گزارش «ایران» از اثرگذاری رادیو در معرفی موسیقی ملی ایران در گفت‌و‌گو با پیشکسوتان موسیقی و رادیو
نت‌های ماندگار جعبه جادویی
امروز سه‌شنبه چهارم اردیبهشت‌ماه، رادیو 84 ساله شد. راه‌اندازی اولین فرستنده رادیویی به سال 1319 (4اردیبهشت‌ماه) بازمی‌گردد؛ رسانه‌ای کهن که از زمان اولین پخش آن تا به اکنون، صداهای بسیاری را به گوش مردم رساند و امروز بسیاری از همین صداهای ماندگار دیگر بین ما نیستند. از صدای ماندگارهنرمندان موسیقی تا گویندگان پیشکسوت. صداهایی که از همین فرستنده به مردم معرفی شدند و این ارتباط‌ها شکل گرفت، آن هم در دورانی که کمتر خانه و خانواده‌ای از داشتن رادیو بهره‌مند بودند، اما این جعبه جادویی توانست در معرفی هنر و هنرمندان، بویژه موسیقی نقش بسزایی داشته باشد. ارکسترهای ماندگار موسیقی از همین رادیو کار خود را شروع کردند. به عنوان مثال اولین ارکستر رادیو به سرپرستی ابوالحسن صبا با حضور نوازندگانی چون مهدی خالدی، موسی معروفی، مرتضی محجوبی، حسین تهرانی و... روی صحنه رفت و سال‌ها بعد از آن با راه‌اندازی برنامه گل‌ها با ابتکار داوود پیرنیا در رادیو ملی ایران، علاوه بر حضور اساتید چیره‌دست نوازنده، خوانندگان بزرگی چون گلپا، قوامی، ایرج، عبدالوهاب شهیدی، بنان، ادیب خوانساری و... در رادیو اجرای برنامه داشتند و موسیقی جاودانه ملی ایران از همین فرستنده کوچک به گوش دنیا رسید؛ موسیقی اصیلی که امروزه سهم کمی از آن از رسانه ملی پخش و شنیده می‌شود و جایش را موسیقی‌های عامه‌پسند و پاپ پر کرده است.
ندا سیجانی
روزنامه‌نگار
در رادیو به شهرت رسیدم
امین‌الله رشیدی یکی از همین پیشکسوتان موسیقی است که سال‌ها در رادیو فعالیت کرده و ترانه خوانده است؛ سالروز تولد او با رادیو گره خورده است؛
4 اردیبهشت‌ماه به سال 1304 و امروز 99 ساله می‌شود. هر دو، میراث‌دار هنر و موسیقی هستند؛ دورانی که به حافظه تاریخ سپرده شد. به گفته خودش تنها خواننده بازمانده از دو نسل 30 و 40 است. او در این گفت‌و‌گو گفت:«طی سال‌ها فعالیت کاری‌ام 120 کار خوانده‌ام و تا به این سن هنوز هم دستانم برای مخاطبان موسیقی پر است. 50 الی 60 آهنگ دارم که تا به حال منتشر نشده است اما نه ارکستری حمایت می‌کند و نه رادیو و تلویزیون.» این خواننده پیشکسوت در ادامه افزود:«سال 1325 به تهران آمدم و به هنرستان موسیقی رفتم و در محضر استاد موسی معروفی تلمذ کردم و علاقه‌مندی‌ام به موسیقی و سبک آوازخوانی‌ام مورد توجه ایشان قرار گرفت و من را به یکی از ارکسترهای رادیو که آقای خالقی رهبر آن بود معرفی کرد و این آغازی برای همکاری من به عنوان خواننده با رادیو بود. اولین کاری که در رادیو خواندم «مرغ حق» نام داشت. به یاد دارم آن دوران جلسه‌ای 14 تومن دستمزد دریافت می‌کردم و تقریباً هفته‌ای 4 جلسه این برنامه‌ها برگزار می‌شد و موجب شهرت و معروفیتم شد، تا آنکه با راه‌اندازی تلویزیون تقریباً در همه برنامه‌ها شرکت داشتم و این رسانه تصویری هم در معرفی هنرمندان نقش بسزایی داشت.» او در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد:«رادیو رقیب گردن‌کلفتی به نام تلویزیون دارد و وقتی مردم پای برنامه‌های تلویزیون می‌نشینند کمتر به رادیو توجه می‌کنند.
