گروه اقتصادی/  نوسان‌های متعدد در بورس باعث شده که تازه‌واردها تا رنگ سبز سهام خود را می‌بینند در لیست فروشندگان قرار گیرند و نقدینگی خود را به بازارهای موازی چون دلار، مسکن، خودرو و یا حتی دلار ببرند.کاهش شدید شاخص بورس در چند هفته گذشته باعث شد که این افراد از هر فرصتی برای خارج کردن پول خود از بورس اقدام کنند و البته تازه‌واردهایی هم هستند که دست از رفتارهای هیجانی برداشتند و سعی می‌کنند مانند قدیمی‌ها مرتب در حال خرید و فروش نباشند.
نوسان متناوب بورس در یک روز سؤال‌های زیادی را ایجاد کرده است، اگر قرار است بورس مثبت باشد چرا در طول روز ریزش می‌کند و در آخرین دقایق کاری، مثبت می‌شود؟ شرکت‌های حقوقی چه نقشی در بورس دارند و آیا اتفاقات مثبت و منفی که در سهام‌ها رخ می‌دهد عمدی است و یا جریان بورس سهامداران را به سمت‌های مختلف می‌کشاند.
حمید گل‌پاشا کارشناس بورس درباره چرایی نوسان بورس و اینکه چه عواملی باعث می‌شود که بازار دچار به‌هم‌ریختگی شود، به «ایران» گفت: «بخشی از نوسان بورس طبیعی است و بازارهای جهانی هم با تغییرات در سهام‌ها روبه‌رو هستند اما وقتی حجم نوسان بیشتر شود باید دنبال دلایل آن بود؛ به صورت کلی ترس ناشی از افت بورس، عدم آگاهی نسبت به بورس و آینده‌ای که این بخش دارد و افزایش سوددهی بازارهای موازی و منفی شدن لیدرهای بورس می‌تواند از مهم‌ترین دلایلی باشد که نوسان در بورس ایران را بیشتر کرده است.»
سبز و قرمز بورس
روز گذشته شاخص کل بورس با رقم ۱ میلیون و ۷۰۴ هزار واحد آغاز کرد، در ۲۵ دقیقه ابتدایی معاملات با افت ۱۸ هزار واحدی به ۱ میلیون و ۶۸۶ هزار واحد تنزل یافت و دقیقاً ۳۵ دقیقه بعد از فعالیت بازار، با رشد ۱۸ هزار واحدی به رقم ۱ میلیون و ۷۰۴ هزار واحد رسید. بر این اساس شاخص کل بورس از روند منفی فاصله گرفت و در مسیر مثبت شدن قرار گرفته است. در این میان ۸۰۲ هزار فقره معامله در یک ساعت و نیم آغازین بازار به ارزش ۵ هزار میلیارد تومان انجام و ارزش کل بازار در رقم ۶,۳۰۰ هزار میلیارد تومان شد.
سهامداران سراغ مسکن و طلا نروند
سعیده امیراحمدی کارشناس بازار سرمایه درباره وضعیت بورس و رفتار هیجانی که مردم نسبت به سهام خود دارند به ایرنا گفته است: «سرمایه‌گذاران به جای خرید مسکن، طلا یا ارز، می‌توانند سهام شرکت‌های فعال در بازارهای مسکن را خریداری کرده یا به سراغ خرید سهام شرکت‌هایی بروند که درآمد ارزی دارند یا در بخش فلزات فعالیت می‌کنند.»
