گزارش «ایران» از خسارت‌های سیلاب به مزارع کشاورزی و باغ‌های سیستان و بلوچستان
از زرآباد تا دشتیاری زیر ضرب سیل
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
بارش‌های سیل‌آسا در استان سیستان و بلوچستان به بخش‌های مختلف کشاورزی در شهرستان‌های زرآباد، کنارک، چابهار، قصرقند، نیکشهر، دشتیاری و راسک آسیب جدی وارد کرده و طبق گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، بیش از 2100 میلیارد تومان در 15 شهرستان خسارت زده است. آنگونه که برخی از کشاورزان شهرستان‌های جنوبی استان سیستان و بلوچستان به «ایران» خبر داده‌اند اغلب زمین‌ها و باغات کشاورزی مملو از آب بوده و سیلاب بخش زیادی از گل و لای و... را وارد زمین‌های کشاورزی و باغات کرده است. کشاورزان نگران و مستأصل، منتظرند تا آب فروکش کرده و میزان خسارات وارده به محصولاتشان را ارزیابی کنند. «سیدمحمدرضا سیدحسینی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در گفت‌و‌گو با «ایران»، به کشاورزان وعده داده که سازمان جهاد کشاورزی با تمامی امکانات در صحنه حضور داشته و ضمن تأمین لوله‌های انتقال آب در همه شهرستان‌ها و تأمین ماشین‌آلات سنگین (لودر و بولدوزر و...) برای لایروبی و بازسازی و مرمت آنها از هیچ اقدام دیگری فروگذار نخواهد کرد. طبق گفته این مقام مسئول، در حال حاضر کار مرمت و بازسازی جاده‌های مزارع و احیای بندسارها در جنوب سیستان و بلوچستان آغاز شده و سازمان جهاد کشاورزی استان با تأمین نهاده‌های دام و طیور و بازسازی قنوات و بندسارها آماده خدمت‌رسانی به شهروندان است.
تخریب 8 هزار و ۵۷۰ هکتار باغ
اما بارندگی سیل‌آسای اخیر به بیش از ۱۷ هزار هکتار از اراضی زراعی، 8 هزار و ۵۷۰ هکتار باغ، ۱۹ واحد گلخانه، ۸۴۴ واحد دامداری، سه هزار و ۵۱۶ رأس دام سبک و سنگین، ۳۴۲ کلنی زنبور عسل، ۶ واحد صنعتی پرورش مرغ گوشتی، ۸۸۸ حلقه چاه کشاورزی و ۸۱ دستگاه ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی آسیب زده است. طبق گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، در سیلاب اخیر به ۲۰۰ رشته قنات، ۷۷ هکتار اراضی تحت پوشش آبیاری تحت فشار، ۲۹۹ کیلومتر جاده بین مزارع، ۵۰۷ کیلومتر انتقال آب با لوله و کانال، هزار و ۱۱۵ بندسار و سازه آبخیزداری و ۹۸ باب استخر ذخیره آب استان نیز خسارت وارد شده است.
پایتخت موز، غرق در آب!
سیلاب اخیر بخش‌های مختلف کشاورزی شهرستان زرآباد اعم از باغات موز را نشانه رفته و بخش زیادی از محصول موز این شهرستان را از بین برده است. «فرهاد هیبت زهی» یکی از پرورش دهندگان موز در شهرستان زرآباد به «ایران» می‌گوید: سیلاب اخیر آسیب جدی به باغات موز این شهرستان وارد کرده است. در حال حاضر، باغات موز زیر آب رفته و خطراتی نظیر شیوع آفات، قارچ‌ها و ... این محصول را تهدید می‌کند. از طرفی سیلاب با خود صدها تن گل و لای وارد باغات کرده و باید کشاورزان پس از فروکش کردن آب، این حجم زیاد از گل و لای را با ماشین‌های سنگین مانند لودر و بولدوزر و... از باغات خارج کنند. سیلاب با شدت وارد منطقه شده و همه سیل‌بندها را با خود برده است.
ضرورت نصب آب بندان در «زرآباد»
«محمدامین هوت» مدیر جهادکشاورزی زرآباد به «ایران» می‌گوید: طبق برآوردهای اولیه سیلاب اخیر حدود 714 میلیارد و 415 میلیون تومان خسارت و خرابی به باغات و مزارع شهرستان زرآباد وارد کرده است. سیلاب علاوه بر تخریب باغات و زمین‌های کشاورزی، دسترسی جاده‌ها به مزارع و باغات را مسدود کرده و ضمن تخریب لوله‌های خط انتقال آب (سیستم آبیاری قطره‌ای) به دام‌های سبک و سنگین شهرستان نیز آسیب جدی وارد کرده است. این در حالی است که کارشناسان همچنان در منطقه حضور داشته و برآورد نهایی خسارات را پس از تکمیل، اطلاع‌رسانی خواهند کرد. وی شهرستان زرآباد را پایتخت موز کشور معرفی کرده و می‌گوید: سیلاب علاوه بر آسیب وارده به محصول موز، باغات را از نظر شیوع آفات متعدد نیز در معرض خطر قرار داده است. در حال حاضر، وجود دستگاه‌ها و ماشین‌آلات سنگین مانند لودر و بولدوزر و کمپرسی و... برای بازگشایی جاده‌ها نیاز است. اعتبارات تأمین این مهم، محدود است اما مردم و مؤسسات و نهادها می‌توانند پای کار آمده و با اعزام تجهیزات سنگین بخش زیادی از مشکلات باغات و مزارع شهرستان را مرتفع کنند.