البته در حال حاضر نه رادیو برنامه‌های سطح بالا و جذابی دارد و نه تلویزیون. آن دوران رادیو وزنه‌ای بود و به موسیقی و موسیقیدان احترام می‌گذاشتند. نمی دانم چرا رسانه‌های ما به هنر موسیقی بی‌توجه شده‌اند.»
از نگاه این هنرمند پیشکسوت موسیقی «آثاری که امروز به گوش می‌رسد چه موسیقی پاپ و چه موسیقی سنتی تاریخ مصرف پیدا کرده و آشفته‌بازاری است، بنابراین مسئولان فرهنگی باید به گوش باشند و دلسوزی کنند تا شاید این اوضاع سروسامان پیدا کند.
حرمت رادیو در بخش موسیقی حفظ شود
فریبرز گلبن، تهیه‌کننده پیشکسوت و مطرح رادیو هم در این گفت‌و‌گو اظهار کرد:«زمانی که به رادیو آمدم (سال 1348) آرشیو موسیقی در رادیو، هم به لحاظ تولیدات خودمان و هم به لحاظ موسیقی‌های روز دنیا، بسیارغنی بود، بخصوص تولیدات ملی- میهنی‌مان که شامل موسیقی اقوام، مارش‌های نظامی، موسیقی روز و... بود. جالب است بدانید موسیقی‌های محلی بسیاری در آن زمان تولید شد که همچنان مورد استفاده است.»
او درباره تولیدات امروز رادیو اظهار داشت:«همیشه گفته‌ام و بار دیگر تکرار می‌کنم رادیو یک رسانه گرم است و براین نظرم که با وجود پیشرفت تکنولوژی، رادیو همچنان مخاطبان خود را دارد و هیچ‌گاه از بین نخواهد رفت و اعتبارش را حفظ کرده است. نکته دیگر اینکه آثاری که از رادیو پخش می‌شود مستند و شناسنامه‌دار است. در واقع سعی ما این است؛ آنچه را که از رادیو پخش می‌کنیم در شأن و جایگاه این رسانه باشد.
شما هیچ‌گاه نباید موسیقی سطحی و نازل از رادیو بشنوید و در تمام دنیا هم همین است، مگر در فضای طنز. بار دیگر تأکید می‌کنم جایگاه رادیو باید حفظ شود و هرگز نباید برنامه‌ای نامناسب یا صدای ناهنجار از رادیو پخش شود، اما درباره تولیدات امروز موسیقی در رادیو باید بگویم شبکه‌های رادیویی متعددی در این رسانه راه‌اندازی شده است مانند رادیو جوان، رادیو فرهنگ، رادیو آوا، رادیو پیام و... که هر کدام برنامه‌های خاص خود را دارند و موسیقی‌های مختلفی را پخش می‌کنند تا همه سلایق را مدنظر قرار دهند.
در واقع معاونت صدا در نظر دارد هر فردی به فراخور حال و سلیقه‌اش، شبکه رادیویی خود را داشته باشد و به نظر من کار جذابی است. گلبن در ادامه گفت:«من به عنوان یک همکار قدیمی رادیویی معتقدم بایستی حرمت رادیو در بخش موسیقی حفظ شود اما کمتر کسی به این موضوع توجه دارد. به جوانانی که فعالیت خود را در این رسانه شروع کرده‌اند هم توصیه می‌کنیم این موضوع را مورد توجه قرار دهند.»
جای خالی هنرمندان بزرگ موسیقی در رادیو
داوود حیدری، مجری، صداپیشه و خواننده پیشکسوت کشورمان هم در این گفت‌و‌گو بیان کرد:«سال 1353 وارد رادیو شدم و ابتدای کار به عنوان بازیگر فعالیت خود را در رسانه آغاز کردم.