او یادآور شد: «زمانی که کسی تصمیم به سرمایه‌گذاری می‌گیرد، باید عوامل مختلفی را برای این سرمایه‌گذاری در نظر بگیرد. اول از همه آن که سرمایه‌گذار باید مسأله «نقد شوندگی» سرمایه خود را مورد توجه قرار می‌دهد. نقدشوندگی به این معنا است که وقتی فردی نیاز به پول نقد دارد، بتواند در اسرع وقت سرمایه‌گذاری خود را به پول نقد تبدیل کند. اولویت دوم آن است که در یک سرمایه‌گذاری، اصل پول فرد حفظ شود. به عبارت دقیق‌تر فرد باید مطمئن باشد که اگر سود نمی‌کند، حداقل ضرر هم نخواهد کرد. در مرحله سوم هم باید به این فکر کرد که آیا از این خرید سودی هم حاصل خواهد شد یا خیر. واقعیت آن است که سکه، ارز، مسکن و خودرو، در مجموع کمتر از سهام قابلیت نقدشوندگی دارند. در عین حال اگر فردی با رعایت این سه شرط، سهم خریده باشد، قطعاً در شرایط ریزش یا اصلاح بازار، می‌تواند از آن خارج شود. فارغ از اینکه سود کرده یا سود نکرده است.»برای اینکه بورس افت نکند و مانند هفته‌های گذشته ریزش دامنگیر سهامداران نشود دولت راهکارهای متعددی را اتخاذ کرده است که مهم‌ترین آن حضور قدرتمند شرکت‌های حقوقی در بورس بود. در این راستا اجرای قانون افزایش سرمایه شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی، پذیرفته شده در بورس از طریق صرف سهام (صرف سهام به مابه‌التفاوت ارزش اسمی سهام و ارزش افزوده ایجاد شده برای آن در بازار سهام گفته می‌شود بدین جهت شرکت‌ها برای پذیره‌نویسی جدید، قیمت سهام را کمی کمتر از قیمت بازار اعلام می‌کنند.) با ابلاغ رئیس جمهوری به وزارت اقتصاد و سازمان بورس، رسماً کلید خورد. حمید گل‌پاشا کارشناس بورس می‌گوید: «وضعیت بورس به گونه‌ای است که اخبار اقتصادی و سیاسی به سرعت و لحظه‌ای بر آن اثر می‌گذارد این در حالی است که در گذشته اخباری که می‌توانست بر فعالیت شرکت‌های بورسی اثر بگذارد یک الی دو ماه طول می‌کشید تا آثار آن در بورس نمایان شود، ولی در مقطع فعلی چنین چیزی نیست و به سرعت هرگونه خبر و صحبتی اثر خود را بر بورس می‌گذارد.»
او ادامه داد: «دلیل دیگری که باعث شده بورس با نوسان مواجه شود، ریزش سهم‌های بزرگ است، وقتی یک سهم بزرگ ریزش پیدا می‌کند به سرعت بر سایر سهم‌ها اثر می‌گذارد چرا که تازه واردهای بورس از ترس اینکه سهام آنها هم ریزش پیدا کند نسبت به فروش سهام خود اقدام می‌کنند.»گل‌پاشا با بیان اینکه قدیمی‌های بورس دچار هیجانات و ترس از افت سهام نمی‌شوند و بر اساس تخصص می‌دانند که بورس چه مسیری را ادامه خواهد داد، تصریح کرد: «وقتی بورس با کوچک‌ترین نوسان روبه‌رو می‌شود برخی‌ها سهام خود را در لیست فروش می‌گذارند که این امر باعث تشدید نوسان بورس خواهد شد؛ این‌گونه رفتارها غیرحرفه‌ای است.»
