استارلینک وعده 6 میلیون تومانیِ روی هوا؟!

در حالی وعده اینترنت ماهواره‌ای برای افراد کم‌برخوردار از سوی ایلان ماسک مطرح شده که هزینه‌ و تجهیزات راه‌اندازی آن در توان بسیاری از شهروندان نیست.
این روزها سرعت اینترنت به یکی از دغدغه‌های شهروندان تبدیل شده است. برای گروهی که اعتیاد به فضای مجازی داشتند، کاهش سرعت اینترنت می‌تواند حتی آسیب‌هایی مانند افسردگی، وسواس، کاهش اعتماد به نفس و خشونت را به همراه داشته باشد.
شرکت اسپیس اکس که راه‌اندازی منظومه ماهواره‌های خود را از سال 2018 آغاز کرد، به اعتقاد مدیران سازنده خود، در راستای پاسخ به یک مطالبه مهم در سراسر جهان به ویژه مناطق محروم، کم برخوردار و آسیب دیده این طرح گرانقیمت را آغاز کرده است.
اما بررسی‌ها نشان می‌دهد، اسپیس اکس هنوز در حال آزمون و خطا و پرورش ایده خود است و از طرفی دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای به حدی هزینه‌بر و با ضوابط همراه است که بسیاری از کشورها قادر به عملیاتی کردن آن نشده‌اند یا تمایلی به آن نداشته‌اند.

 داستان خطای ستارگان بخت ما
شرکت اسپیس اکس در ایالات متحده امریکا در سال 2017 ایده‌ای را مطرح کرد که نه تنها نمونه‌های مشابه آن عنوان شده بود بلکه با گذشت پنج سال همچنان در حال طی کردن مراحل رشد خود است.
این شرکت اعلام کرد که صورت فلکی بزرگی از ماهواره‌های مدار پایین زمین را تدارک دیده است که در ترکیب با فرستنده و گیرنده‌های زمینی کار کند و بتواند اینترنت کم‌هزینه را در سطح جهانی در اختیار کاربران قرار دهد.
نام این شبکه استارلینک انتخاب شد که از کتاب «خطای ستارگان بخت ما» الهام گرفته شده بود. اسپیس اکس با دریافت مجوز از کمیسیون فدرال ارتباطات به مرور زمان ماهواره‌های خود را پرتاب کرد تا با افزایش تدریجی آن سطح پوشش خود را افزایش دهد.
در سال 2019 ایلان ماسک، مدیر این شرکت از طریق اینترنت شبکه استارلینگ توانست موجودیت این شبکه را در توئیتر اعلام کند.
تا به امروز حدود هزار ماهواره از سوی این شرکت به مدار زمین ارسال شده و این شرکت در نظر دارد هر سه ماه یکبار حداقل یک موشک فالکون را به مدار زمین بفرستد. اسپیس اکس برای ارسال 12 هزار ماهواره و 32 ایستگاه زمینی ( برای بهره‌برداری، کنترل و نگه‌داری ماهواره‌ها) مجوز دریافت کرده است و اعلام شده در نهایت صورت فلکی استارلینک می‌تواند تا
42 هزار ماهواره را در خود داشته باشد. وان‌وب، تِلِسَت،  گلوبال‌استار، ایریدیوم، کایپر سیستمز، بی سه او، هیوز نتورک سیستمز، وایاست و پروژه لون گروهی از رقبای استارلینک هستند که هر یک در سودای راه‌اندازی منظومه‌های ماهواره‌ای بوده‌اند.

معایب و مزایای استارلینک
این تعداد ماهواره به تعبیر کارشناسان علاوه بر آلودگی نوری و آلودگی جو هنوز نتوانسته به اهداف خود دست یابد. گزارش‌هایی از قطعی اینترنت نامحدود ماهواره‌ای اعلام شده و همچنین دسترسی به اینترنت به دلیل تجهیزات واسطه‌ای موجب شده تا مردم بسیاری از کشورها هنوز قادر به دریافت خدمات نباشند.
ایلان ماسک اعلام کرده است که مردم از نقاط مختلف دنیا به اینترنت ماهواره‌ای او علاقه نشان داده‌اند اما در عین حال نیز پیاده سازی آن منوط به پذیرش مراجع قضایی هر کشوری اعلام شده است تا جایی که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات اعلام کرده :
«بر اساس ضوابط شورای عالی فضای مجازی ایران، استارلینک نمی‌تواند بدون مجوز کارش را در ایران آغاز کند و این موضوع از سوی ایران به اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) اعلام شده است.
این سامانه با وجود سرعت بالا و نامحدود اینترنت بدون نیاز به پروکسی،  قادر به اتصال مستقیم به گوشی‌ها به عنوان گیرنده نیست. بلکه کاربر لازم است از پایانه‌ای که شامل یک آنتن آرایه‌ای فازی برای ردیابی ماهواره‌ها است متصل شود. ارتباط بین گیرنده و آسمان باید بلامانع باشد و عوامل متعددی از جمله بلندی ساختمان‌های اطراف، شرایط بد آب و هوایی مانند بارش برف و باران و وجود مانع بین گیرنده و آسمان می‌تواند موجب اختلال در اتصال به اینترنت ماهواره‌ای شود. موقعیت مکانی آنتن‌ها برای شرکت قابل ردیابی است و می‌تواند آنتن‌های غیرمجاز را غیرفعال کند.
هزینه گیرنده، 599 دلار و هزینه اشتراک ماهانه 110  و در برخی منابع 199 دلار عنوان شده است که اتفاقاً برای کاربران کم برخوردار قابل توجه بوده و عملاً توسط بسیاری نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