اولین جرقه موسیقی من در خیابان نواب شکل گرفت. همسایه‌ای داشتیم به نام استاد رجبعلی امیری‌فلاح که با بسیاری از بزرگان موسیقی رفت‌وآمد داشت. هنرمندانی چون محمدرضا شجریان، بهرام گودرزی، محمد منتشری و...و آوازهایی که گهگاهی از خانه‌شان شنیده می‌شد، من را به موسیقی علاقه‌مند‌تر کرد. البته ایشان با نت آشنایی نداشتند، آن را سینه به سینه آموخته بودند و به همین روش آموزش می‌دادند. من نیز مدت کوتاهی در خدمت ایشان بودم.»
او در ادامه افزود:«گرایش موسیقایی من پاپ و کلاسیک بود و بعدها به واسطه مازیار با استاد عماد رام آشنا شدم و شاگردی ایشان را کردم و البته استاد نادرگلچین. در همان دوران حدود 7 تا از ترانه‌های آقای رام را با کسب اجازه خودشان بازخوانی کردم و در حال حاضر هرازچند گاهی از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود. همچنین دو کار از آقای فرشید رحیمیان.» حیدری گفت:«اولین قطعه موسیقی که از رادیو شنیدم یکی از کارهای استاد کوروس سرهنگ‌زاده بود. خوشبختانه طی این سال‌ها و در مسیر کاری‌ام با تعدادی از بزرگان موسیقی آشنایی و حشر‌ونشر داشتم. استادانی چون همایون خرم، فرهنگ شریف، فرهاد‌پور، فضل‌الله توکل، اسدالله ملک، جهانگیر ملک، فریدون شهبازیان، منصور نریمان، همچنین عماد رام و نادر گلچین که از آنها بسیار آموختم چراکه از ابتدای نوجوانی به دلیل علاقه‌مندی‌ام به موسیقی این افتخار را داشتم کنارشان باشم و تلمذ کنم. البته همه هنرمندانی که برای این سرزمین زحمت کشیدند نامشان برای همیشه مانا و ماندگار است و هر یک در جایگاه خود یگانه هستند.»
او درباره اثرگذاری فرستنده‌ای چون رادیو در معرفی موسیقی بویژه موسیقی ملی ایران بیان داشت:«سال 1319 که فرستنده رادیویی فعالیت خود را آغاز کرد بسیاری از بزرگان جذب آن شدند و طی یک ساعت معین اجرای برنامه داشتند و آن خلأ موسیقایی در رادیو با همت استاد داوود پیرنیا از بین رفت؛ هنرمندی که نامش در تاریخ موسیقی ما همراه با بزرگان موسیقی ماندگار شد و برنامه‌های مختلفی چون گل‌های جاویدان، گل‌های صحرایی و... را پایه‌گذاری کند و همه اهالی موسیقی به این برنامه ماندگار دعوت شدند و هنوز که هنوز است جای برنامه گل‌ها در رادیو خالی است. البته برخی از تهیه‌کنندگان تلاش‌هایی مشابه آن داشتند اما ماندگار نشد.» این مجری و گوینده پیشکسوت درباره تولیدات امروز موسیقی که همسو با ذائقه نسل امروز است، اظهار کرد:«ایراد چندانی بر این موضوع وارد نیست چراکه جوانان هم دوست دارند دیده و شنیده شوند اما از نگاه من این موضوع به مدیریت هنری و بخش موسیقی برمی‌گردد، به این دلیل که اشراف کمتری به موسیقی‌های ایرانی و فاخر دارند. کارهای بسیاری در رادیو و تلویزیون پخش می‌شود اما آنچه مهم است طی این سال‌ها اتفاق مهمی در رسانه ملی شکل نگرفته است تا هنرمندی چون عبدالوهاب شهیدی، نادر گلچین، عماد رام و... را معرفی کند و این خلأ همچنان احساس می‌شود. این مشکل مدیریتی موجب شده موسیقی خوب را کمتر بشنویم و جالب اینکه با وجود تولیدات جدید همچنان بسیاری از مخاطبان مشتاق شنیدن کارهای قدیمی هستند و آثار موسیقایی که حرفی برای گفتن داشته باشند طی این سال‌ها به ندرت شنیده شده است؛ مابقی کارها مصرفی شده و ماندگاری در اذهان مردم ندارد.»