فریبا خان احمدی
خبرنگار
«همش صف. صف. کل روزمون توی صف سپری شد»  
«صف طولانی و ویزیت‌های بامدادی هم جدیداً بهش اضافه شد.»
-خانم تقصیر خودت هست. واقعاً در تهران همین یک متخصص هست؟ نمی شد دکتر خوب دیگه پیدا کنی؟
-مگه کرونا میذاره. دکتر قبلی ام از این دکتر قدیمی‌ها بود. به‌خاطر کرونا مطبش رو تعطیل کرده. معلوم نیست بیمارهاش چی شدن. این دکترم انقد پرس و جو کردم پیداش کردم. ولی خب سرش خیلی شلوغه. الان ساعت یک بامداد هنوز نوبت من نرسیده است.
طبق آخرین رصدهای سازمان نظام پزشکی کشور اگرچه آمار مراجعه بیماران به مطب‌های سرپایی بعد از همه‌گیری ویروس کرونا به 60 درصد کاهش یافته است اما پس‌از گذشت چند ماه از بحران همه‌گیری کرونا برخی از مطب‌ها و کلینیک‌های پزشکان همچنان تعطیل هستند موضوعی که گلایه‌های بیماران را در پی داشته و اخیرا ً به ایجاد صف‌های عریض و طویل در مطب‌های فعال منجرشده است. تعطیلی مطب‌ها واکنش معاون درمان وزارت بهداشت را هم در پی‌داشته است به‌طوری که قاسم جان بابایی در آخرین نشست خبری اش اعلام کرد تعطیلی مطب‌ها تخلف است این در حالی است که رئیس سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه روند تعطیلی مطب‌ها به‌دلیل مسائل اقتصادی و به‌دلیل نبود مراجعه بیماران در برخی رشته‌ها، همچنان وجود دارد، می‌گوید: «هنوز هم حدوداً روزی با تعطیلی سه مطب مواجهیم که عمدتاً به‌دلیل مسائل اقتصادی است. راهکار این موضوع هم حمایت است و باید افزایش هزینه‌های مطب‌داری جبران شود.» حالا حدود یک سال است از بحران کرونا در کشور می‌گذرد و با فروکش کردن پیک سوم بیماری عده‌ای از پزشکان به مطب‌های خود برگشته‌اند و در این میان بیمارانی که ماه‌های طولانی و در اوج بحران کرونا نتوانسته‌اند پیگیر وضعیت بیماری‌شان شوند یک مرتبه به مطب برخی پزشکان هجوم آورده‌اند. این در حالی است که رعایت پروتکل‌های بهداشتی در برخی از مطب‌های شلوغ پایین است چرا که مراجعان مجبور‌ند ساعت‌های طولانی در فضای کوچک مطب کنار هم بنشینند تا نوبت‌شان شود. از سوی دیگر با‌ وجود آنکه خطر ابتلا و مرگ بر اثر ابتلا به ویروس کرونا بر سر شهروندان سایه انداخته است اما صف مراجعان در برخی مطب‌های پزشکان به قدری زیاد است که موجب شده بیماران تا ساعت یک بامداد هم در پشت نوبت ویزیت انتظار بکشند و البته نگرانی دیگرشان هم طرح محدودیت ساعت 9 شب است که مجبورند به‌خاطر پیگیری وضعیت بیماری‌شان جریمه 200 هزار تومانی را هم متقبل شوند.
این روزها در مطب‌های شلوغ شهر چه می‌گذرد؟
ساعت یک ربع مانده به 10 شب تقریباً سالن انتظارمطب پر است از مراجعانی که آمده‌اند ویزیت شوند. افرادی که در صف‌های پیچیده  در هم روی صندلی‌ها کنار هم نشسته‌اند. اینجا تقریباً سه باجه پذیرش وجود دارد و افراد بعد از آنکه شماره‌شان را دریافت کردند راهی باجه صندوق می‌شوند و بعد از آن تازه منتظر می‌مانند از سه دستیار پزشک متخصص یکی‌شان آنها را در اتاق جداگانه‌ای ویزیت کند. ویزیت‌شان هم چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد. پزشک برای همه‌ ام آر آی می‌نویسد یا سی تی اسکن تجویز می‌کند. خانم معتمد که دیسک کمر دارد و به یکی از مطب‌های پزشک متخصص مغز و اعصاب در نزدیکی بیمارستان جم مراجعه کرده است، می‌گوید:« 7 ساعت است که اینجا نشستم. منشی گفته بود ساعت 6 مطب باشیم الان ساعت دو بامداد است هنوز وقت ما نشده. اعتراض هم کنیم فایده‌ای نداره. نه آنکه پزشک دیر بیاید بلکه بیماران زیاد شده‌اند. قبلاً نهایتش سه ساعت مطب منتظر می‌موندیم به‌خاطر کرونا که کم شده دوباره مراجعه زیاد شده است.» خانم معتمد در ادامه می‌افزاید: اینجا بعضی از مریض‌ها که خانه‌شان نزدیک‌تراست به منزل می‌روند تا وقت ویزیت‌شان برسد.عده‌ای هم تو خیابون تا صبح پرسه می‌زنند یا درماشین‌شان می‌خوابند تا نوبت‌شان برسد. ما راه‌مان دور است. پسرم از استرس رفت بیرون سیگار بکشه میگه مامان ساعت 9 شب به بعد 200 هزار تومان جریمه می‌شم کی باید جواب بده؟‌تر و خشک باید با هم بسوزند.»
