فریبا خان‌احمدی
خبرنگار
«خطر بیخ گوش کودکان شماست اگر واکسن یک سال و یک و نیم سال کودک‌تان را به‌دلیل کووید19 به تأخیر بیندازید.» این گزاره چند روزی است که در کانال‌های تلگرامی حوزه سلامت و فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود و به کاربران هشدار می‌دهد تا خانواده‌ها خطر شیوع بیماری سرخک را جدی بگیرند. با‌وجود این؛ ماجرای بروز بیماری سرخک با‌وجود ادعاهای ریشه‌کنی این بیماری در کشور چیست؟ اواخر هفته گذشته؛ رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در نامه‌ای به معاونان بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی نسبت به شیوع بیماری «سرخک» با توجه به افزایش روزافزون موارد تأیید شده سرخک و شناسایی - ۲۵ بیمار مبتلا در استان‌‎های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، هرمزگان، تهران و آذربایجان شرقی هشدار داد. برخی گمانه زنی‌ها بیانگر آن است که به‌دنبال همه‌گیری ویروس کرونا و بعد از آنکه گروه‌های ضد واکسن باعث ایجاد رعب و وحشت در برخی خانواده‌ها شدند، این گروه از خانواده‌ها از واکسیناسیون فرزندان‌شان ممانعت به عمل آوردند. در این میان از جمله ویروس‌هایی که در طول اپیدمی کووید19 فرصت تکثیر پیدا کرد، سرخک است که البته در ایران به مرحله حذف رسیده بود اما این روزها خبرها از استان‌های مرزی نشان می‌دهد، نوار مرزی کشور در معرض خطر طغیان این بیماری قرار گرفته است.
متخصصان عفونی می‌گویند؛ واکسینه نکردن بموقع کودکان به بهانه کرونا و ترس از مراجعه به مراکز بهداشتی و همچنین حرف‌های جعلی گروه‌های ضد واکسن سلامت آنها را به لبه پرتگاه خواهد برد. آنها تأکید می‌کنند؛ واکسیناسیون MMR علیه این بیماری در 12 و 18 ماهگی نباید به تأخیر بیفتد. تب بالا، سرفه، آبریزش بینی، چشم‌های قرمز و ورم ملتحمه و بثورات جلدی 3تا 5 روز پس از شروع علائم از نشانه‌های بیماری سرخک است.
به‌ گزارش «ایران»؛ مسئولان وزارت بهداشت در حالی از بروز مواردی از سرخک در برخی استان‌های کشور خبر می‌دهند که دی ماه سال ۱۳۹۸ وزیر بهداشت در مراسم تکریم و معارفه رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز ادعا کرد با اعلام سازمان بهداشت جهانی، سرخک در ایران «ریشه‌کن» شده است. این در حالی است که مکاتبه رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر با معاونان بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی حکایت از این دارد که بی‌توجهی به اجرای واکسیناسیون‌های معمول بویژه برای کودکان پس از شیوع ویروس کرونا در ایران، موجب شده که برخی از بیماری‌ها از جمله سرخک در کشور شیوع پیدا کند. محمدمهدی گویا در این نامه نسبت به تأخیر نینداختن اجرای واکسیناسیون معمول از جمله واکسن MMR و ارتقای پوشش واکسیناسیون واکسن‌های روتین در تمامی مناطق هشدار داده و تأکید کرده هیچ کودکی تأخیر در دریافت واکسن نداشته باشد. در بخش دیگری از این نامه رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت، بر بررسی وضعیت واکسیناسیون از نظر نحوه نگهداری واکسن، آماده‌سازی و تزریق صحیح و همچنین شناسایی مناطق پرخطر و اقدام‌های لازم در بیماریابی و واکسیناسیون تکمیلی تأکید شده است.
