مرجان قندی
خبرنگار
براساس داده‌های آماری موجود در کتابخانه تخصصی جنگ حوزه هنری تاکنون 19 هزار و 500 عنوان کتاب با موضوع دفاع مقدس و جنگ ایران و عراق منتشر شده است که اگر بخواهیم از میان این آثار، برای منابع پژوهشی آمار جداگانه‌ای بدهیم می‌توان گفت سه هزار و 500 عنوان آن یعنی 18 درصد آثار پژوهشی هستند. این آمار نشان می‌دهد که بعد احساسی، عاطفی و حماسی دفاع مقدس در قالب ادبیات جنگ در این چهل سال مورد توجه بیشتر بوده و به پژوهش، تحقیق و تحلیل به عنوان یک ضرورت کمتر توجه شده است. در این راستا، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با همکاری بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس همزمان با چهلمین سالگرد بزرگداشت دفاع مقدس با انتشار فراخوانی، اولین دوره دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت جایزه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی را برگزار کرد. برای اطلاع از اهداف و تأثیراتی که برگزاری این برنامه در حوزه آثار پژوهشی دفاع مقدس در پی داشته است گفت‌و‌گویی با حسن علایی فعال ، دبیر اجرایی اولین دوره دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت، جایزه سردار شهید قاسم سلیمانی انجام داده‌ایم که پیش رویتان قرار دارد.

ارزیابی شما از برگزاری اولین دوسالانه  آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت چیست؟
باتوجه به اینکه اولین دوره دوسالانه بود و به این شکل سابقه‌ای نداشت، خوشبختانه کار با موفقیت پیش رفت و انتظارات حداکثری ما را هم در حوزه کتاب‌های پژوهشی هم در رساله‌های دکتری و هم در انتخاب پژوهشگران برتر 40 سال گذشته و نیز مراکز برتر پژوهشی جامه عمل پوشاند. ما باتوجه به اینکه اولین دوره بود احتمال بعضی ضعف‌ها و کاستی‌ها را می‌دادیم، اما در عمل خوشبختانه توانستیم آن شرایط حداکثری را برای برگزاری اولین دوره فراهم کنیم و امیدواریم که در دوره‌های بعد بتوانیم با رفع نواقص و ضعف‌ها کاری درخور توجه بیشتری را ارائه بدهیم.
در برگزاری اولین دوسالانه با چه مشکلاتی مواجه بودید که در دوره‌های بعد بیشتر باید مورد توجه قرار بگیرند؟
مشکل عمده و بارزترین نکته در این دوره به عنوان این برنامه برمی‌گردد. عنوان کامل برنامه، «اولین دوره دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت، جایزه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی»  بود که بعضی از مراکز پژوهشی و پژوهشگران با توجه به اینکه ما موضوعات 9گانه را اعلام کرده بودیم اما برخی تصور می‌کردند که ما دنبال آثار پژوهشی درباره شخصیت شهید سلیمانی هستیم. چون در عنوان برنامه جایزه سردار سلیمانی هم بود، این اشتباه برای برخی پیش آمد. ما فکر کردیم این موضوع می‌تواند به عنوان یک ضعف تلقی شود اما نه از طرف برگزار‌کننده بلکه برداشتی که جامعه هدف ما داشت یک برداشت کاملی نبود. خدا را شکر در مسائل اجرایی مشکلی نداشتیم اما نکته‌ای که می‌شود اینجا به آن هم اشاره کنم این است که  برنامه‌ریزی‌های ما این بود که این برنامه را در تاریخ 25 آذر ماه همزمان با روز پژوهش برگزار کنیم اما این تاریخ همزمان شد با شدت گرفتن بیماری کرونا و محدودیت‌هایی که در تهران اجرا شد و لذا ما هم تاریخ برگزاری را تغییر دادیم و در نهایت موفق شدیم چهاردهم بهمن ماه که اوضاع این بیماری در پایتخت تحت کنترل بود، آن را برگزار کنیم. با توجه به تعطیلی عمده مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، متأثر از شیوع بیماری کرونا و محدودیت‌هایی که وجود داشت همکاری مراکز دانشگاهی و پژوهشی خیلی خوب بود و دوستان و همکاران‌مان در این مراکز مساعدت خوبی داشتند و آثارشان را بموقع ارسال کردند. در اولین دوره تجربیات بسیار خوبی برای ما اندوخته شد و امیدواریم با بهره گیری از این تجربیات در دوره‌های بعد بتوانیم اقدامات مؤثرتری انجام دهیم.