آقای حیدری 76 سال دارد و به‌دلیل گرفتگی عروق به مطب متخصص قلب و عروق در مرکز شهر مراجعه کرده است. دوتا ماسک روی هم زده و مدام دست‌هایش را با الکل ضدعفونی می‌کند و می‌گوید: «این همه احتیاط کردیم کرونا نگیریم اینم وضع مطب‌ها. کسی رعایت نمی‌کند. همه بیخ گوش هم نشستند. من و پسرم از ساعت 7 اینجاییم الان 10 شب است هنوز نوبت‌مان نشده. خانه‌مان آن طرف شهر است با این طرح محدودیت ساعت 9 شب جریمه هم می‌شویم. نمی‌دانستم مطب انقد شلوغ میشه وگرنه با تاکسی اینترنتی می آمدیم.»
در میان مراجعه کنندگان به مطب‌های شلوغ بیمارانی را هم می‌بینیم که از شهرهای دور یا نزدیک به تهران آمده‌اند و با ساک و بار و بندیل انتظار می‌کشند. پدر میعاد که از شهرستان پاوه به تهران آمده است راه گریز از بیماری فرزندش را در شکستن صف طویل بیماران می‌بیند و حاضر است تا صبح جلوی در مطب بنشیند تا به گفته خودش دکتر خوب گوش و حلق و بینی میعاد را معاینه کند. بیماران شبیه به آنها زیاد‌ند، کسانی که راه درمان بیماری‌شان را در صفوف متراکم پزشکانی دیده‌اند که درهای مطب‌شان به روی‌شان باز است.
مطب متخصص گوارش در نزدیکی‌های خیابان وزرا یکی از مطب‌های پر ازدحام دیگری است که به گفته مراجعانش روزی بیش از 60 بیمار را ویزیت می‌کند. خانم کاشی که به‌دلیل ابتلا به بیماری «هلیکوباکتر» مراجعه کرده است، می‌گوید: «اوایل به‌خاطر کرونا جرأت نداشتم بیایم. گمان می‌کردم کرونا کم شده و خطری تهدیدم نمی‌کند. نگو بیمار شبیه به وضعیت من زیاد بوده. مراجعه نکرده‌اند و گذاشتند آمار که پایین آمده همه‌شان یک جا می‌آیند. پزشک مجبور است تا ساعت 3 صبح مریض ویزیت کند. آیا آن پزشک دیگر بعد از آن همه ویزیت ذهنش کار می‌کند که درست از مریض شرح حال بگیرد و نسخه درمانی بنویسد؟ البته کافیه یک پزشک اسم در کند دیگر مریض‌ها از هر جای کشورم باشد خودشان را به دکتر‌های خوب می‌رسانند. با این وضع فقط نمی‌شود دیگر روی تشخیص دقیق حساب باز کرد. انگاری که مردم در انتخاب اسم پزشک‌شان هم چشم و هم چشمی می‌کنند. مخصوصاً که این روزها پزشکی که فالوئر زیاد داشته باشد پر مشتری هم خواهد بود.»
حرف‌های خانم کاشی تمام نشده که یکی از مراجعه کنندگان با بی‌حوصلگی می‌گوید: «دکتر الکی اسم در کرده. ملت هم واسه اینکه این دکتر متخصص ویزیت‌شان کند از سر و کول هم بالا می‌روند. شما دو شب ونک تشریف ببرید اطراف بیمارستان بقیة‌الله ببینید چطوری مردم ساعت‌ها برای ویزیت منتظر می‌مانند. حالا تو این اوضاع کرونا خب یک دکتر دیگر بروند بعضی‌ها هم برای اینکه زودتر راهی اتاق پزشک شوند بابت ویزیت به منشی شیرینی هم می‌دهند. این همه متخصص بیکار وجود دارد آن وقت ملت 10 ساعت پشت در اتاق برخی پزشک‌ها می‌نشینند.» حرف‌های این همراه بیمار را یکی از بیماران دیگر نقض می‌کند:« آقا خیلی از مطب ها همچنان تعطیل اند. خب بیمار مجبور است جایی که باز است، برود. من خودم در مطب یک متخصص داخلی نه چندان معروف 8 ساعت نشستم تا نوبتم شود. مسأله ای که خیلی آزار می‌دهد اینکه پزشک به خاطر بیمار زیاد اصلاً نمیذاره که حرف بزنیم تا میگیم مشکل معده داریم سریع یه برگه آندوسکوپی می‌نویسه و می‌دهد دست مان.»

