فریبا خان احمدی  
خبرنگار
دیروز با فوت 166 بیمار جدید کووید19 آمار فوتی‌های ناشی از این بیماری در کشور از مرز 24 هزار نفر گذشت. گزارش‌ها نشان می‌دهد خیز دوباره موارد ابتلای روزانه به کووید19 از 17 شهریورماه در کشور آغاز شد و در 28 شهریور آمار مبتلایان به بیماری کرونا به بالاترین میزان آن در هفت ماه گذشته رسید تا بار دیگر خیز جدیدی از عددهای مربوط به کرونا در منحنی شیوع این اپیدمی ثبت شود. البته استان‌های کشور در حالی در وضعیت قرمز کرونایی گرفتار شده‌اند که بنابراعلام اپیدمیولوژیست‌ها، آمارهای موارد ابتلا و مرگ و میر تحت تأثیر سفرهای اواخر مرداد و شهریور و همچنین کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تغییر رفتارهای اجتماعی مردم است. گزارش سخنگوی وزارت بهداشت هم دراین زمینه بیانگر آن است که رعایت پروتکل‌های بهداشتی در هفته گذشته به پایین‌ترین میزان خود ظرف ۶ هفته قبل از آن رسیده است. سیما سادات لاری اعلام کرد میزان استفاده از ماسک در مراکز و اماکن عمومی در حال حاضر 16.45 درصد کاهش داشته است. همچنین میزان استفاده از ماسک در وسایل نقلیه عمومی ۶۴.۲ درصد گزارش شده است که نسبت به هفته ماقبل کاهش ۸.۳ درصدی را نشان می‌دهد.
 از طرفی کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی از 80 درصد به 60 درصد در هفته‌های اخیر هم در کشور نگرانی مسئولان ستاد ملی مبارزه با کرونا را در پی داشته است. رئیس جمهوری کاهش رعایت اصول بهداشتی را خبر نگران‌کننده‌ای می‌داند و هشدار می‌دهد: اگر این روند ادامه یابد از هفته‌های آتی شاهد افزایش ابتلا و پس از آن افزایش مرگ‌ومیر خواهیم بود. طبق اعلام معاونان وزیر بهداشت با هر بار تعطیلی و مسافرت و نادیده گرفتن شیوه‌نامه‌های بهداشتی بعد از هرگونه بازگشایی به تعداد مبتلایان و در ادامه فوت بیماران کووید19 افزوده می‌شود. به‌طوری که تحت تأثیر این رفتارهای اجتماعی مردم به فاصله دو تا سه هفته بعد، آمارهای مبتلایان و سپس مرگ‌و‌میر افزایش قابل توجهی پیدا می‌کنند. بررسی خیز عددهای کرونا و شروع پیک سوم کرونا در آخرین روزهای تابستان نشان می‌دهد اصلی‌ترین عامل بالا رفتن آمار ابتلا در شهریور ماه، نتیجه سفرهای تابستانی و مسافرت رفتن‌ها بود. دو دوره مسافرت رفتن در اواخر مرداد و هفته‌های اول شهریور ماه در بالا بردن آمار‌های مرگ و میر و ابتلا نفش داشته است.
بعد از سفرهای میلیونی منتظر موج سوم بودیم
مینو محرز عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا به «ایران» می‌گوید: در هفته‌های اول و دوم شهریور و همزمان با آغاز بازگشایی مدارس، عده‌ای از ناقلان بی‌علامت به مسافرت رفتند و علاوه بر این رفتار اجتماعی مردم، ما شاهد بودیم با وجود پروتکل‌های سخت‌گیرانه برای برگزاری محرم برخی از افراد پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نکردند و مبتلا شدند.
محرز اظهار می‌دارد: در موج اول اپیدمی معمولاً یک نفر از اعضای خانواده به کووید19 مبتلا می‌شد اما بعد از جهش ویروس کرونا در خرداد ماه همه اعضای خانواده درگیر بیماری می‌شوند. به همین خاطر به رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی بیش از پیش تأکید می‌کنیم چرا که فرد ناقل در خانه همه اعضای خانواده را آلوده می‌کند. این عضو ستاد ملی مبارزه با کرونا، تعطیلات آخر مرداد و سفرها را یکی دیگر از علل افزایش میزان موارد ابتلا در پیک سوم می‌داند و می‌گوید: بعد از میلیون‌ها نفری که به مسافرت رفتند ما منتظر موج سوم بودیم.
