به خاطر کرونا کسی دستمان را نمی‌گرفت

پرستو رفیعی
خبرنگار
هرچند بسیاری از نابینایان همانند سایر اقشار جامعه همواره در تعاملات اجتماعی و پیشبرد اهداف جامعه مشارکت داشته اند و معلولیت نتوانسته مانع حضور آنها در جامعه شود. اما شیوع کرونا و بحران‌های ناشی از آن توانسته آنها را با مشکلاتی به مراتب بیشتر از سایر شهروندان مواجه کند. امسال با شعار «دنیای بهتر برای نابینایان همراه با آموزش همگانی، رفع موانع مشارکت و اجرای قوانین»، به استقبال روز جهانی نابینایان رفته‌ایم. شعاری که دستیابی به آن و اجرایی شدنش نیازمند موشکافی مشکلات و دلایل بروزو همچنین راه‌های برون رفت از آن است.
شرایط سخت تردد در شهر به خاطر کرونا
خانم زرگر نابینا متولد شده و از مشکلاتی می‌گوید که از روزهای نخستین شیوع کرونا با آن دست به گریبان شده است. او می‌گوید: با شیوع کرونا یکی از مهم‌ترین مواردی که به‌عنوان راه پیشگیری از ابتلا عنوان می‌شد رعایت نظافت و شست‌و‌شوی مرتب دست‌ها بود. از آنجایی که ابزار ارتباطی نابینایان با جهان خارج دست‌هاست ما با مشکلات جدی مواجه شدیم. او می‌گوید: در ماه‌های ابتدایی اپیدمی شرایط بسیار سختی برای من پیش آمده بود، اگر در محل کار خود حضور نمی‌یافتم شغلم را از دست می‌دادم و سابقه کار چندین و چند ساله و زحماتم به هدر می‌رفت. از سوی دیگر چون باید با دستانم اجسام را لمس می‌کردم تمیز نگه داشتن دستانم به معضل بزرگی تبدیل شده بود. برای مثال من حتی برای سوار شدن به اتوبوس باید نرده‌های ایستگاه و در اتوبوس را لمس کنم تا مسیر خود را پیدا کنم. از سوی دیگر افرادی که قبلاً با گرفتن بازو یا عصایم مرا راهنمایی می‌کردند یا در عبور از خیابان به من کمک می‌کردند حالا دیگر با اکراه به من نزدیک می‌شوند یا اصلاً به من نزدیک نمی‌شوند و من دقایقی طولانی در انتظار راهنمایی و کمک کنار خیابان می‌مانم. حتی حالا که می‌گویند کرونا از راه تنفس منتقل می‌شود هنوز هم خیلی از مردم با وسواس دست مرا می‌گیرند و من از شیوه گرفتن دستم کاملاً متوجه حالت آنها می‌شوم.
زرگر می‌گوید: البته خیلی‌ها برای اینکه دستانشان آلوده نشود به من و امثال من کمک نمی‌کنند که البته به آنها حق می‌دهم خوب هرکس نگران سلامتی خود و خانواده‌اش است. از سوی دیگر هنگام گرفتن دست یک نابینا فاصله اجتماعی کاهش می‌یابد و به کمتر از یک متر می‌رسد همین باعث می‌شود جان فرد کمک کننده و همچنین نابینا به خطر بیفتد. به‌طور کلی همه این موارد باعث شده تردد در سطح شهر برای نابینایان بسیار سخت و دشوار باشد. معضلی که حتی با کاهش تعداد مبتلایان رفع نمی‌شود.
حقوقم با دور کاری کم شد
خانم رازجویان اما به نکته دیگری اشاره می‌کند. او که تاکنون دوبار به کرونا مبتلا شده است می‌گوید: باوجود اینکه می‌گویند مبتلایان در خانه و قرنطینه بمانند اما برخی این موضوع را رعایت نمی‌کنند. شاید هم مجبور هستند از قرنطینه خارج شوند اما به هرحال در جامعه حضور پیدا می‌کنند. یک انسان بینا با مشاهده چنین فردی و علائم بیماری از او فاصله می‌گیرد اما نابینایان متأسفانه نمی‌توانند علائم بیماری را ببنند و ممکن است در اتوبوس یا مترو یا حتی در خیابان کنار یک بیمار بایستند یا راه بروند و ناخواسته بیماری به آنها نیز منتقل شود. یا حتی اگر دیگران ببینند در محلی ازدحام وجود دارد از آنجا فاصله می‌گیرند مثلاً داخل بانکی که شلوغ است نمی‌روند تا خلوت شود اما یک فرد نابینا نمی‌بیند و نمی‌تواند فاصله لازم را رعایت کند بویژه اینکه اگر حتی بخواهد فاصله را رعایت کند نمی‌تواند امور مورد نظرش را انجام دهد. چون لازمه اینکه یک نابینا بتواند در جامعه رفت و آمد داشته باشد و به امور خود رسیدگی کند این است که به افراد جامعه نزدیک باشد. از این‌رو بسیار در معرض ابتلا قرار دارد.
