بنزین و آغاز صادرات به جای واردات
درحالی ایران تا سال 1392 نیازمند واردات بنزین بود و به سبب تحریم‌ها و نبود امکان واردات آن، مجبور به توزیع ریفورمیت پتروشیمی‌ها به جای بنزین بود، اما امروز صادرکننده این سوخت در جهان است و به سبب همین بی‌نیازی از واردات، حتی دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق ایالات متحده، بنزین را در لیست کالاهای تحریمی نیاورد.
سال 1392 میزان تولید بنزین کشوری رقمی در حدود 63 میلیون لیتر در روز بود. اما امروز ایران تا 115 میلیون لیتر در روز ظرفیت تولید بنزین دارد. این اتفاق بواسطه توسعه پالایشگاه ستاره خلیج فارس افتاد که برجام در تأمین قطعات کلیدی آن نقش بسیار مهمی داشت. به طوری که گفته می‌شود اگر در دو سال برجام درها به روی ایران باز نشده بود، شاید این حجم از ظرفیت تولید بنزین ایجاد نمی‌شد و اکنون کشور مجبور بود که بنزین وارد کند.
ضمن آنکه در ابتدای دولت کیفیت بنزین مصرفی پایین‌تر از استاندارد یورو 4 بود اما امروز بیش از نیمی از بنزین تولیدی کشور از استانداردهای یورو 4 و یورو 5 برخوردار است. طی این مدت، در نفت‌گاز نیز علاوه بر افزایش حجم تولید، ارتقای استانداردهای محیط‌زیستی و تبعیت از استانداردهای یورو 4 و یورو 5 رقم خورد.
 ساخت خط انتقال نفت گوره به جاسک
دولت دوازدهم از سال 1397 تاکنون پروژه‌ای را در دست اقدام دارد که ضمن تمرکززدایی از پایانه‌های صادراتی و ایجاد مزیت‌های رقابتی برای ایران در بازار جهانی نفت خام، یک چشم‌انداز جدید در صنعت نفت با ایجاد روحیه توانمندی در ساخت داخل رقم زد؛ پروژه خط انتقال نفت گوره به جاسک و صادرات نفت از سواحل شرق تنگه هرمز که بیش از 80 درصد پیشرفت دارد و ضمن ثبت اولین‌های بسیار در طول اجرای پروژه، تمام آن ایرانی است.
این طرح چندوجهی، قرار است که توسعه و اشتغال را نیز در طول این 1000 کیلومتر خط لوله و بویژه در پایان خود، یعنی سواحل مکران ایجاد کند. خط لوله‌ای از جنس سرویس ترش که در اوج تحریم‌ها، برای نخستین بار با تکیه بر توان داخل ساخته شد و اکنون نفت در آن جریان یافته است و بزودی به جاسک می‌رسد تا اولین محموله نفتی از این پایانه صادر شود.
 جهش دوم پتروشیمی و رهایی از خام فروشی
طی 8 سال اخیر بسیاری از پروژه‌های پتروشیمی تکمیل شد که برخی از آنها نیز در همین دولت آغاز شده بود. بواسطه همین طرح‌ها تولیدات پتروشیمی از 40 میلیون تن در سال 1392 به نزدیکی 100 میلیون تن رسیده است و از این افزایش تولید به‌عنوان جهش دوم پتروشیمی یاد می‌کنند. پتروشیمی در دوران تحریم یکی از ارزآور‌ترین صنایع کشور بود و به کاهش فشارهای خارجی کمک بزرگی کرد.ضمن آنکه، گفته می‌شود تا پیش از آغاز بهره‌برداری از طرح‌های جهش دوم پتروشیمی، این صنعت روزانه معادل 650 هزار بشکه نفت خام، خوراک دریافت می‌کرد که با تحقق جهش دوم تا پایان سال‌جاری، این میزان خوراک به 1.4 میلیون بشکه معادل نفت خام می‌رسد و این به معنی کاهش 750 هزار بشکه‌ای خام‌فروشی است.
در این 8 سال البته اتفاقات مهم دیگری نیز در صنعت پتروشیمی رخ داد که خود را در جهش سوم پتروشیمی نشان خواهد داد. تولید محصولات کلیدی، تغییر جهت صنعت از خوراک محور بودن به سمت بازار محوری و حرکت به سمت پایین دست صنعت و تولید محصولات باارزش‌تر از جمله این موارد است.
رکوردهایی از میادین مشترک تا افزایش صادرات گاز
اما آنچه گفته شد تنها بخشی از مهم‌ترین اقدامات این 8 سال بود. درحالی که افزایش 6برابری برداشت نفت از میادین غرب کارون، بهره‌برداری از میدان مشترک آذر، اجرای پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه، افزایش دو برابری صادرات گاز و تبدیل عراق به مشتری جدید گازی ایران، ظرفیت‌سازی برای تولید بیش از 4 میلیون بشکه درروز نفت خام و مواردی از این دست نیز در کارنامه دولت های یازدهم و دوازدهم در بخش انرژی دیده می‌شود. با‌وجود این کارشناسان بر این باورند که اگر تحریم‌ها و چندصدایی‌های داخلی نبود؛ اکنون ظرفیت تولید نفت، گاز، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی کشور بالاتر از ارقام کنونی بود و ایران سهم بیشتری را از بازارهای جهانی به خود اختصاص می‌داد.