چرا مسافرت رفتن عامل خیز کرونا است؟
دکتر حمید سوری اپیدمیولوژیست و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛ اعتقادی به اینکه ابتلا به ویروس کرونا خانوادگی شده است، ندارد و می‌گوید: از نگاه اپیدمیولوژی اینکه بگوییم ابتلا به کرونا به شکل خانوادگی درآمده است، درست نیست. یک متخصص بالینی به دلیل مراجعه چند مورد ابتلای افراد در خانواده به ویروس کرونا این موضوع را به کل جامعه تعمیم می‌دهد در حالی‌که موارد اینچنینی که به مطب‌ها مراجعه می‌کنند تعداد معدودی هستند و نمی‌توانند نماینده کل جامعه باشند. به گفته حمید سوری تحقیقات انجام شده روی بیش از 50 هزار نفر بیانگر این واقعیت است که تغییری روی الگوی سنی مبتلایان و فوت ناشی از کرونا در سه ماهه دوم سال نسبت به سه ماهه اول اپیدمی ایجاد نشده است. به همین خاطر نگاه جزء به مسأله و تعمیم آن به کل جمعیت از بعد علمی نادرست است. این اپیدمیولوژیست با اشاره به اینکه احتمال ابتلای اعضای خانواده به دلیل سرایت بالای ویروس کرونا از قبل قابل پیش‌بینی بوده می‌گوید: اینکه بگوییم الگوی مبتلایان تغییر کرده این‌گونه نیست. در سه ماهه اول شیوع اپیدمی عملاً گروه‌های پر خطر و آسیب‌پذیر به ویروس مبتلا می‌شدند و نسبت مرگ نیز در گروه‌های آسیب‌پذیر بیشتر بود. به مرور زمان نگاه نسبت به اپیدمی عمیق‌تر و دقیق‌تر شد و توانستیم جمعیت‌های در معرض خطر را تفکیک کنیم یعنی جمعیت مواجه از حالت عمومی به حالت ویژه‌تری درآمد و از جمعیت‌های پر خطر محافظت بیشتری به عمل آمد. طبیعتاً بعد از آن، همه افراد فارغ از سن، جنس و شغل که از نظر بیولوژیکی استعداد ابتلا به ویروس کرونا را دارند به تعداد موارد ابتلا و مرگ و میر اضافه شدند.
دکتر سوری افزایش موارد ابتلا و مرگ و میر کووید19 را در روزهای آخر تابستان ناشی از مواجهه افراد با ویروس کرونا می‌داند و عنوان می‌کند:  دو دوره سفرهای تابستانی تأثیر جدی در افزایش تعداد موارد ابتلا و مرگ و میر به جای گذاشته است. مسافرت رفتن الگوی بیماری را جابه‌جا می‌کند برای مثال در تهران جابه‌جایی‌ها در محورهای شمال غرب و شمال شرق بود که به شدت بیماری در مبدأ و مقصد مسافرت‌ها افزود.  او در ادامه به اصطلاح «بیماری‌های اگزوتیک» اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: در اپیدمیولوژی این واژه بدان معنی است که وقتی فردی با الگوی اپیدمی سازگار می‌شود بعد از آنکه به محل دیگر جابه‌جا می‌شود ممکن است امکان شدت بیماری در آن فرد بیشتر شود. برای مثال قدیمی‌ها می‌گفتند پشه‌ها «غریب‌گز»‌اند در حالی‌که پشه غریبه یا خودی نمی‌شناسد بلکه در افراد بومی در مقابل پشه سازگاری ایجاد شده اما نیش پشه در افراد غیر‌بومی شدیدتر است در مورد اپیدمی‌های عفونی نیز این الگو می‌تواند وجود داشته باشد. او با بیان اینکه ایران جزو 5 کشور اول دنیا است که تعداد مرگ و میر روزانه‌اش بیش از 100 مورد گزارش می‌شود، تأکید می‌کند: برای اینکه تلفات کمتری را در موج سوم کرونا شاهد باشیم باید رویکرد پیشگیری را تقویت کنیم و این مسأله علاوه بر سیاستگذاران به رفتار مردم نیز برمی‌گردد. هر چند سهم مردم در بحث پیشگیری 100 درصد نیست و شرایط عمومی جامعه باعث شده اتخاذ برخی سیاست‌ها در کنار سلامت و معیشت مردم اتخاذ شود اما رفتار مردم قابل مدیریت است. برای مثال مردم سهم قابل توجهی در اوج گرفتن اپیدمی اخیر دارند و این هم به سفرها بر‌می‌گردد برای اینکه اپیدمی را تحت کنترل دربیاوریم لازم است تلاش عمومی صورت بگیرد. لذا وقتی به پیامد رفتار اجتماعی مردم و بی‌توجهی به سیاست‌های پیشگیرانه نگاه کنیم می‌بینیم بخش عمده عددهای بستری شدگان و فوت‌شدگان معنادار است که اگر مدیریت نشود آمار از اینها هم بیشتر می‌شود.
