ترانه بنی‌یعقوب
گزارش نویس
اگر شما هم این روزها با شایعه آهن‌ربا شدن بدن بعد از تزریق واکسن کرونا یا عواقب دیگری مثل دیوانه شدن و آلزایمر گرفتن و ... کم مانده شاخ روی سرتان سبز شود و این شایعات کلافه‌تان کرده این گزارش را بخوانید.
 البته همه ما خوب می‌دانیم که این اولین شایعه‌ای نیست که در این باره شنیده‌ایم و آخرین‌اش هم نخواهد بود. همچنین کشور ما تنها کشوری نیست که این روزها با این شایعات دست و پنجه نرم می‌کند. مثلاً یک جست وجوی ساده در رسانه‌های مختلف دنیا نشان می‌دهد که ضد علم‌ها در هیچ جای دنیا بیکار ننشسته‌اند و بویژه در شبکه‌های اجتماعی کاملاً فعالند. ضد علم‌ها معمولاً از اطلاعات معمولی، شایعات بزرگی می‌سازند؛ مثلاً چندی پیش وقتی انجمن چشم پزشکان فرانسه درباره عوارض واکسن فایزر اطلاعیه‌ای داد که در موارد بسیار محدود بعد از تزریق روی شبکیه چشم اثر گذاشته، ضد واکسن‌ها همین داستان را آنقدر بزرگ کردند تا بتوانند ترس را بر کسانی که برای تزریق واکسن تردید دارند، غالب کنند. فرانسه  در بین کشورهای اروپایی و بر اساس نظرسنجی‌ها جزو کشورهایی است که بیشترین تعداد ضد واکسن در آن فعالیت می‌کنند. آنها همه تلاش خود را می‌کنند تا واقعیت را جور دیگری نشان دهند. شایعه آهن‌ربا شدن بدن هم یک ماه قبل در بسیاری از نقاط دنیا ترند شد و حالا به کشور ما هم رسیده است.
از روغن بنفشه تا مبارزه با ماسک
«افرادی که واکسن می‌زنند مراقب باشند هیچ آمپول ویتامینی تزریق نکنند. آمپول ویتامین، ویروس را فعال کرده و موجب فوت کسی که واکسن زده می‌شود. لطفاً حتی از مصرف قرص‌های تقویتی و ویتامین‌ها هم تا پانزده روز بعد از واکسن خودداری کنید. لطفاً به دوستان و آشناها بگویید تا از بلا دور بمانند.» این یک شایعه دیگر است که حتماً برای خیلی‌هایتان فرستاده شده. اما این شایعه هم مثل خیلی شایعات دیگر هیچ  پایه و اساس علمی ندارد.
«شایعه وقتی ایجاد می‌شود که ناآگاهی یا فقدان اطلاع رسانی یا نادانی وجود داشته باشد. شایعه درباره مسائل حساس است و کرونا هم به خاطر اینکه در این مدت حساس‌ترین موضوع اجتماعی ما بوده، شایعات زیادی پیرامونش شکل گرفته.» این‌ها گفته‌های مهدیار سعیدیان، پزشک است.
او ادامه می‌دهد: «از زمان شیوع ویروس کرونا و طی روند این پاندمی و اکنون که در حال واکسیناسیون هستیم، کلی شایعه شنیده‌ایم. شایعه دو منبع اساسی دارد؛ شایعات هدفمند و شایعاتی از روی جهل و ترس. در زمان شروع کرونا اطلاع رسانی خوبی نداشتیم و اطلاعات غلطی به مردم دادیم. مثلاً از همان ابتدای شیوع ویروس یکی از مسئولان گفت قرنطینه قرون وسطایی است. در حالی که قرنطینه مهمترین راه پیشگیری از بیماری‌های واگیردار است و کشورهایی که در پیشگیری موفق بودند، اتفاقاً قرنطینه را کامل  اجرا کردند. مسأله بعد ماسک زدن بود که حتی در تلویزیون این کار را مسخره کردند. درحالی که هنوز هیچ اطلاعی درباره یک بیماری ناشناخته نداشتیم. حتی به کادر درمان گفتند ماسک نزنید چون باعث ترس مردم می‌شود و برای همین بسیاری از کادر درمان و همکاران در اسفند به این بیماری مبتلا شدند. همین طور شایع شد که ماسک زدن اکسیژن خون را کم و دی اکسید کربن را زیاد می‌کند. درحالی که این هم کاملاً نادرست بود و چه فیلم‌هایی که در این باره در شبکه‌های اجتماعی منتشر نشد. در حالی که بدن میزان دی اکسید کربن را تنظیم می‌کند. حتی گفتند که گرما ویروس را از بین می‌برد و اگر بتوانیم تا تابستان بیماری را کنترل کنیم، این بیماری از بین می‌رود. این حرف‌ها متأسفانه گاهی از سوی مسئولان عنوان می‌شد و وقتی به بطن جامعه می‌رسید تبدیل به شایعات عجیبی می‌شد.»