برش
افزایش تولید گاز و گازرسانی، مهم‌ترین اقدام نفتی 8 سال گذشته

«ایران» در یک نظرسنجی توئیتری، به این سؤال پرداخت که «به نظر شما مهم‌ترین اقدام دولت‌های یازدهم و دوازدهم در زمینه انرژی چه بود؟ 1. جهش تولید گاز از پارس جنوبی و گازرسانی 2.احداث خط لوله انتقال نفت از گوره به جاسک 3.احیای جایگاه ایران در مجامع انرژی و بازارهای جهانی نفت و گاز 4. جهش تولید بنزین و خودکفایی.»
طی 3 ساعت نظرسنجی انجام شده 170 نفر به این سؤال پاسخ دادند. بیشترین تعداد آرا، مربوط به گزینه یک یعنی افزایش برداشت گاز از میدان مشترک پارس جنوبی و گازرسانی بویژه در روستاها بود. 33 درصد شرکت کنندگان به این گزینه رأی‌ دادند.
پس از آن، جهش تولید بنزین با 28 درصد آرا در جایگاه دوم، احداث خط انتقال نفت گوره به جاسک با 27 درصد آرا و احیای جایگاه ایران در مجامع انرژی با 13 درصد آرا در جایگاه سوم و چهارم قرار داشتند.
البته مسعود دانشمند، عضو اتاق بازرگانی ایران به «ایران» می‌گوید: «عملکرد وزارت نفت در این تحریم‌های شدید که اجازه تأمین منابع مالی، سرمایه‌گذاری کافی و تجهیز صنعت را ندارد، قابلیت بررسی ندارد.»

غلامرضا مصباحی مقدم
 عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
آینده اقتصاد ایــــــران در گـــــرو چارچوب سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی است که توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده است. همچنین داشتن یک راه برای خروج از مشکلاتی که اکنون گریبانگیر اقتصاد ایران است به نظر ضروری می‌آید.
در این ارتباط می‌توان به ناتراز بودن بین درآمدها و هزینه‌ها که با هم متناسب و متعادل نیست، اشاره کرد که باید در این ارتباط اقدام جدی صورت بگیرد و بودجه تراز شود. این مسائل نیازمند برداشتن چند گام مهم است. یکی از این گام‌ها وضع مالیات بر عایدی سرمایه و وضع مالیات بر مجموع درآمد است و این بدین خاطر است که دولت از طریق مالیات بتواند نیازهای بودجه خود را تأمین کند. علاوه بر این استقراض از بانک مرکزی باید کاملاً متوقف شود و این تصمیم بر اساس سیاست‌هایی است که ضرورت عینی دارد چرا که رشد نقدینگی ناشی از استقراض بانک مرکزی عامل اصلی تورم در کشور است.
نکته دیگری که نیاز است مورد توجه قرار بگیرد مسأله به دست آوردن سرمایه است. کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری و یا رؤسای جمهوری به‌طور دائم دنبال این بوده‌اند که چه باید کرد تا برای سرمایه‌گذاری در کشور به منابع جدیدی دست پیدا کنیم. نبود سرمایه در داخل کشور همواره موجب شده که به فکر استقراض از خارج باشند. در شرایطی که نظام جمهوری اسلامی یک نظام انقلابی است این امر که به‌صورت گسترده‌ای سرمایه به کشور ما وارد شود به سادگی میسر نیست. برای اینکه بتوانیم سرمایه کشور را افزایش دهیم نخست باید جهش تولید اتفاق بیفتد و اینکه هرچقدر رشد تولید در کشور افزایش پیدا کند خود منشأ به‌دست آمدن و افزایش سرمایه‌گذاری بیشتر خواهد شد.
نکته دیگر اینکه ما ببینیم چه زمینه‌هایی برای بزرگ کردن ثروت ملی داریم و بهترین آن به نظر من مسأله انرژی است. انرژی در کشور ما یک مزیت بزرگ است که نسبت به کشورهای منطقه از امکان صادرات انرژی برخوردار هستیم اما مصرف بی‌محابای انرژی موجب شده که مقدار اندکی از انرژی که تولید می‌کنیم امکان صادرات را دارد. مثلاً از یک میلیارد متر مکعب گاز که تولید می‌کنیم حدود 38 میلیون متر مکعب آن روزانه صادر می‌شود و این نشان می‌دهد ما از ظرفیت انرژی برای صادرات درست استفاده نکرده‌ایم.
ما بخوبی می‌توانیم یک صرفه‌جویی ملی انجام بدهیم که این صرفه‌جویی ملی هم روش‌هایی دارد و از جمله این است که وسایل مصرفی خود را چه در خانه برای سرمایش و گرمایش و چه در کارخانه‌ها برای تولید و چه در حمل‌ونقل شهری و بین شهری، هوایی، دریایی  با فناوری پیشرفته تر منطبق کنیم که در این صورت یک صرفه‌جویی ملی صورت می‌گیرد وامکان صادرات انرژی و کسب ثروت ملی را می‌توانیم پیدا کنیم. پس برای خروج از تنگناهای موجود و دست یافتن به توسعه اقتصادی نیازمند داشتن نقشه راه هستیم. رئیس جمهوری باید با کمک مشاوران این نقشه راه را ارائه کند و به ما بگوید با چه نقشه‌ای می‌تواند کشور را از تنگنای موجود خارج کند و با چه نقشه‌ای می‌تواند در راستای توسعه کشور
قدم بردارد.