از اهداف برگزاری این دوسالانه بگویید و اینکه با توجه به شرایطی که به آن اشاره داشتید خروجی آن‌طور شد که انتظار می‌رفت؟
یکی از فلسفه‌های راه‌اندازی این برنامه به‌طور مستقل این بود که موضوعات پژوهشی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت تاکنون خیلی جدی تلقی نشده بود. بنابراین ما خواستیم با این اقدام به مسأله پژوهش درباره موضوعات دفاع مقدس و مقاومت موضوعیت ببخشیم تا این مسأله به یک گفتمان اصلی در بین مراکز دانشگاهی و پژوهشی، پژوهشگران و نویسندگان و ناشران تبدیل شود که خوشبختانه این اتفاق رقم خورد و با بازتاب‌های رسانه‌ای و بازخوردهایی که داشت ما متوجه شدیم این مسأله به‌طور مستقل مطرح می‌شود. در کتاب سال دفاع مقدس موضوع پژوهش درباره دفاع مقدس به عنوان یک شاخه مطرح می‌شود اما ما می‌خواستیم این مسأله به‌طور مستقل برگزار و ارج‌گذاری شود. همچنین درخصوص فعالیت پژوهشگران دفاع مقدس ما خواستیم این مسأله را از ساحت خاطره، داستان و زندگینامه دفاع مقدس جدا کنیم که خوشبختانه این اتفاق هم افتاد و پژوهشگرانی که با ما در این مراسم و بعد از آن در ارتباط بودند از این موضوع احساس خرسندی می‌کردند. بخصوص زمان برگزاری مراسم،  بالاترین مقام نیروهای مسلح، سرلشکر باقری تحلیل جامعی از موضوع پژوهش در حوزه دفاع مقدس و مقاومت ارائه دادند که فوق‌العاده بود. وقتی شما می‌بینید بالاترین مقام نظامی کشور به موضوع پژوهش در دفاع مقدس به این زیبایی ورود پیدا می‌کند، این امر می‌تواند نقطه عطفی در کارهای بعدی شود که نیروهای مسلح به این موضوع اهتمام ویژه خواهند داشت.
یکی از دغدغه‌های شما در کنار انتخاب آثار برتر پژوهشی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت، ایجاد بانک اطلاعات جامع پژوهش‌ها و پژوهشگران بود، برگزاری دوسالانه چقدر به محقق شدن این امر کمک کرد؟
بله دقیقاً، ما در این زمینه هم درحال انجام اقداماتی هستیم. خوشبختانه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، نظام جامع موضوعات پژوهشی دفاع مقدس را فراهم کرده است که در سال 1400 از این موضوع‌ها رونمایی خواهیم کرد. چون یکی از مشکلاتی که در بحث پژوهش دفاع مقدس وجود دارد این است که برخی از مراکز پژوهشی و پژوهشگران با موضوعات آشنایی ندارند. ما درصدد هستیم این موضوع را پیگیری کنیم و از  بانک جامع موضوعات پژوهشی، پژوهشگران، مراکز پژوهشی و دانشگاهی رونمایی کنیم که وقتی پژوهشگران به این بانک جامع مراجعه می‌کنند از کارهای تکراری و موازی دور خواهند شد، به‌طوری که وقتی شما یک اطلاع‌رسانی خوبی از حوزه پژوهش در دفاع مقدس ارائه می‌دهید و دیگران در جریان قرار می‌گیرند، می‌دانند چه اتفاقاتی در حال رقم خوردن است، چه مجموعه‌هایی کار شده است و چه کتاب‌هایی در دست تولید است، چه سوژه‌هایی مورد پژوهش قرار دارد و... بنابراین از تکرار کارها جلوگیری خواهد شد. اما این نوید را از همین جا می‌دهیم که نظام جامع موضوعات پژوهشی در آینده نزدیک رونمایی خواهد شد.