آقای بهرامی اما با چالشی دیگر مواجه شده است. او می‌گوید: به‌عنوان اپراتور تلفن در یک شرکت خصوصی مشغول به کار بودم با حقوقی که می‌گرفتم زندگی خود و خانواده‌ام را می‌گذراندم اما متأسفانه با شیوع کرونا و اعلام دورکاری خانه نشین شدم چون هیچ کس به جز منشی مدیرعامل به شرکت نمی‌آمد طبیعتاً همه تلفن‌ها را خود او جواب می‌داد و نیازی به حضور من برای وصل کردن تلفن‌ها نبود. یکی دو ماه اول حقوقم را می‌گرفتم بعد شد نیمی از حقوق ودر نهایت ماه پنجم دیگر حقوق ندادند. البته حق هم داشتند چون درآمد شرکت بشدت کم شده بود و مدیرعامل برای پرداخت حقوق افرادی که در خانه فعالیت می‌کردند هم با مشکل مواجه بود. بعد از مدتی هم مشمول تعدیل نیرو شدم. مدت‌ها از پس اندازمان استفاده می‌کردیم اما طولی نکشید که کفگیر به ته دیگ خورد و من مجبور شدم دستفروشی کنم. اما با شرایطی که من دارم و اوج‌گیری بیماری کرونا این کار هم درآمدی نداشت و من در تأمین نیازهای اولیه خانواده دچار مشکل شده بودم. به بیشتر اقوام و اطرافیان مقروض شدم تا اینکه منشی شرکت با من تماس گرفت و خواست به کار برگردم. گفت دورکاری تمام شده و مدیرعامل خواسته جای شما محفوظ بماند تا برگردید. از شادی سراز پای نمی‌شناختم. خدا روشکر حالا دوباره مشغول به کار هستم.
آقای مبارکی هم نابینا است. او که در سن 25 سالگی در یک حادثه دچار نابینایی شده می‌گوید: اگر یک فرد عادی در خیابان با کسی که ماسک ندارد یا علائم کرونا دارد مواجه شود بیشتر رعایت می‌کند اما فرد نابینا نمی‌بیند و متوجه نمی‌شود و هر کس که به اوکمک کند به ناچار می‌پذیرد. نکته دیگر فیلم‌های کوتاه آموزشی که برای رعایت پروتکل‌ها ساخته می‌شود بیشتر موسیقی و تصویر دارد یا می‌گوید به این صورت دستانتان را بشویید. متأسفانه نابینایان متوجه منظور برنامه نمی‌شوند درحالیکه رسانه باید برنامه آموزشی خود را به گونه‌ای بسازد که همه گروه‌های جامعه از آن استفاده کنند.
واردات گسترده واکسن به حفظ سلامت نابینایان کمک کرد
سهیل معینی فعال حقوق مدنی شهروندان دارای معلولیت، به «ایران» می‌گوید: شیوع بیماری کرونا همه اقشار جامعه را تحت تأثیر قرار داد و جامعه معلولین را نیز بیش از سایرین با چالش مواجه کرد. اما در این میان، نابینایان بیشتر در معرض آلودگی هستند به این معنا که چون نابیناها در تردد و انجام برخی خدمات عموماً از اطراف کمک می‌گیرند بیشتر در معرض تماس با ویروس و ابتلا به بیماری هستند به همین دلیل در اولویت واکسیناسیون قرار دارند.
