نقش منطقه ای پیشروی قزاقستان به عنوان رئیس سازمان همکاری شانگهای
در پس زمینه تغییرات ژئوپلیتیکی در حال انجام، نیاز به یکپارچگی منطقه ای به عنوان یک مکانیسم مؤثر که قادر به رویارویی با چالش‌های خارجی است، در حال افزایش است. در این زمینه، سازمان همکاری شانگهای، سازمان منطقه ای پیشرو در فضای اوراسیا است که با تکیه بر مدل نهادگرایی لیبرال، امکان همکاری و توسعه بین بازیگران خردگرا را از طریق بستر ارائه شده توسط نهادهای بین المللی تضمین می‌کند. علاوه بر این، مبنای نظری نیز منشور سازمان همکاری شانگهای را تائید می‌نماید که ترتیب سلسله مراتبی در سازمان را رد می‌کند و به هر عضو دائم سازمان یک سال ریاست را پیشنهاد می‌نماید. بدین ترتیب، کشورهای آسیای مرکزی، از آن جمله قزاقستان ، بطور کامل از این میدان بین‌المللی به نفع مردم خود استفاده می‌کند، علیرغم حضور دو قدرت بزرگ روسیه و چین در آن.
به ویژه، سازمان همکاری شانگهای در حال حاضر نقش مهمی‌در ارتقای یکپارچگی اقتصادی و توسعه زیرساخت‌ها در میان کشورهای عضو آن ایفا می‌کند. به نوبه خود، الحاق ایران به سازمان شانگهای فرصت‌های جدیدی را برای کشورهای منطقه برای اجرا و ترویج پروژه‌های بزرگ یکپارچه‌سازی و همچنین ایجاد تنوع در کانال‌های پرداخت مدرن برای گسترش تجارت و بازرگانی بین کشورهای شرکت‌کننده باز می‌کند.
در کنار این، تعامل فعالی بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی در سازمان همکاری شانگهای وجود دارد. بدین ترتیب، قزاقستان در 27 ژوئن 2023، در آستانه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای و تصدی پست ریاست سازمان، یک مجمع تجاری قزاقستان و ایران را برگزار کرد که در آن بیش از 100 شرکت از هر دو کشور در آن شرکت داشتند. در خاتمه اجلاس علیرضا پیمان پاک- معاون وزیر کشاورزی ایران و س.ژومانگارین- معاون نخست وزیر، وزیر تجارت و همگرایی جمهوری قزاقستان در خصوص توسعه همکاری‌های دوجانبه نشستی برگزار کردند. در این دیدار، پروژه‌هایی به ارزش یک میلیارد دلار عمدتاً در بخش کشاورزی به امضا رسید و چشم‌انداز توسعه تجارت دوجانبه تا 3 میلیارد دلار مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
همچنین سید ابراهیم رئیسی ، رئیس جمهور ایران در تابستان 2024 قصد دارد برای شرکت در اجلاس بعدی سازمان همکاری شانگهای که در تاریخ 3 تا 4 جولای 2024 در آستانه برگزار می‌شود، سفری رسمی‌به قزاقستان داشته باشد که این نیز بیانگر تشدید همکاری‌های همه جانبه ایران و کشورهای آسیای مرکزی در چهارچوب انجمن‌های همگرایی است.
در تاریخ 2 تا 3 آوریل 2024، در نوزدهمین اجلاس دبیران شوراهای امنیت ملی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که در آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد، هیأت ایرانی به سرپرستی علی اکبر احمدیان- دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران برای اولین بار به عنوان عضو اصلی سازمان شانگهای شرکت کرد.
در این مراسم، طرف‌های شرکت کننده در مورد موضوعات جاری در دستور کار بین المللی و منطقه ای از جمله توسعه همکاری‌ها در زمینه‌هایی مانند مبارزه با جرایم سایبری، مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی، قاچاق سلاح و مواد مخدر، جرایم سازمان یافته فراملی و ارائه اطلاعات بین المللی، تبادل نظر کردند.
در عین حال، قاسیم ژومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان، در جریان سخنرانی خود در این نشست، به ویژه بر ضرورت کمک به توسعه افغانستان که باعث کاهش فعالیت گروه‌های افراطی و تروریستی در منطقه می‌شود و همچنین ادامه کمک‌های بشردوستانه برای جلوگیری از بحران غذایی در افغانستان اشاره کرد.