برنامه و طرحی در دستور کار هست که از میان آثار برتر دوسالانه در بحث ورود به دروس دانشگاهی و مدارس در سال‌های آینده استفاده شود؟
یکی از مطالبات جدی مقام معظم رهبری این است که موضوعات دفاع مقدس در کتاب‌های دانشگاهی و آموزش و پرورش ورود پیدا کند. در واقع موضوعات جامعی که در دفاع مقدس بوده است اعم از نظامی، امنیتی، سیاسی، حقوقی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... اینها باید بر اثر پژوهش ورود پیدا کند به کتاب‌های رسمی دانشگاهی و مدارس. سنگ بنای این کار ارج‌گذاری به این کارهای پژوهشی است، یعنی ما ابتدا باید به پژوهش، پژوهشگر، مراکز پژوهشی و آن کسانی که به موضوعات دفاع مقدس از منظر پژوهش نگاه می‌کنند بها بدهیم و به آن به عنوان یک گفتمان و کار ویژه نگاه کنیم. مطمئن باشید که اینها در کتاب‌های دانشگاهی و آموزش و پرورش هم ورود پیدا می‌کنند. اما اگر اصلاً این موضوع نباشد و موضوعیت نداشته باشد کسی هم به آن توجه نمی‌کند. در حال حاضر بیش از یک هزار و 500 استاد معارف دفاع مقدس در سطح دانشگاه‌ها فعالیت می‌کنند، وقتی این افراد ببینند که جایی وجود دارد که به موضوعات دفاع مقدس توجه ویژه دارد، قاعدتاً توجه خودشان هم جلب می‌شود و به سراغ این کارها می‌آیند و از آنها استفاده می‌کنند و در دروسی که تدریس می‌کنند، تأثیرگذار خواهد بود.
در حوزه آثار پژوهشی دفاع مقدس کمتر از پژوهشگران حمایت مادی و معنوی می‌شود، جریان های فرهنگی مثل برگزاری دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت چقدر می‌تواند روی این مسأله تأثیرگذار باشد؟
یکی از اهداف ویژه در برگزاری دوسالانه اتفاقاً در‌خصوص همین موضوع بود. ما به غربت پژوهشگران دفاع مقدس و مقاومت توجه داریم. در بحث دفاع مقدس خاطره نویس‌ها، داستان‌نویس‌ها و افرادی که زندگینامه می‌نویسند معمولاً مطرح هستند اما متأسفانه تلاش پژوهشگران دیده نمی‌شود. ما خواستیم با این اقدام به جامعه مخاطب برسانیم که دفاع مقدس عرصه ویژه‌ای به نام پژوهش دارد که باید دیده شود. لذا اهتمام ما این بود که در کنار بررسی و داوری کتاب‌ها و رساله‌های دکتری به بحث پژوهشگران و مراکز پژوهشی هم بپردازیم که خوشبختانه این اتفاق رقم خورد و امیدواریم در سال‌های آتی هم این کار ادامه پیدا کند. ما در واقع می‌خواهیم زحمت و تلاشی را که پژوهشگران در این عرصه کشیدند شاهد باشیم و به جامعه هدف معرفی کنیم تا آنها دلگرم‌تر بشوند و برای کارهای پژوهشی جان دار‌تر اقدام کنند.
بعد از برگزاری اولین دوره و کسب تجربه در این زمینه برای  بالا بردن کیفیت این رویداد چه نکاتی را مدنظر قرار خواهید داد؟
برگزاری اولین دوره دوسالانه برای ما یک تجربه گرانبهایی بود. خوشبختانه ما در سیر کار و اینکه چطور می‌شود در این وادی وارد شد و آثار و پژوهشگران را دید، تجربه‌های بسیار خوبی کسب کردیم که من مطمئن هستم این اتفاق می‌تواند نقطه عطفی برای دوره‌های بعد باشد که بتوانیم نقاط ضعف مان را رفع  و نقاط قوت را تقویت کنیم. امیدواریم بتوانیم در دومین دوره ، درصد عمده‌ای از این تلاش‌ها را آنجا پر رنگ‌تر و مناسب‌تر ارائه دهیم.