او در مورد اقداماتی که برای رفع مشکل نابینایان در ایام کرونا انجام شده می‌گوید: در اردیبهشت و خرداد سال 99 طی نامه‌هایی به رئیس‌جمهوری وقت و وزیر تعاون دو درخواست را مطرح کردیم. نخست اینکه برای حفظ سلامتی افراد معلول به طور عام و از جمله نابینایان شرایطی را فراهم کنند که آنها کمتر از سیستم حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند و کمتر در معرض خطر آلودگی به ویروس کووید 19 قرار بگیرند. به این معنا که برای آنها یک بسته حمایت تردد تخصیص دهند به گونه‌ای که دولت طی عقد قراردادی با تاکسی‌های اینترنتی یارانه‌ای را برای تردد افراد معلول از جمله نابینا اختصاص دهد و شرکت‌ها هم در ازای این اقدام دولت برای افراد معلول تخفیفی را درنظر بگیرند و باقیمانده هزینه را فرد معلول بپردازد. با این شیوه استفاده از تاکسی‌های خصوصی برای افراد معلول کم هزینه می‌شد و آنها کمتر در معرض خطر ابتلا قرار می‌گرفتند. او ادامه می‌دهد: پیشنهاد دوم ما حمایت ویژه از اشتغال افراد معلول در ایام کرونا بود. از آنجایی که بسیاری از شرکت‌های خصوصی در معرض تعطیلی ناشی از مشکلات اقتصادی دوران اپیدمی کرونا قرار گرفتند و برخی از مشاغل نیز در حال از بین رفتن بودند اختصاص بسته حمایت از اشتغال افراد معلول و از جمله نابینا بسیار اهمیت داشت.
مدیرعامل انجمن باور با اشاره به اینکه آموزش تخصصی به نابینایان در حفظ سلامت آنها بسیار اهمیت دارد، تصریح می‌کند: اختصاص ستون در روزنامه ایران سپید به‌عنوان روزنامه مخصوص نابینایان راهکاری بود که خوشبختانه طرفداران بسیاری هم پیدا کرد. اهدای بسته‌های بهداشتی به خانواده‌های کمتر برخوردار از سوی انجمن‌ها و مراکز مردم نهاد در کنار کمک‌های دولتی که در سطح کشوری صورت گرفت یکی دیگر از اقداماتی بود که توسط مردم و دولت برای این قشر از جامعه انجام شد. معینی در ادامه به واکسیناسیون و اهمیت آن اشاره می‌کند و می‌گوید: در آذر 99 از وزیر بهداشت وقت خواستیم برخی از معلولین مانند افراد ضایعه نخاعی، فلج مغزی، افراد معلولی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند و آنهایی که علاوه بر نابینایی دچار معلولیت‌های چندگانه هستند در اولویت تزریق واکسن قرار گیرند که خوشبختانه امسال با واردات گسترده واکسن این مهم عملی شد.
او تأکید می‌کند: یکی دیگر از مشکلاتی نابینایان بحث دورکاری است. هرچند دورکاری آنها را از ابتلا به بیماری در امان نگه می‌دارد اما بسیاری از آنها در خانه نرم افرازها و تجهیزات لازم برای فعالیت را نداشتند و متأسفانه برخی از نهادها و سازمان‌ها هم این مشکلات را رفع نکردند. همان‌طور که مشکل نرم افزار شاد که به هیچ عنوان برای گوشی تلفن افراد نابینا قابل دسترس نیست رفع نشد و دانش‌آموزان و معلمان نابینا را با سختی‌ها و مشکلات بسیار مواجه کرد. این مشکلات برای برخی از استادان دانشگاه نیز پیش آمد و آنها برای استفاده از برخی برنامه‌ها که دانشگاه برای تدریس در نظر گرفته بود با مشکل مواجه شدند و متأسفانه بعضی از دانشگاه‌ها امکانات لازم را در اختیار این استادان قرار ندادند. این در حالی است که این موارد در کنوانسیون حقوق معلولان که کشور ما هم به آن پیوسته آمده است. در کنوانسیون که مجلس و دولت آن را تصویب کرده‌اند به صراحت آمده که اگر برای برابر‌سازی فرصت‌ها و امکانات برای افراد معلول وسایل و امکاناتی لازم است و این امکانات در اختیار آنها قرار نگیرد، تبعیض صورت گرفته است. محرومیت از مراکز فرهنگی و ارتباط با همنوعان و همچنین محرومیت از مراکز تفریحی و ورزشی از دیگر مشکلات این گروه است که امید است با واکسیناسیون این مشکلات هم رفع شود.