دکتر سوری درباره مدیریت کاهش موارد مرگ‌و‌میر در پیک سوم کرونا پیشنهاد می‌دهد که تا حد امکان تردد سالمندان در خارج از منزل محدود شود. باید ببینیم سالمندان برای تأمین چه نیازهایی از منزل خارج می‌شوند اگر نیاز به خدمات درمانی روتین دارند این خدمات به خانه برده شود یا داروهای‌شان در منزل تحویلشان داده شود. او در پایان می‌افزاید ترس از اپیدمی و مرگ‌و‌میر عوامل ذاتی کنترل ایپدمی است. به محض اینکه آمار مرگ بالا می‌رود خودکنترلی و قرنطینه در گروه‌های پرخطر بیشتر می‌شود برای همین نیز در ایپدمی نوسانات جزئی را شاهد هستیم که تابع مداخلات سیاست‌گذاری نیست بلکه تابع واکنش مردم به اپیدمی است.

رئیس‌جمهوری با تأکید بر اینکه هر فرد مبتلا به کرونا قانوناً و شرعاً موظف است برای جلوگیری از انتقال بیماری به جامعه، خود را قرنطینه کند، از همه مردم خواست مراقبت‌ها و رعایت دستورالعمل های بهداشتی را در فصل پاییز و با توجه به همزمانی شیوع کرونا با بیماری‌هایی همانند آنفلوانزا و سرماخوردگی و شیوع نوعی ذات الریه در برخی کشورهای همسایه، تشدید کنند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، کاهش آمار میزان رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی را بسیار نگران کننده خواند و گفت: آماری که در جلسه ستاد ارائه شد، نشان می‌دهد که میزان مراعات مردم از 82 درصد به 62 درصد در هفته گذشته رسیده که این بسیار نگران کننده است چرا که اگر مردم به هشدارها و آموزش‌های عمومی توجه نکنند در ماه های پیش رو با یک مشکل بزرگی مواجه می‌شویم. رئیس‌جمهوری از وزارت بهداشت و صداوسیما و سایر رسانه‌ها خواست آموزش ملموس تری را با شیوه‌های مختلف برای مقابله با کرونا، به مردم ارائه کنند. دکتر روحانی رعایت دقیق اصول و دستورالعمل‌های بهداشتی را یک ضرورت برشمرد و بار دیگر با رد دوگانه انگاری‌هایی که در جامعه مطرح می‌شود، گفت: این دوگانه انگاری‌های نادرست «سلامت یا نان، دیانت، فعالیت اجتماعی و آموزش و مهارت» را باید کنار بگذاریم و فکر نکنیم اگر نوجوانی مدرسه رفت مبتلا می‌شود اما در میهمانی‌های خانوادگی و بازی در کوچه مبتلا نمی‌شود! این ویروس همه جا هست و باید اصول بهداشتی دقیقاً رعایت شوند. وی افزود: در آزمون سراسری هم برخی نگران بودند و بدون توجه به عواقب آن برای نسل جوان ما، درخواست داشتند که امسال کنکور برگزار نشود اما ما این دوگانه سلامت یا کنکور را هم نپذیرفتیم و غربالگری‌های قبل و بعد از کنکور نشان داد همه کنکوری‌ها به سلامت آزمون دادند و برگشتند. رئیس‌جمهوری با بیان اینکه سبک زندگی در روند مقابله با کرونا باید برای میان مدت و بلند مدت تغییر کند، اظهارداشت: کرونا بحثی نیست که یک ماه دیگر تمام بشود و باید حتی اگر واکسن هم در دسترس قرار گیرد، زندگی را با سبک جدید بنیانگذاری کنیم چرا که اکنون در برخی استان‌ها افرادی که چند ماه قبلاً در بیمارستان بستری بوده‌اند بار دیگر به کرونا مبتلا شده و راهی بیمارستان شده‌اند و این نکات حتی موضوع واکسن را هم زیر علامت سؤال قرار می‌دهد.