برای فراخوان دومین دوسالانه آثار برتر پژوهشی دفاع مقدس و مقاومت  اقدامی انجام داده‌اید؟
یکی از کارهایی که ما از ابتدا مد نظر داشتیم این بود که دبیرخانه دوسالانه را به‌طور دائمی ایجاد کنیم تا این کار یک کار مستمر باشد. نه اینکه امسال ما دوسالانه را برگزار کردیم، بگوییم کار تعطیل تا دوسالانه بعد. ما روی تصمیمی که از ابتدا داشتیم پایبند هستیم و فعالیت این دبیرخانه استمرار خواهد داشت که بتواند همان‌طور که اشاره کردم بانک جامع اطلاعات پژوهشی را فراهم کند و در ارتباط تنگاتنگ با مراکز پژوهشی و پژوهشگران باشد و شرایط لازم را برای برگزاری بهتر دومین دوره فراهم کند.
بازتاب و انعکاس برگزاری این رویداد در جامعه بخصوص در میان پژوهشگران رضایت‌بخش بود؟
نقش رسانه‌ها در بازتاب این رخداد فرهنگی فوق‌العاده بود. اگر رسانه‌ها روی کار بیایند و به موضوع پژوهش در دفاع مقدس بپردازند قطعاً اتفاقات خوبی خواهد افتاد. ما وقتی به جایزه‌های ادبی توجه می‌کنیم تعدادشان زیاد است. به کتاب‌های خاطره، داستان، رمان و زندگینامه به‌طور مفصل در مکان و زمان‌های مختلف می‌پردازند اما حوزه پژوهش در دفاع مقدس و مقاومت همان‌طور که قبلاً هم گفتم معمولاً غریب است. هیچ وقت کار فوق‌العاده‌ای در این زمینه انجام نمی‌گرفت و همیشه در کنار کارهای دیگر دیده می‌شد. اما این پژوهش است که می‌تواند به عنوان یک آبشخور خاطره، داستان و زندگینامه را سیراب کند. اگر پژوهشگران ما در این عرصه خوب وارد شوند فردا فیلمسازان، مستندسازان و داستان‌نویسان از موضوعات مستند پژوهش شده استفاده می‌کنند. لذا اگر رسانه ها پای کار بیایند و به موضوع پژوهش در دفاع مقدس و مقاومت بپردازند و با این پژوهشگران در ارتباط باشند و کارهایشان را در منظر مخاطبان قرار دهند، بیش از 30 مرکز پژوهشی وجود دارد که به‌طور مستقیم درباره دفاع مقدس کار می‌کنند. اگر رسانه‌ها آنها و آثارشان را معرفی کنند این کم کم تبدیل به یک گفتمان می‌شود و موضوع پژوهش موضوعیت پیدا می‌کند. لذا وقتی که موضوعیت پیدا کرد افراد دیگر هم دلگرم می‌شوند تا در این عرصه ورود پیدا کنند. چون پژوهش کاری کاملاً جدی است. اما نویسنده در خاطره و داستان با تخیل هم ممکن است سر و کار داشته باشد. بنابراین دست تان باز است اما در پژوهش در تمامی مراحل باید کاملاً علمی و مستند پیش بروید. شاخص‌ها و معیار‌های پژوهش را باید لحاظ کنید و یک موقع می‌بینید برای یک کار پژوهشی باید 5 تا 10 سال وقت بگذارید، حوزه پژوهش مثل خاطره نیست که نویسنده می‌تواند  طی چند ماه یک کتاب ارائه کند. این است که لازم می‌بینم از رسانه‌ها بخواهم پای کار بیایند و موضوع پژوهش در دفاع مقدس را پررنگ‌تر مطرح کنند که اشتیاق برای فعالیت در این عرصه هم بیشتر شود و از این پس بتوانیم محصولات و تولیدات خوب پژوهشی بیشتری داشته باشیم.

نجمه سادات بلوری
گرچه پیدا کردن حسین خرازی از بین آن همه بسیجی اصفهانی لشکر ۱۴ امام حسین(ع) سخت بود اما نشانی‌ها، نشانی‌های خودش بود؛ کلاه بافتنی سبز، لباس ساده بسیجی و آستین خالی دست راست که با باد این طرف و آن طرف می‌رفت.
چه کسی فکرش را می‌کرد پسرک اذان گو و مکبر مسجد اصفهان در آن سال‌های ابتدای نهضت امام خمینی(ره) زمانی فرمانده یکی از لشکر‌های او باشد، امامی که گفته بود سربازهایش هنوز در گهواره هستند.