بنابراین، برای قزاقستان که از نظر استراتژیک در تقاطع اروپا و آسیا قرار دارد، سازمان همکاری شانگهای بستر قابل توجهی را برای تقویت روابط تجاری، سرمایه گذاری و حمل و نقل با همسایگان منطقه ای خود فراهم می‌کند. تعامل فعال آستانه در سازمان نمونه ای از رویکرد راهبردی به همکاری و توسعه منطقه ای است. ریاست قزاقستان بر سازمان همکاری شانگهای با درک استراتژیک از منافع متنوع سازمان و نیز تمایل آن برای کمک به ایجاد یک فضای ژئوپلیتیکی پایدار برای همکاری‌های بین منطقه ای متمایز است. علاوه بر این، مشارکت فعال آستانه در پروژه‌هایی مانند شورای بازرگانی سازمان همکاری شانگهای و بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای نشان دهنده تعهد آن به اهداف سازمان است. بنابراین، این تلاش‌ها فرصتی برای کشورهای عضو فراهم کرد تا فعالانه تر در مورد مسائل اقتصادی تعامل داشته باشند و در جهت دستیابی به اهداف مشترک توسعه و رفاه منطقه ای تلاش کنند.
در عین حال، به گفته ناظران بین المللی، در چهارچوب سازمان همکاری شانگهای، قزاقستان نیز تعهد خود را به حل مشکلات زیست محیطی و گسترش ارتباطات دیجیتال نشان داده است. بنابراین، یک استراتژی متوازن جامع با دیدگاه آستانه در مورد آینده پایدار و تمایل به اجتناب از شکاف ژئوپلیتیکی بین شرق و غرب مطابقت دارد. به عنوان رئیس سازمان همکاری شانگهای، قزاقستان همچنین به طور فعال پروژه‌های مهمی‌مانند برنامه همکاری برای مقابله با تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی برای سال‌های 2025-2027 را ترویج کرده است. اما فقدان پروژه‌های بزرگ اقتصادی و سیستم‌های حمایت مالی مانع توسعه سازمان می‌شود. به منظور تسطیح هزینه‌های موجود، قزاقستان پیشنهاد استفاده از مرکز مالی بین المللی آستانه را به عنوان بستری برای افزایش پورتفولیو و سرمایه گذاری‌های مالی در طرح‌های منطقه ای مورد حمایت سازمان همکاری شانگهای ارائه کرد. این روش منحصر به فرد این پتانسیل را دارد که فرصت‌های جدیدی برای همکاری و توسعه اقتصادی در منطقه ایجاد کند.
ثبات سیاست خارجی قزاقستان دلیلی بر اهمیت رویکرد استراتژیک به مسائل روابط بین‌الملل است. سیاست خارجی چندجانبه، متعادل و مسالمت آمیز این کشور به عنوان یک بازیگر فعال در سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای نقش محوری دارد. ثبات طولانی مدت نه تنها اعتبار بین المللی آستانه را افزایش می‌دهد، بلکه به ثبات منطقه و توسعه بیشتر کمک می‌کند. در آگوست 2023، در اولین نشست شورای هماهنگی ملی سازمان همکاری شانگهای در آلماتی، هماهنگ کننده سازمان همکاری شانگهای در قزاقستان، مورات موکوشف تأکید کرد که رهبری قزاقستان بر حل مشکلات منطقه ای و جهانی و همچنین افزایش نقش و اهمیت سازمان در سطح بین المللی توجه خاص دارد.
قاسیم ژومارت توکایف رئیس جمهور قزاقستان در جولای 2023 در نشست شورای سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای در هنگام الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای به عنوان عضو کامل، اهداف ریاست قزاقستان در سازمان همکاری شانگهای را تمرکز بر مبارزه با جرایم فراملی، قاچاق مواد مخدر و جرایم سایبری تشریح کرد و همچنین برنامه‌هایی را برای به روز رسانی چهارچوب همکاری در مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی برای سال‌های 2025-2027 اعلام نمود.
موقعیت استراتژیک قزاقستان در قلب قاره اوراسیا بدون شک نقش این کشور را به عنوان رئیس سازمان همکاری شانگهای افزایش می‌دهد. انتظار می‌رود این نقش مهم به ثبات آسیای مرکزی و تقویت وحدت منطقه کمک کند. در این دوره، کشور پیشرو آسیای مرکزی نقش مهمی‌در حل مسائل محلی و تقویت همکاری بین کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای ایفا کرد، از جمله با در اختیار قرار دادن بستر خود برای حل و فصل مناقشات مختلف.
بنابراین، ریاست قزاقستان در سازمان همکاری شانگهای نه تنها شاهدی بر نفوذ فزاینده این کشور است، بلکه گامی‌مهم در جهت ثبات و یکپارچگی منطقه ای است که با استراتژی سیاست خارجی تهران همخوانی دارد.
آستانه در دوران ریاست خود بر تصویب موافقتنامه‌های مهم بین دولتی در زمینه همکاری‌های زیست محیطی، برنامه مشترک برای توسعه مناطق طبیعی حفاظت شده ویژه و اکوتوریسم و همچنین یادداشت تفاهم بین دبیرخانه سازمان همکاری شانگهای و برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) حساب می‌کند.