او گفت: «با افتی که بورس داشت برخی از تازه واردهای غیر حرفه‌ای که ترس از ریزش دوباره داشتند از بازار اوراق بهادار خارج شدند، گروهی هم با احتیاط وارد شدند؛ حال این امیدواری وجود دارد افرادی که اکنون در بورس هستند از تجربه قدیمی‌ها بهره ببرند و به سرعت تصمیم‌گیری نکنند.»این کارشناس بورس افزود: «واقعاً دور از ذهن نیست که وقتی سهام مجموعه‌های مهم مانند بانک‌ها، فلزات و... منفی می‌شوند بازار هم منفی می‌شود چرا که تازه واردها به این سهام‌ها نگاه می‌کنند و همین امر فشار فروش سهام‌ها را بیشتر می‌کند؛ در حقیقت وقتی لیدرهای بورس منفی می‌شوند تازه واردها به سرعت خواهان خروج از بورس می‌شوند لذا بایستی این ذهنیت را پاک کنیم تا بتوان از نوسان بورس کاست.» او با بیان اینکه دیگر تحریم بر بورس اثر ندارد ولی اخبار مرتبط با آن می‌تواند بر بورس و روند فعالیت شرکت‌های بورسی اثر بگذارد، خاطرنشان کرد: «وقتی بورس دچار ریزش می‌شود، سهامداران (تازه‌واردها) به دنبال بازارهای جایگزین می‌روند و دیگر برایشان مهم نیست که در بورس ضرر کردند و یا سود بردند، لذا سعی می‌کنند وارد بازارهای موازی شوند و از بازار‌های چون سکه، طلا و ارز سود ببرند.» این کارشناس بازار سرمایه عنوان کرد: «رفت و برگشت سهامداران در بورس و نوسان همیشه در بازار بورس بوده است و نباید هرگونه تغییر را بد و منفی برداشت کرد ولی به خاطر ورود حجم بالای نقدینگی طی چندسال اخیر هرگونه تغییر رفتار سهامداران در بورس بشدت بر بازار اوراق بهادار اثر می‌گذارد؛ در سال‌های 92 و 93 هم بورس با حجم قابل توجهی از تازه واردها روبه‌رو شد و شاهد چنین نوسان‌هایی بود؛ از آنجا که اندازه بازار کوچک بود تغییرات آن به چشم نمی‌آمد.»

آخرین خبر
قانون افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی ابلاغ شد

حسن روحانی رئیس جمهوری طی نامه ای، قانون افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا فرابورس از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم را به وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان بورس اوراق بهادار ابلاغ کرد. به گزارش فارس، در این نامه آمده است: در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به پیوست «قانون افزایش سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران با فرابورس ایران از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم، که در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ بیست و نهم مردادماه یک‌هزار و سیصد و نود و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۹۹/۶/۴ به تأیید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره ۱۶۴۰۱۴۳/۴ مورخ ۱۳۹۹/۶/۱۸ مجلس شورای اسلامی واصل گردیده ، جهت اجرا ابلاغ می‌گردد. بنابر این گزارش، به مابه‌ التفاوت ارزش اسمی و وجوه دریافتی مازاد بابت فروش سهام جدید، صرف سهام گفته می‌شود. به عبارت دیگر مبلغ مازاد ارزش بازار (ارزشی که در حال حاضر معامله می‌شود) نسبت به ارزش اسمی سهام است. از آنجا که این کار از محل افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید به قیمتی بیش از قیمت اسمی حاصل می‌شود، جزو منابع تأمین مالی شرکت محسوب می‌گردد.

کامران ندری
عضو پژوهشکده پولی بانکی