حسین متولد ۱۳۳۶ موقع شروع نهضت امام در سال ۱۳۴۲ فقط ۶ سالش بود اما از همان سن خوب از بابا یاد گرفت که اگر می‌خواهد سرباز سیدالشهدا شود چطور باید نمازش ترک نشود. سال ۱۳۵۵ وقتی ۱۹ ساله بود به سربازی رفت درست همان وقتی که شاه داشت بخشی از ارتش ایران را برای کمک به سرکوب قیام داخلی مردم عمان به ظفار اعزام می‌کرد.
حسین هم در این سفر اجباری جزو سربازهای اعزامی بود اما از آن سرباز‌هایی که دلش نمی‌خواست برود. برای همین تا برگشتن از این سفر نمازش را کامل خواند به دوستانش می‌گفت این سفر، سفر معصیت است نباید نماز را شکسته خواند. نزدیک انقلاب که شد حسین هنوز در پادگان بود هنوز کمی از سربازی‌اش مانده بود اما امام که فرمان فرار سرباز‌ها از پادگان‌ها را داد دیگرچه کسی می‌توانست حسین را در پادگان نگه دارد. با برادرش هر دو از پادگان فرار کردند و رفتند جزو صف مردم.
از روز بعد از پیروزی انقلاب یعنی درست از ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ حسین به کمیته دفاع شهری اصفهان رفت. هنوز خبری از کمیته و سپاه و این حرف‌ها نبود. مدتی گذشت تا سپاه تشکیل شد. آن وقت بود که نام کمیته دفاع شهری اصفهان هم تغییر کرد و سپاه اصفهان نام گرفت.
حالا دیگر حسین پاسدار انقلاب بود. اوایل انقلاب بود و توطئه زیاد. فدائیان خلق هم یکی از آنها که در گنبد و ترکمن صحرا غائله درست کرده بود که ما خواهان خودمختاری خلق ترکمن هستیم. همه می‌دانستند که خودمختاری بهانه است و کوک‌شان کرده بودند که انقلاب را زمین بزنند. اما هر چه که بود، صحبت غائله ترکمن صحرا که پیش آمد ۱۰۰ نفر از پاسداران سپاه اصفهان با فرماندهی حسین خرازی که از بقیه حرفه‌ای‌تر و آموزش دیده‌تر بود و تجربه جنگ داشت برای خواباندن فتنه به گنبد رفت. دانشسرای گنبد اولین مقر آنها و پادگان مدافعان انقلابی شهر شد. چند هفته بیشتر طول نکشید که گروه حسین بر گروه ضد انقلاب فدائیان خلق پیروز شدند و غائله گنبد پایان یافت. درگیری بعدی در کردستان بود. آنجا سردمدار غائله گروهک کومله و دموکرات بودند. حسین و ۶۰ نفر از دوستانش دوباره راهی شدند البته این بار به کردستان. هر طور بود حسین با کمک گروهی از مردم محلی توانستند  شهر را کنترل کنند و اختیار امور را در دست بگیرند.
دوره،  دوره اسم گذاری‌های آنچنانی در فیلم‌ها بود. اسم گروه آنها را هم گذاشته بودند گروه «ضربت» گردانی که حسین فرمانده‌اش بود. گروه در کردستان بود که جنگ تحمیلی شروع شد. 40 روزی که از جنگ گذشت حسین و گروهش از کردستان که حالا دیگر آرام گرفته بود راهی جنوب شدند. آن موقع عراق خرمشهر را گرفته  و آبادان را هم محاصره کرده بود. حسین و دوستانش در دارخوین ۳ ماه تمام یک شیار باریک ۷۰ سانتیمتری آبیاری کشاورزی را کندند تا توانستند برای خودشان خاکریز درست کنند. آنها 9 ماه تمام پشت‌خط شیر جنگیدند تا بالاخره در خرداد ۱۳۶۰ عملیات فرماندهی کل قوا را از همانجا انجام دادند. عملیات پیروز شد و آنها یک قدم به آبادان نزدیک‌تر شدند.