کدام کشورها به اینترنت ماهواره‌ای دسترسی دارند؟
شاید تقاضاها برای اینترنت از سوی بیش از 40 کشور مطرح شده باشد اما عملا امریکا، کانادا، انگلستان، فرانسه، آلمان، هلند، بلژیک، سوئیس، دانمارک، پرتغال، استرالیا و نیوزلند قادر به استفاده بوده‌اند که بخشی به ارتفاع بالای کشورها ارتباط دارد. ایلان ماسک اعلام کرده بیش از 100 هزار ترمینال به 14 کشور ارسال شده و با افزایش تعداد ماهواره‌های منظومه میزان پوشش‌دهی نیز افزایش می‌یابد.
بعد از اینکه ایلان ماسک اعلام کرد اینترنت ماهواره‌ای به زودی در ایران فعال می‌شود، برخی کاربران در انتظار اتصال به اینترنت ماهواره‌ای هستند. اما قبل از آماده‌سازی بستر آن مشاهده می‌شود که  اپلیکیشن‌های متعددی با تبلیغ اتصال کاربر به اینترنت ماهواره‌ای فعال شده و متأسفانه نظارتی به فعالیت غیرمجاز آن‌ها نمی‌شود. استارلینک برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای خود، اپلیکیشنی را طراحی کرده تا کاربر بتواند با ثبت نام اولیه به اینترنت دسترسی یابد اما در عین حال که ضوابط و شرایطی برای راه‌اندازی تجهیزات خود دارد و به صراحت اعلام شده بدون گیرنده، هیچ گوشی همراه و سیستمی نمی‌تواند مستقیماً به اینترنت ماهواره‌ای متصل شود اما بازارگرمی برخی اپ‌های سودجو در وضعیت قطعی اینترنت مشاهده می‌شود.
به جای کابل‌های فیبر نوری استارلینک در نظر دارد تا اینترنت را از طریق ماهواره‌ها در اختیار مشتریان خود قرار دهد اما در مقابل دردسرهایی که اینترنت‌
ای دی اس ال برای کاربران خود داشت، استفاده از این فناوری جدید نیازمند دستیابی به تجهیزات آن است. از طرفی چنانکه ذکر آن رفت لازم است کاربر به ایستگاه زمینی نیز دسترسی داشته باشد. هر چند ضرورتی ندارد، ایستگاه زمینی در همان کشور دایر شود اما باید شبکه بتواند دسترسی یافته و با پرش از ماهواره‌ها، کاربر را به مناسب‌ترین ماهواره متصل کند. موضوعی که به نظر می‌رسد حداقل برای کاربران ایرانی به دلیل دور بودن ایران از ایستگاه‌های زمینی، در این مقطع زمانی نمی‌تواند عملیاتی شود. هر چند مدیران استارلینک ادعا کرده‌اند می‌توانند بدون ایستگاه زمینی نیز به کاربران ایران خدمات بدهند اما واقعیت این است که فعلاً زیرساخت‌ها برای دسترسی به استارلینک مهیا نیست و اپ‌های سودجو در واقع موج‌سوار ادعای ایلان ماسک شده‌اند. در عین حال ساز‌کار ورود قانونی تجهیزات گیرنده اینترنت ماهواره‌ای از سوی دولت اعلام نشده است. بنابراین برخی ادعاها مبنی بر اتصال به اینترنت ماهواره‌ای می‌تواند نادرست بوده و یا با استفاده از تجهیزاتی که به صورت قاچاق وارد کشور شده باشد. حتی در صورت ورود نیز مشکلات اقتصادی کاربران ایرانی و تفاوت نرخ دلار و ریال موجب خواهد شد عملاً بسیاری از کاربران بویژه در استان‌های کم برخوردار قادر به استفاده از اینترنت ماهواره‌ای نباشند.
ایلان ماسک اولین بار در جنگ اوکراین و روسیه دسترسی اینترنت به کاربران اوکراینی را آزاد و در عین حال دسترسی روسیه را محدود کرد و این دومین بار است که بعد از شلوغی‌های اخیر در ایران، وی اعلام کرده به شهروندان ایرانی اینترنت نامحدود می‌دهد. اما این وعده شش میلیون دلاری آن هم بدون تأیید شورای عالی فضای مجازی دست شهروندان را خالی خواهد گذاشت.