قطع کـردن تخصیص ارزهای ترجیحی، یعنی پیمودن بیـــــــــش از 90 درصد راه یکسان‌سازی نرخ  ارز. سقف قیمتی ارز نیمایی هم باز و در حال نزدیک شدن به قیمت بازار آزاد است. پس عملاً بیشتر مسیر برای یکسان‌سازی نرخ ارز طی شده است. در شرایط فعلی اقتصاد دولت جز یکسان‌سازی نرخ ارز چاره‌ای ندارد. البته اطلاع ما مربوط به گزارش‌هایی است که رسانه‌ها منتشر می‌‌کنند. بر اساس این گزارش‌ها، با اینکه دولت مثلاً برای واردات کنجاله سویا ارز 4200 تومانی تخصیص می‌‌دهد اما کنجاله سویا الان در بازار به قیمت ارز آزاد فروخته می‌‌شود حتی شنیده‌ها حاکی از آن است که اگر نهاده دامی با قیمت ارز دولتی به دست تولیدکننده برسد برخی از آنان ترجیح می‌‌دهند آن را در بازار آزاد بفروشند تا اینکه برای مصرف دام استفاده کنند، چون به خاطر تفاوت قیمتی، درآمد هنگفتی نصیب آنان می‌‌شود. این نشان می‌‌دهد ارز 4200 تومانی خیلی کارساز نبوده فقط رانت زیادی ایجاد شده است. البته برخی کارشناسان به تجربه یکسان‌سازی نرخ ارز در دولت اصلاحات اشاره می‌کنند. اما در دهه 80 دلیل اجرای یکسان‌سازی نرخ ارز این بود که روابط ما با دنیا بهبود پیدا کرده بود، تحریم نبودیم، ارتباطات بانکی با تمام کشورها برقرار بود، درآمد نفتی داشتیم... یعنی آن زمان درست شرایطی معکوس حال حاضر را داشتیم. حتی سیستم نظارتی در آن زمان بسیار قوی‌تر از حال حاضر بود. به خاطر فساد گسترده‌ای که در اقتصاد ریشه دوانیده است، حتی سیستم نظارتی از دوران جنگ هم ضعیف‌تر شده است. دیگر تهدید هم برای کسانی که تخلف می‌‌کنند و ارز دولتی می‌‌گیرند اما کالا را با ارز آزاد می‌‌فروشند، فایده ندارد.  بانک مرکزی، اولین راهی که برای بازگرداندن ارز صادراتی در نظر گرفت، اعلام لیست کسانی بود که ارز را برنگردانده بودند اما عملاً این اقدام راهی از پیش نبرد. بنابراین تک نرخی شدن ارز، بهترین راهکار برای ایجاد انگیزه در صادرکنندگان غیرنفتی است تا ارز را برگردانند. وقتی صادرکنندگان مجبور بودند ارز را با قیمتی پایین‌تر از بازار وارد سامانه نیما کنند، انگیزه‌ای برای بازگرداندن این ارز نداشتند و قانون را دور می‌‌زدند. اما با یکسان‌سازی نرخ ارز، آنها می‌‌توانند ارز را با قیمت بازار وارد کنند دیگر نیازی به دور زدن قانون نیست. البته دولت برای حفظ استفاده از ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی تلاش زیادی کرد و از سال 97 این برنامه را اجرا کرد اما چون به نتیجه نرسید، قصد یکسان‌سازی نرخ ارز را دارد. از طرف دیگر چون سیستم‌های نظارتی هم قوی و کارساز نیست، بنابراین دولت به این جمع‌بندی رسیده که ارز دولتی را قطع کند. یکسان‌سازی به این معنی نیست که قیمت ارز کلاً به یک قیمت می‌‌رسد، بلکه در یکسان‌سازی مهم نرخ حواله است. نرخ حواله همیشه کمتر از نرخ اسکناس بوده است. حواله هم یک نرخ ندارد و نرخ آن بستگی به کشور مقصد دارد مثلاً کالایی که مقصد صادراتی آن کشورهای اروپایی است، قطعاً نرخ هزینه حواله ارزی آن بیشتر از کشورهایی مانند چین یا روسیه است. اما با یکسان‌سازی، نرخ‌ها به هم نزدیک می‌‌شوند. اگر سیستم نظارتی قوی نداشته باشیم تا صادرکنندگان و افراد را به بازگرداندن ارز ملزم کند، راه آن ایجاد انگیزه درونی است، پس وقتی صادرکننده می‌‌بیند ارز را با نرخ واقعی می‌‌تواند وارد بازار کند، انگیزه را به دست می‌‌آورد.
یکسان‌سازی نرخ ارز حتماً آثاری دارد. البته مشاهده می‌‌کنیم که حتی کالاهایی که ارز 4200 می‌‌گیرند هم قیمتی افزایشی در بازار دارند. ارز 4200 تومانی به آن معنی مانع افزایش قیمت‌ها نبوده است اما حذف آن هم طبعاً موجب بالا رفتن قیمت‌ها می‌‌شود. حتی به لحاظ روانی هم یکسان‌سازی نرخ ارز موجب افزایش قیمت‌ها می‌‌شود و فشار زیادی ممکن است بر مردم وارد شود، چون قرار نیست با یکسان‌سازی نرخ ارز درآمد مردم هم تعدیل شود. نوع مدیریت باید برای کاهش فشار بر مردم برنامه‌های دیگر را اجرا کند. با یکسان‌سازی نرخ ارز جلو شدیدتر شدن وخامت اوضاع در آینده گرفته می‌‌شود و بازار از چندگانگی خارج می‌‌شود. نمی‌توان گفت با یکسان‌سازی تمام مشکلات حل می‌‌شود.