ردپای بیماری سرخک علاوه بر استان‌های مرزی هرمزگان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی و خراسان رضوی همچنین در نقاط مرکزی کشور هم دیده شده است. با وجود دسترسی به خدمات بهداشتی و پوشش بالای واکسیناسیون حالا خبرها حکایت از این دارد که تنها در استان البرز دو نفر مبتلا به بیماری سرخک شناسایی شده‌اند ولی هنوز در تهران فرد مبتلا به آن شناسایی نشده است. رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری  با واکسن وزارت بهداشت به «ایران» می‌گوید: بیماری سرخک از ماه‌های گذشته در کشور مشاهده شده و بروز مواردی از بیماری در استان‌های جنوبی و البرز بیانگر این است که کشور در معرض خطر شیوع بیماری سرخک است. به‌ گفته سید محسن زهرایی؛ در یک ماه گذشته در مجموع 24 مورد ابتلا به سرخک در استان‌های مختلف کشور گزارش شده در حالی‌که  در سال گذشته تنها سه مورد مبتلا به این بیماری ویروسی داشتیم. وی با بیان اینکه سرخک در ایران در مرحله حذف قرار گرفته است، عنوان می‌کند: هیچ کودک ایرانی نباید واکسن‌های روتین اش به هر‌دلیلی به تأخیر بیفتد چنانچه خانواده‌ها به‌خاطر کرونا واکسن سرخک (MMR یک سالگی و 8 ماهگی) را به تأخیر انداخته‌اند، هرچه سریع‌تر برای دریافت واکسن رایگان به مراکز بهداشت مراجعه کنند.
بیماریابی خانه به خانه برای شناسایی سرخک در سه شهر استان هرمزگان
سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان درباره بروز سرخک در این استان به «ایران» می‌گوید: در استان هرمزگان در سه شهرستان قشم، بندرعباس و رودان هر کدام یک مورد قطعی ابتلا به سرخک داشتیم. قشم پسر بچه 12 ساله، بندرعباس دختر بچه 3 ساله و در رودان نیز پسر بچه 4 ساله مبتلا به سرخک شناسایی شدند. نمونه‌های ارسال شده از این کودکان ابتلای قطعی به سرخک را در هر سه مورد تأیید کرد.
فاطمه نوروزیان در پاسخ به اینکه علت ابتلا به بیماری سرخک به عدم واکسیناسیون این کودکان مربوط می‌شود، می افزاید: علت ابتلا به سرخک در این کودکان مشخص نیست؛ تقریباً هر سه سال یک بار طغیانی از بیماری در برخی از مناطق ما دیده می‌شود. هر سه کودک واکسیناسیون‌شان کامل بوده و واکسن سرخک نیز تزریق کرده بودند.
او درباره چگونگی کنترل بیماری سرخک در استان هرمزگان هم می‌گوید: بیماریابی خانه به خانه در قشم، بندرعباس و رودان انجام می‌شود. همچنین کودکانی که در تماس با کودکان مبتلا به سرخک بودند همگی شناسایی شده‌اند و از 20 مورد مشکوک نمونه‌گیری کردیم که هیچ کدام‌شان مثبت نشدند. همچنین واکسیناسیون مجدد در کودکان در تماس با این سه کودک انجام شد. از طرفی جهت پیشگیری از بیماری و علائم اولیه بیماری به خانواده‌ها آموزش چهره به چهره داده شد.
نوروزیان می‌افزاید: ما به خانواده‌ها آموزش دادیم چنانچه کودک‌شان تب و راش یا بثورات جلدی داشت به پزشک مراجعه کنند و از قرار‌گیری در مجاورت کودکان دارای علائم تب و راش پوستی جلوگیری کنند. همچنین اعلام کردیم در تماس با خانم‌های باردار نیز به‌دلیل وجود احتمالی سرخچه قرار نگیرند. هم اینک طغیان بیماری فروکش کرده و کماکان دیده بانی و مراقبت‌ها انجام می‌گیرد. وی می‌گوید: سرخک بیماری تب دار بثوراتی ناشی از ویروس است. کودکان بعد از ابتلا سه روز تب می‌کنند و سپس دچار بثورات جلدی می‌شوند طوری‌که راش‌های قرمز نزدیک هم، قابل لمس و به‌شکل خشک بروز می‌کنند. همراه با اینها علائم سرماخوردگی و آبریزش چشم و بینی و گلودرد نیز مشاهده می‌شود. در مناطقی که سرخک طغیان می‌کند همه این علائم به خانواده‌ها گوشزد می‌شود تا به محض مشاهده اولین علائم به پزشک مراجعه کنند. سرخک در عین حال که بیماری خطرناکی است همچنین خودمحوشونده است و داروی خاصی ندارد اما در کودکانی که سیستم ایمنی‌شان ضعیف است یا داروهای سرکوب کننده ایمنی مصرف می‌کنند، ممکن است عوارض خطرناک ایجاد کند.