برش
ویزیت سه بیمار در یک ساعت

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور نیز تأمین وسایل حفاظتی، گران شدن هزینه‌های جانبی مطب و اجاره بهای سنگین مطب‌های پزشکی را در دوران کرونا از جمله علل تعطیلی برخی مطب‌ها عنوان می‌کند و به «ایران» می‌گوید: به طور میانگین روزانه مراجعاتی را در کشور داریم که می‌خواهند مطب‌هایشان را تعطیل کنند. این مسأله موجب ازدحام و شلوغی در مطب‌های فعال شهر‌ها شده است. محمد جهانگیری با بیان اینکه یک پزشک متخصص می‌تواند به‌طور میانگین حداکثر سه بیمار را در یک ساعت ویزیت کند، عنوان می‌کند: متوسط زمان ویزیت برای پزشکان عمومی حداقل 15 دقیقه، برای پزشکان متخصص حداقل 20 دقیقه و برای پزشکان فوق تخصص 25 دقیقه و روانپزشکان حداقل 30 دقیقه تعیین شده است. وی نسخه‌نویسی الکترونیک را یکی از راهکارهای فعال شدن مطب‌های مجازی می‌داند و عنوان می‌کند: شلوغی مطب‌ها موجب کاهش زمان ویزیت بیمار شده و این امر عوارضی از جمله تشخیص نادرست منشأ بیماری و افزایش خدمات القایی و هزینه‌های بیمار را در پی دارد.

محمد زینالی اُناری
جامعه شناس
همه‌ ما قصه‌ جنگ‌های بسیاری را که به‌ خاطر سهل‌انگاری و شکسته شدن مقاومت سربازان یا از بین رفتن روحیه‌ مردم به شکست منجر شده است  شنیده‌ایم؛ جنگ احد، سقوط اصفهان، حمله‌ مغول، همه‌گیری‌ها و قحطی‌های سده‌های گذشته و داستان‌های دیگری که به مدد توسعه‌ ارتباطات مکتوب و بصری از سایر سرزمین‌ها آشنا هستیم. حال اینک، یکی ازصحنه‌های تاریخی و به یادماندنی را تجربه می‌کنیم که قصه‌اش هر روز نوشته و به آیندگان سپرده می‌شود؛ قصه‌ مردمی که در برابر دشمنی دیده نشدنی قرار گرفته و هر آن سهل‌انگاری آنها می‌تواند فاجعه بیافریند. تمام جنگ‌ها، ‌چه جنگ‌های بدشگون انسان‌ها علیه همدیگر و چه جنگ‌های انسان با طبیعت، یک قانون کلی دارند:‌ پیروزی‌هایی که در دقایق آخر به شکست منتهی شده و به خاطر غفلت گروه‌های کوچک یا رخوت‌های جاری شده در جامعه سال‌ها حسرت به یادگار گذاشته‌اند. ما امروزی‌ها اگر این رویه‌ را در سر جلسات کنکور تجربه نکرده باشیم، در فوتبال و سایر بازی‌های جذاب به یاد داریم و این نکته را به ما گوشزد می‌کند که هر کس حتی لحظه‌ای پیش از فرا رسیدن اعلام رسمی پیروزی احساس پیروزی کند، احتمال این که باخت سنگینی را تجربه کند بسیار است: «فوتبال نود دقیقه است»! حال وقتی که در درون یک بحران تمام عیار گیر افتاده و البته به مدد تجربه‌های مطالعه تاریخ، تجربه همگانی امتحانات نفسگیر و دیدن شکست‌های باشگاهی و ملی در بازی‌های ورزشی، با این اصل بسیار سرنوشت ساز آشنا هستیم؛ هر گونه سستی و غفلت از اخبار واقعی بازی با دیو دیده نشدنی، جنگ با طبیعت یا بحران کرونا، هر آن ممکن است ما را با سرنوشتی بسیاربسیار غم انگیزتر از آن چه که هست مواجه کند. «کرونا» از این قواعد مستثنی نبوده و در این یک سال که بختک آن روی سر ما نشسته و تقریباً تمام خانواده‌های ایرانی را از ضرب شست خود بی‌بهره نگذاشته، این را به همه ما فهمانده است. حال این‌ بار زمزمه از بازگشت احتمالی اوج دیگری از بیماری  به گوش می رسد، ‌در حالی که ما دوباره عید نوروز دیگری را برای معاشقه با طبیعت در ذهن داریم؛ بیایید تا با تجربه‌هایی که از شکست‌های حسرت‌بار در بازی‌های زندگی و ناکامی‌های تاریخی به یاد داریم، با ترک خواب و سستی از این شکست احتمالی بگریزیم!