قدم بعدی این بود که پل‌هایی را که عراقی‌ها از رویشان از کارون رد شده و آبادان را محاصره کرده بودند از پشت بگیرند. مهرماه ۶۰ که رسید طرح عملیات ثامن‌الائمه اجرا شد. رزمندگان بیشماری بودند که از پشت سر عراقی‌ها را دور زدند و پل‌های معارف و غفار را گرفتند، با این کار آبادان از محاصره یک ساله آزاد شد. وقتش بود حسین دست به کار تشکیل یک تیپ بزند و مستقل شود؛ تیپی که اسمش را گذاشتند تیپ ۱۴ امام حسین(ع).
حسین خرازی در عملیات بعدی آذر ماه سال ۶۰ فرمانده تیپ امام حسین (ع)شد. با فرماندهی مقتدرانه حسین یک سال بعد این تیم آنقدر مهارت عملیاتی پیدا کرده بود که توانست با دور زدن دشمن در چذابه و محاصره آنها از بغل غافلگیرشان کند. عراقی‌ها فکرش را هم نمی‌کردند که تیپ پیاده ایران بتواند این همه راه را در رمل چذابه طی کند و از بغل به آنها ضربه بزند اما این اتفاق در عملیات طریق‌القدس افتاد.
فقط همین یک بار هم نبود بعد از آزادی بستان تیپ ۱۴ با فرماندهی حسین، شبیه همین کار را در عملیات فتح المبین تکرار کرد؛ در جاده عین خوش دشمن را حدود ۱۵ کیلومتر دور زد تا یک بار دیگر فرمانده مطرح عراقی‌ها یعنی ماهر عبدالرشید را مات کند.
سال ۶۱ که شد، حسین ژنرال جوان و کارکشته‌ای  بود که فرماندهی سپاه سوم صاحب الزمان را به عهده داشت؛ سپاهی که ۴ لشکر سپاه تحت امرش بود اما حسین دوباره خیلی زود به لشکر دوست داشتنی‌اش برگشت و فرماندهی این لشکر را در عملیات‌های بعدی به عهده گرفت. اولین عملیات پیشرو عملیات خیبر بود و عملیاتی دشوار در آبگرفتگی هورالهویزه همانجا بود که با فرود ترکش خمپاره آستین حسین خالی شد، فرمانده جوان لشکر اصفهانی‌ها حالا دیگر دست راست نداشت.
در عملیات والفجر ۸ لشکر امام حسین(ع) لشکر گارد جمهوری عراق را در منطقه فاو و کنار کارخانه نمک زمینگیر کرد.
در کربلای ۵ او و لشکرش آنقدر در قلب عراقی‌ها پیش رفتند که توانستند در منطقه شماره یک دیده بانی لشکر ۱۱ عراق را فتح کنند. همان جا بود که صدام دستور استفاده وسیع از سلاح شیمیایی را صادر کرد. برای عراقی‌ها هیچ چیز جز جلوگیری از رسیدن ایران به بصره اهمیت نداشت تا آن وقت لشکر امام حسین(ع) توانسته بود از خاکریزهای هلالی پشت نهر جاسم که از کنار اروند رود تا جنوب کانال ماهی ادامه داشت رد شود. روز جمعه ۱۸ اسفند ۱۳۶۵ رساندن غذا به رزمنده‌های خط مشکل شده بود. حسین، فهمیده بود ماشین غذای رزمندگان خط مقدم را زده‌اند، خودش پیگیر ماجرا شد. عراق داشت با گلوله باران توپخانه  منطقه را شخم می‌زد. حسین بیرون آمد تا وضعیت ماشین را بررسی کند، یکی از تخریبچی‌های لشکر دم را غنیمت شمرد و رفت که با فرمانده لشکر مصافحه کند و پیشانی‌اش را ببوسد اما نتوانست، ترکش یکی از توپ‌ها به سر و گردن حسین خورده بود و همانجا جلوی سنگر زمینش زده بود. خبر شهادت حسین که پخش شد تلویزیون عراق برنامه‌های عادی‌اش را قطع کرد و به جایش برنامه‌های شاد گذاشت. عراقی‌ها جشن گرفته بودند. خبر شهادت حسین همه آنها بخصوص ماهر عبدالرشید را خوشحال کرده بود این دو فرمانده بارها در مقابل هم جنگیده بودند و بارها حسین پیروز میدان شده بود؛ حسینی که هیچ وقت جز برای مرخصی‌های کوتاه از جبهه جدا نشده بود، انصاف نبود بیشتر از این منتظر بماند، وقتش بود کمی استراحت کند.