شایعه‌ای به قدمت تاریخ
«آنقدر شایعات مختلف در این مدت شنیده‌ایم که شاید مجال اینکه همه‌اش را عنوان کنیم نباشد؛ شایعاتی مثل اینکه هر کسی واکسن بزند مریضی‌های نهفته‌اش بروز پیدا می‌کند یا واکسن می‌تواند باعث آلزایمر یا بیماری‌های روان شود. اینکه نباید بعد از واکسن ویتامین مصرف کرد یا ماجرای مغناطیس. مسأله به نظر من فاقد ارزش علمی است و حتی ارزش استدلال کردن هم ندارد. گاهی این شایعات آنقدر پررنگ است که گروه هدف اصلی را نشانه می‌گیرد مثلاً کسی که بیماری زمینه‌ای جدی دارد به واکسن شک می‌کند. بیمار به من می‌گوید آخر من بیماری قلبی دارم یا پدرم دیابت دارد، می‌گویم اتفاقاً واکسن برای شماست تا کرونا از پا نیندازدتان.» این‌ها حرف‌های هادی یزدانی، پزشک است.
 به گفته این پزشک، گسترش هرگونه شایعه و موارد ضد علم و شبه علم باعث تزلزل در افکار عمومی می‌شود در حالی که  بر اساس مسئولیت اجتماعی هم باید همه واکسن بزنند چون واکسن زدن تنها راه اصلی مقابله با این بیماری است. خیلی‌ها بعد از تزریق واکسن ماسک نمی‌زنند چون فکر می‌کنند دیگر مبتلا نمی‌شوند، این هم شایعه بزرگی است. همان طور که عده‌ای شایعه می‌کنند واکسن زدن باعث لخته شدن خون می‌شود. عارضه‌ای که بسیار نادر است چراکه امکان لخته شدن خون در هنگام ابتلا به کرونا بسیار بیشتر است.
 «شاید شما هم روزهای اول شیوع ویروس کرونا را به یاد بیاورید. فیلم‌هایی منتشر می‌شد که افراد توی خیابان بی هوش می‌شدند، این افراد را مبتلا به کرونا معرفی می‌کردند و هراس بیشتری در دل همه ایجاد می‌شد، درحالی که خیلی زود معلوم شد کرونا اصلاً چنین اثری بر بدن ندارد و همه این اخبار شایعه محض است».
 سعیدیان می‌گوید: «کمی بعد مسأله طب اسلامی مطرح شد و شایعات عجیبی شکل گرفت؛ اینکه عده‌ای مدعی شدند با داروهای گیاهی و روغن بنفشه کرونا را درمان می‌کنند. بعد گفتند درمان قطعی کرونا را پیدا کرده‌اند یا شایعه کردند ویتامین‌ها باعث رشد ویروس می‌شود درحالی که اصلاً مکانیسم بدن این طور نیست. عامل دیگر پخش این شایعه‌ها سلبریتی‌ها بودند که درباره درمان کرونا حرف‌های نادرست می‌زدند و این روزها هم درباره واکسن شایعه پراکنی می‌کنند.»
به گفته سعیدیان، شایعات در زمان بیماری‌های ویروسی واگیردار خیلی خطرناکند و به رشد سریع‌تر آن کمک می‌کنند: «اطلاع رسانی هم چندان قوی نبود تا جلوی شایعات را بگیرد و مردم هم از ماسک و قرنطینه خسته شده بودند تا به واکسن رسیدیم. البته ضد واکسن‌ها همه جای دنیا هستند و شایعه در این باره عمری به قدمت تاریخ دارد. مثلاً در زمان امیرکبیر هم که مایه کوبی آبله شروع شد، عده‌ای شایعه درست کرده بودند اگر کسی واکسن بزند روح خبیث وارد بدنش می‌شود. این شایعه شبیه همان شایعه میکروچیپ است. امیرکبیر آن زمان اعلام کرد هر کس مایه کوبی نکند دو قران جریمه می‌شود. به هر حال در این دوره هم این افراد فعال شدند و شایعات زیادی از عوارض واکسن گرفته تا اخبار نادرست درباره واکسن ساختند. مثلاً اگر واکسن بزنید دیگر به کرونا مبتلا نمی‌شوید. در حالی که واکسن زدن تا 80 درصد امکان مرگ و میر را کم می‌کند اما ابتلا و ناقل شدن را از بین نمی‌برد.
شایعه دیگر درباره واکسن این بود که آب مقطرند یا میکروچیپ دارند و حتی عده‌ای که تریبون داشتند به این شایعات دامن زدند و درباره واکسن بیشتر شایعه پراکنی کردند. مثلاً در صدا و سیما افرادی را نشان دادند که می‌گفتند بعد از تزریق واکسن فایزر نوعی فلج صورت گرفته‌اند. این اقدام‌ها عجولانه بود و خودش تبدیل  به منبع شایعه پراکنی شده بود یا مثلاً در شبکه‌های اجتماعی شایعه کردند هرکس واکسن بزند دو سال بعد می‌میرد یا اگر کسی واکسن بزند ناقل کرونا می‌شود. درحالی که همه این شایعات توسط دانشمندان رد شد. سیستم اطلاع رسانی وزارت بهداشت هم در برابر این شایعه‌ها کاملاً منفعل بود.»
شایعه، نتیجه ترس و اطلاع رسانی نادرست است. شاید اگر در این شانزده ماه اطلاع رسانی دقیق‌تری داشتیم و اگر تناقض گویی‌ها کمتر بود، این روزها این قدر شایعه و حرف‌های نادرست نمی‌شنیدیم. اما هنوز دیر نشده و می‌توانیم همچنان با اتکا به قدرت علم و دانش به مبارزه با این شایعه‌ها برویم.