دکتر روحانی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع سرمایه‌گذاری در دوران کرونا و پساکرونا اشاره کرد و گفت: سرمایه گذاری‌ها از برخی امور باید به امور ضروری‌تر هدایت شوند. امروز سرمایه‌گذاری در بخش سلامت، بهداشت، اقتصاد دانش بنیان، اقتصاد دیجیتالی و دولت الکترونیک را باید تشدید کنیم. رئیس‌جمهوری در ادامه به موضوع قاچاق کالا درکشور اشاره کرد و گفت: متأسفانه در کشور ما قاچاق کالا وجود دارد و در شرایط فعلی و با توجه به شیوع ویروس کرونا با قاچاق دارو و واکسن مواجه هستیم که همه ما مسئولیم در این زمینه مراقبت و دقت بیشتری داشته باشیم. دکتر روحانی تأکید کرد: از مرزبانی گرفته تا نیروهای مسلح و گمرکات همه در شرایط فعلی باید مراقبت بیشتری در رابطه با قاچاق دارو و واکسن داشته باشیم. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز دقت بیشتری کند و وزیر کشور هم به همه مسئولان ذیربط ابلاغ کند که مبارزه با قاچاق دارو و واکسن در شرایط حساس فعلی را تشدید کنند. رئیس‌جمهوری همچنین به موضوع ورود برخی گردشگران خارجی که به‌عنوان زائر وارد شهرهای زیارتی کشور می‌شوند اشاره کرد و با توجه به شیوع ویروس کرونا از طریق این گردشگران گفت: این موضوع جای نگرانی دارد و باید مراقبت بیشتری بکنیم.
دکتر روحانی همچنین بر ضرورت انجام امور و خدمات عمومی از طریق الکترونیکی تأکید کرد و گفت: هر کاری را می‌توانیم از طریق الکترونیکی انجام دهیم باید همین کار را بکنیم و از مراجعه حضوری جلوگیری شود.

رئیس ستاد مرکزی اربعین حسینی گفت: موکب‌داران و مردم به سمت مرزهای عراق حرکت نکنند. موضع رسمی عراق عدم پذیرش زائر از خارج از این کشور است.
به گزارش ایسنا، حسین ذوالفقاری با بیان اینکه آخرین موضع رسمی دولت عراق تا دیروز این است که امکان پذیرش زائرین اربعین وجود ندارد، اظهار کرد: وزارت خارجه، سفارت ایران در بغداد و ستاد مرکزی اربعین در این مدت پیگیری داشته است که اگر شرایط فراهم شود، تعدادی زائر در مراسم شرکت کنند ولی موضع رسمی عراق عدم پذیرش زائر از خارج از این کشور است. ستاد مرکزی مقابله با کرونا هم به لحاظ سلامت مردم ملاحظاتی داشته است که پیش از این رسماً اعلام کرده است.
وی ادامه داد: اگر چه دولت و مردم ایران و عراق مشتاق مراسم اربعین هستند ولی اهمیت سلامت زائرین موجب شده است که مجوزی برای برگزاری مراسم اربعین امسال صادر نشود. هیچ مسأله سیاسی در کار نیست و فقط مسأله سلامت مردم اهمیت دارد.
ذوالفقاری افزود: مردم به شایعات و فراخوان‌های فضای مجازی توجه نکنند. برخی عشایر عراقی که با موکب داران ارتباط دارند، از آنها دعوت کرده‌اند ولی دعوت آنها کفایت نمی‌کند زیرا مجوز ورود را دولت عراق باید صادر کند. موکب‌داران و زائران به اخبار رسمی توجه کنند. فراخوان‌های ثبت نام برای مراسم اربعین رسمیت ندارند.