گردش بیماری سرخک از استان‌های جنوبی به نوار شمالی کشور
 بیماری سرخک در حالی نوار جنوبی و شمال غرب کشور را درگیر کرده است که مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی این استان‌ها نسبت به واکسیناسیون بموقع سرخک، سرخچه و اوریون (MMR) به خانواده‌ها هشدار می‌دهند. تأکید متخصصان عفونی بر این نکته است که به تأخیر انداختن واکسن کودکان بویژه واکسن سرخک می‌تواند عامل بروز طغیان بیماری خطرناک تری شود.
رئیس اداره بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی تبریز درباره بروز موارد سرخک در استان آذربایجان شرقی به «ایران» می‌گوید: بروز سرخک در استان آذربایجان شرقی به شکل موردی بوده و البته مسأله بعیدی هم نیست. همه ساله در بیماریابی موارد مشکوک سرخک موارد تک‌گیری از بروز سرخک را مشاهده می‌کنیم.
سیمین خیاط‌زاده در پاسخ به این سؤال که آیا روش نگهداری واکسن MMR در مراکز بهداشت مناطق محروم می‌تواند در بروز سرخک نقش داشته باشد؟ می‌افزاید: خیر. بروز موارد سرخک ربطی به نگهداری و تزریق واکسن ندارد به این دلیل که ما زمانی می‌توانیم بگوییم که روش نگهداری واکسن‌ها در بروز مجدد بیماری نقش دارند که واکسن ایمنی صددرصدی ایجاد کند و چنانچه واکسن را خوب نگهداری نکنیم پس ایمنی صددرصدی هم ایجاد نمی‌شود در حالی که واکسن‌ها ایمنی صددرصدی در پی ندارند. وی درباره ادعای ریشه کنی بیماری سرخک در ایران نیز عنوان می‌کند: ما در مرحله حذف سرخک هستیم و موضوع ریشه کنی این بیماری مطرح نیست. حذف سرخک به این معنا است که از یک تعداد و نسبت بسیار پایینی انتظار بروز بیماری داریم و چنانچه ریشه کنی بیماری مطرح باشد در آن صورت میزان بروز را صفر در نظر می‌گیریم. بنابراین پیدا شدن موارد سرخک به هیچ وجه ربطی به اهمال کاری در روند واکسیناسیون ندارد یا اینکه بگوییم واکسن‌ها به‌دلیل روش نگهداری‌شان اثر بخشی مناسبی را بروز نداده‌اند.
خیاط‌زاده با بیان اینکه مواردی از سرخک معمولاً در مواجهه با گروه‌های سنی زیر 15 سال بروز می‌کند؛ می‌گوید: سرخک در همه گروه‌های سنی بوِیژه سنین سربازی و در محل‌های پرتجمع هم بروز می‌کند و چنانچه این گروه‌های سنی با کسی که سرخک دارد در تماس باشند، احتمال سرایت بیماری وجود دارد. یکی از روش‌های تشخیصی افتراقی برای این بیماری بثورات جلدی است که تشخیص این بیماری از سوی پزشکان به راحتی امکان پذیر است.
به‌ گفته وی، استان‌های جنوبی به‌دلیل مواجهه‌شان با کشورهای همجواری که سرخک در آن کشورها به مرحله حذف نرسیده درگیر این بیماری می‌شوند و سپس این بیماری ویروسی به‌دلیل سفرها در نقاط دیگر کشور گردش می‌کند.
رئیس اداره بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی تبریز درباره پیشگیری از افزایش موارد ابتلا به سرخک در این استان می‌گوید: ما مراقبت‌ها را افزایش داده‌ایم تا هیچ موردی از زیر چشم‌مان دور نمانده باشد از طرفی همه موارد مشکوک به بیماری را نمونه‌گیری می‌کنیم و نمونه‌ها در آزمایشگاه‌های مجهز بررسی می‌شوند. در حال حاضر با توجه به موارد تک گیر بیماری نیاز به اقدام خاصی نیست ولی چنانچه موارد به‌صورت خوشه‌ای بروز کند اقدام‌های دیگری از طریق سیستم بهداشتی انجام می‌گیرد. وی با تأکید بر اینکه با وجود 16 ماه از شیوع اپیدمی کووید19 همچنان پوشش واکسیناسیون بیماری‌های واگیر بالای 97 درصد است، می‌افزاید: بروز موارد سرخک مطلقاً در اثر نقصان واکسیناسیون نیست. انتقال واکسن‌ها از طریق زنجیره سرما وجود دارد و سازمان بهداشت جهانی نیز همه ساله این زنجیره سرما را بررسی و کنترل می‌کند. مردم از بابت مراقبت واکسن‌ها در سیستم بهداشتی نگران نباشند.توصیه می‌کنیم به محض مشاهده علائم مشکوک بیماری به سیستم بهداشت مراجعه کنند تا موارد بموقع تشخیص داده شوند.