«محمد امین هوت» یک اقدام اصولی برای کاهش خسارات وارده سیلاب به محصولات کشاورزی و باغی را نصب آب‌بندان در سطوح 4-5 هکتاری دانسته و می‌گوید: آب‌بندان‌ها باید در بالادست باغات و دشت‌ها نصب شود تا علاوه بر ذخیره آب، سرعت و قدرت تخریب آب به سمت باغات و محصولات را نیز کاهش دهد. آب‌بندان موجب تقویت سفره‌های زیرزمینی شده و جلوی تخریب و فرسایش خاک را می‌گیرد. همانگونه که مطلع هستید تولید یک سانتی‌متر خاک به صدها سال نیازمند است؛ حال در چنین شرایطی چنانچه جلوی تخریب و فرسایش خاک گرفته نشود، نظم اکوسیستم برهم خورده و باغات و محصولات آسیب جدی‌تری می‌بینند. این در حالی است که می‌توان با اقدامات بموقع و صحیح از هدررفت میلیون‌ها متر مکعب جلوگیری کرده و ذخیره آن را بدرستی مدیریت کرد. مسئولیت ساماندهی آب‌بندان‌ها با وزارت نیرو است و باید این امر مهم را در حاشیه مزارع ساماندهی کند. طبق گفته مدیر جهادکشاورزی زرآباد در جنوب سیستان و بلوچستان، سیل‌بند باید به صورت اصولی و کارشناسی نصب شود. در صورت نصب غیراصولی، خطر پارگی شدت گرفته و ممکن است حجم زیادی از آب و خاک و... وارد باغات شده و خسارات را دوچندان کند.
خسارت 100 میلیاردی به باغات «دشتیاری»
وقوع سیلاب در اسفند سال 1402، بیشترین آسیب را به محصولات کشاورزی شهرستان دشتیاری واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان وارد کرد. «منصور رئیسی» مدیر جهاد کشاورزی شهرستان دشتیاری به «ایران» می‌گوید: سیلاب در 2 دوره (اسفند 1402 و هفته گذشته) آسیب جدی به محصولات کشاورزی شهرستان دشتیاری وارد کرده است. برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که سیلاب اخیر 100 میلیارد تومان به محصولاتی مانند موز و هندوانه خسارت وارد کرده است. این در حالی است که سیلاب اسفند 1402 بیشترین آسیب (300 میلیارد تومان) به باغات و زمین‌های کشاورزی دشتیاری وارد کرده است. در حال حاضر بسیاری از جاده‌های روستایی و دسترسی به مزارع و باغات با وقوع سیلاب مسدود شده و حتی از زمین‌های کشاورزی بدلیل تجمیع گل و لای در جاده‌های دسترسی به باغات و مزارع، تا یک هفته پس از این نیز نمی‌توان بازدید کرد.
وی می‌افزاید: سیلاب اسفند 1402، در فصل گل‌دهی لیمو به وقوع پیوسته و چیزی حدود 380 هکتار لیموترش شهرستان را از بین برد. همچنین تگرگ به 700 هکتار از باغات موز آسیب زده و اغلب میوه‌های باغات را تخریب کرد. سیلاب اسفندماه 1402، 57 کیلومتر و سیلاب اخیر نیز 4 کیلومتر از لوله انتقال آب به باغات و مزارع و سیلاب را تخریب کرد. سیلاب اخیر، همچنین 500 هکتار از اراضی ماش و سورگون و 1100 هکتار از بندسارهای اراضی کشاورزی را تخریب کرده است. طبق گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان دشتیاری، در حال حاضر 6 دستگاه بولدوزر در شهرستان برای جمع‌آوری گل و لای ناشی از وقوع سیلاب و باز کردن جاده‌های باغی مستقر است که پیش‌بینی می‌شود این تعداد در روزهای آتی، تا 10 دستگاه نیز افزایش پیدا کند.
خسارت 40 درصدی به محصولات «نیکشهر»
بارش‌های اخیر در سیستان و بلوچستان، منجر به طغیان رودخانه‌های شهرستان نیکشهر شده و حدود 40 درصد محصولات کشاورزی و زراعی شهرستان را از بین برده است.
«عبدالستار سهرابزهی» مدیرجهاد کشاورزی نیکشهر در جنوب سیستان و بلوچستان به «ایران» می‌گوید: عمده خسارات طغیان رودخانه منجر به تخریب سیل‌بندهای حفاظتی اطراف مزارع کشاورزی و... شده و بخشی از اراضی را طعمه سیلاب کرده است. برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که طغیان رودخانه ناشی از بارش‌های شدید باران در هفته گذشته، حدود 700 میلیارد تومان خسارت به تأسیسات و سیل بندها و... وارد کرده است. بارندگی‌های شدید حدود 100 هکتار زمین را تخریب کرده و به 200 هکتار از صیفی‌جات شهرستان آسیب زده. در مجموع بارش باران و طغیان رودخانه، به 40 درصد محصول زراعی و کشاورزی شهرستان نیکشهر خسارت وارده کرده است.
وی به بارش باران و تگرگ در اسفندماه سال 1402 نیز اشاره کرده و می‌گوید: بارندگی در دو مرحله (بارش باران و تگرگ و طغیان رودخانه‌ها) 293 میلیارد تومان به بخش کشاورزی شهرستان نیکشهر آسیب وارد کرد. بارش باران، به 80 درصد حبوبات شامل باقلا آسیب زد و همین امر منجر به این شد که در این فصل در شهرستان هیچ باقلایی کشت نشود. محصولات باغی مانند انبه و... نیز از بارش باران اسفند سال گذشته آسیب جدی دیده‌اند.