جمعی از دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه‌های دولتی در نامه‌ای به علی خاکی صدیق معاون آموزشی وزارت علوم خواستار تمدید مهلت دفاع از رساله های خود تا آذرماه شدند. به گزارش خبرنگار مهر، در این نامه آمده است که شیوع و گسترش بیماری کرونا سبب تعلیق اجباری طرح‌های پژوهشی میدانی شد و همین طور به تعطیلی خوابگاه‌ها و بازگشت دانشجویان به شهرهای خود از اوایل ترم گذشته انجامید که ادامه انجام رساله را غیرممکن کرد. در این نامه تأکید شده با توجه به اینکه برای انجام بسیاری از پروژه‌های رساله، بویژه در علوم انسانی، نیاز به انجام کارهای میدانی گسترده است علاوه بر تعطیلی خوابگاه‌ها، محدودیت‌ها و نگرانی‌های به‌وجود آمده و لزوم رعایت فاصله اجتماعی کارهای میدانی را ناممکن کرد بنابراین انجام پروژه‌های پایان نامه عملاً برای مدت قابل توجهی معوق ماند. هرچند برخی دانشگاه‌ها برای مساعدت، مهلت دفاع نیمسال دوم ۹۹ – ۹۸ را تا پایان مهرماه تمدید کرده‌اند اما یک ماه تمدید در سنوات پیش هم کم و بیش رواج داشته و در شرایط سخت کنونی امتیازی محسوب نمی‌شود. برخی دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه آزاد نیز این مهلت را تا پایان آبان تمدید کرده‌اند که مهلتی نسبتاً بهتر است.  دانشجویان در این نامه ضمن تشکر از همراهی وزارت علوم و دولت، درخواست کرده‌اند با توجه به شرایط خطیر کرونا، مهلت دفاع پایان‌نامه مقطع دکتری در ترم قبل تا آذرماه تمدید شود چرا که در عین حال که هزینه‌ای برای دانشگاه‌ها ندارد، کمک شایانی به دانشجویان در حال انجام رساله محسوب می‌شود و آنان را از اضطراب زاید‌الوصف نجات می‌بخشد.

سعید معدنی/ جامعه‌شناس
در این روزها، سطح همکاری برخی از مردم برای پیشگیری از ابتلا و مقابله با همه‌گیری ویروس بسیار بالاست. نمی‌توانیم بگوییم همه مردم بیماری کرونا را جدی نگرفته‌اند عده‌ای همچنان در خانه هستند و فقط برای انجام کارهای ضروری بیرون می‌روند برخی مردم که برای کار و فعالیت اقتصادی بیرون می‌آیند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کنند از ماسک استفاده می‌کنند و فاصله خود را از دیگران حفظ می‌کنند. با این حال عده‌ای هم هستند که کمتر پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند. رفتار این مردم هم قابل درک و بررسی است. ابتدا اینکه بیماری کرونا برای بسیاری از مردم فرسایشی و خسته کننده شده است و در نتیجه برای این افراد هم پدیده کرونا عادی شده است. البته در اینجا باید تأکید کنم وقتی برای مردم موضوعی فرسایشی می‌شود آنها در ادامه می‌خواهند زندگی عادی خود را انجام دهند بنابراین سرکار می‌روند، سفر می‌کنند به رستوران می‌روند و به موضوع کرونا هم کمتر اهمیت می‌دهند. البته از نگاه من نکته مهم  این برخوردها را هم باید در رفتار مسئولان ببینیم. مردم در همین دوران کرونا متوجه اطلاعات متناقض برخی مسئولان، پزشکان و افراد کارشناس شدند آنها از دولت یک روایتی را درباره کرونا می‌شنوند از پزشکان روایت متفاوت‌تری را می‌شنوند و در شبکه‌های اجتماعی چیز دیگری می‌خوانند. مردم نمی‌دانند به کدام روایت اعتماد کنند و کدام حرف را باور کنند. همین تناقض در گفتار موجب می‌شود تا عده‌ای  دیگر به اصل موضوع  اهمیت ندهند. مردم حتی در زمینه پروتکل‌های بهداشتی تناقض می‌بینند برای مثال برگزاری جشنواره‌ها و سمینارها تعطیل شده اما سازمانی جشن برگزار می‌کند و چهره‌هایی هم در آن حضور پیدا می‌کنند و یا برخی از افراد مطرح توجهی به زدن ماسک ندارند و ... همین اقدامات موجب می‌شود که مردم فکر کنند شاید اصلاً کرونا جدی نباشد. می‌خواهم به الگوی رفتاری مسئولان اشاره کنم که روی ذهنیت مردم تأثیر می‌گذارد. مسأله دیگر هزینه‌های اقتصادی این بیماری است. طبق پروتکل‌های بهداشتی مردم باید ماسک بزنند و از ضدعفونی کننده‌ها استفاده کنند.   آنهایی که ندارند،  چطور می‌توانند از پس هزینه‌های این پروتکل برآیند.خرید  ماسک، ژل و الکل برای برخی‌ها مشکل‌ساز شده است.