حسین کرمانپور
- مدیر اورژانس بیمارستان سینا و رئیس مرکز روابط عمومی سازمان نظام پزشکی کشور

دیگ جوشان کرونا در جهان همچنان غل غل می‌کند؛ ویروسی که هر لحظه عده‌ای را به کام مرگ می‌کشد، افرادی را اسیر تخت بیمارستان و گروهی را ناچار به مراجعه، دارو و درمان می‌کند! تا کنون 170 میلیون نفر در سراسر جهان به جوشندگی این ظرف پر از عفونت گرفتار و سوخته‌اند و حدود ۳/۵ میلیون نفر نیز خانواده خود را داغدار مرگ خود کرده‌اند!
البته ۱۵۱ میلیون نفر از این سوزش رهیده و بهبود یافته‌اند که جای بسی امید و خوشحالی است.
سهم ما ایرانیان از این جوش و خروش و آسیب تا این لحظه، دو میلیون و‌900 ابتلا و نزدیک به ۸۰ هزار مرگ و مصیبت بوده است. فوتی‌های کرونا تا این لحظه دو برابر زلزله رودبار، سه برابر زلزله بم و اگر بخواهیم با سال ۱۳۵۷ و زلزله طبس بسنجیم چیزی حدود ۴ برابر آن حوادث به کام مرگ کشیده شده‌اند! روال فوت و مرگ در زلزله‌های ایران را اگر با ژاپن مقایسه کنیم، مرگ‌های ما رو به ازدیاد و فوتی‌های اهالی ژاپن با ریشتری به مراتب بالاتر از زلزله‌های ما، به زیر ۲۰ نفر تقلیل یافته است. بزرگ‌ترین زلزله ژاپن که همان سونامی معروف ۲۰۱۱ است و کلمه «سونامی» را در جهان و ادبیات شمولیت بخشید، ۹ ریشتر بود و‌ 15 هزار را میراند.
اگر هر خیزش کووید۱۹ را برابر یک زمین لرزه در نظر بگیریم، عاملیت اصلی گرفتاری و مرگ و میر در مصاحبه با بیمار و همراهان به طور عمده به ترتیب اولویت موارد زیر بوده‌ است:
۱- سفر به قصد میهمانی ۲- سفر به قصد سرکشی به والدین ۳- دورهمی‌های شبانه بیشتر از ۳ ساعت ۴- دورهمی‌های روزانه بیشتر از دو ساعت ۵- کارگاه‌های تجمعی کار و بدون تهویه ۶- حضور در سالن‌های غذاخوری تجمعی کارگاهی ۷- حضور در رستوران‌های شلوغ ۸- حضور بیش از ۱۵ دقیقه در خط‌های مسافربری واحد و متروی شلوغ ۹- حضور در مراسم عزاداری و عروسی و جشن تولد ۱۰- حضور در نشست و جلسات زیر یک سقف بیش از یک ساعت که طی آن لحظاتی برای نوشیدن یا خوردن ماسک برداشته شده‌ است. و...
البته که موارد فوق تخمینی است و همکاران اپیدمیولوژیست من باید به‌طور دقیق روشنگری نمایند که چه عاملی در ایران بیشترین دلیل بدتر شدن پیک‌های نزدیک به خیزهای قبلی است؟
از دید من که هر روز با این بیماران سر و کار داشته‌ام مهم‌ترین عوامل خاموش نشدن آتشفشان کرونایی ایران عوامل زیر است:
۱- عدم یکپارچگی حاکمیت، قانون و‌ ملت در مبارزه با ویروس ۲- روز مزد بودن ۳- کاسبان کرونا ۴- افول حساسیت نسبت به مرگ ۵- تناقضات علمی ۶- تقاطی علم و سنت ۷- عدم مدیریت یکپارچه ۸- امنیتی نشدن سلامت جامعه در مقایسه با امنیتی جلوه‌دادن کمترین حرکت اجتماعی ۹-پای‌کار نیامدن همه برای تضمین سلامتی ۱۰- فقر اقتصادی ملت ۱۱- وضعیت اقتصادی دولت
حالا اما در نزول خیزش دهشتناک چهارم کرونا در ایران هستیم، خیزش منحوسی که با وجود آتش‌زدن لباس دهقان‌های فداکار سرزمین، قطار عمومی نه‌تنها به هشدار کادر درمان فداکار گوش نداد که او را هم با لباس نیم‌سوخته زیر گرفت. نوشتم قطار عمومی که متهم به مقصر نشان دادن مردم به تنهایی نشوم! اما نیک بدانیم که هرکس در قطار بود جدا اما دو‌اتفاق
رقم خورد:
۱- آسیب جدی ریزعلی‌های فداکار کادر درمان
۲- صدمه غیرقابل برگشت مسافران قطار
امروز اما چند قطار پر ازدحام دیگر در حال سوار کردن مسافران خود هستند:  قطار سفرهای خردادی / قطار انتخابات / قطار سفرهای تابستانی / قطار جشن‌های عروسی و...
 ریزعلی‌های فداکار کادر درمان در این چهار موج مرگ‌آسا بارها لباس خود را آتش زدند که این مسیر بدمرگ و بدعاقبت است اما دیگر خسته و درمانده‌اند! آنها دیگر رمقی برای هشدار ندارند! امثال من هم با پیگیری دوستان خبرنگارم پر رویی کرده تراوشات فکری‌ام را قلمی می‌کنم. امروز خسته‌تر از دیروز به لطف دوستانم در «ایران» برای ایران می‌نویسم و هشدار می‌دهم به‌خاطر ما نه، برای آینده‌ای بهتر تا ۵۰ درصد مردم واکسینه نشده‌اند قید مسافرت را بزنید!

بر اساس اعلام مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، ۱۸۴ بیمار کووید۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جانباختگان این بیماری به ۷۹ هزار و ۵۶۸ نفر رسید. به‌گزارش وبدا، تا کنون سه میلیون و ۱۳۸ هزار و ۳۳۳ نفر دوز اول واکسن کرونا و ۴۹۹ هزار و ۴۰ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به سه میلیون و ۶۳۷ هزار و ۳۷۳ دوز رسید. همچنین از ظهر ۶ خرداد تا ظهر۷ خرداد و بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۱۰ هزار و ۲۵۳ بیمار جدید مبتلا به کووید۱۹ در کشور شناسایی شد که ۱۵۳۲ نفر از آنها بستری شدند و مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به دو میلیون و ۸۸۶ هزار و ۱۱۱ نفر رسید؛ متأسفانه در طول این بازه رمانی، ۱۸۴ بیمار کووید۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جانباختگان این بیماری به ۷۹ هزار و ۵۶۸ نفر رسید.

عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره بیماری عفونی قارچ سیاه یا موکورمایکوزیس، گفت: این بیماری در همه نقاط دنیا ممکن است رخ دهد. بیماری قارچی مهاجم که بیشتر مخاط بینی و ریه را درگیر می‌کند و بیمارانی که کورتون با دوز بالا دریافت می‌کنند، ممکن است گرفتار این بیماری شوند. بیمارانی که در هند به دلیل کرونا در حد بالایی دگزامتازون دریافت کرده بودند، دچار بیماری قارچ سیاه شدند. به گزارش «ایران»، مسعود مردانی با تأکید بر اینکه این بیماری از کرونا کشنده‌تر است، اظهار کرد: درمان بیماری به داروی ضدقارچ نیاز دارد که در هند شاید به دلیل مسائل مالی نتوانستند به بیماران بدهند و بیماری نیز گسترش بیشتری یافت. مردانی ادامه داد: به هیچ عنوان مردم به شکل سرخود اقدام به مصرف کورتون نکنند. در صورتی که بیماری به چشم برسد باید چشم تخلیه شود. وی در ادامه درباره وضعیت بیماری کرونا در کشور، تصریح کرد: روند رو به کاهش بیماری در اکثر قریب به اتفاق استان‌های کشور نشان می‌دهد که بیماری در حال کنترل است. پیش‌بینی می‌کنیم اگر میزان رعایت پروتکل‌ها افزایش یابد و روند روبه کاهش شیوع ادامه داشته باشد، موارد بستری و مرگ و میر نیز کمتر شود. البته مرگ و میر با فاصله بیشتری کاهش می‌یابد اما این امکان هم وجود دارد.