خرید تضمینی محصولات کشاورزی و الزامات آن

عنایت‌الله بیابانی
قائم مقام خانه کشاورز‌
تولید کالاهای استراتژیک دارای اولویت، مورد حمایت دولت است. گندم در کشور ما مهم‌ترین کالای استراتژیک است که دولت در تولید و خرید آن سرمایه‌گذاری می‌کند. در بعضی سال‌ها دولت وارد کننده 5 تا 8 میلیون تن گندم بود.اما با افزایش حمایت، تغییر الگوی کشت، ورود دانش به بخش کشاورزی و اقدامات دیگر، اکنون تولید گندم نزدیک به 15 میلیون تن است. در چنین شرایطی دغدغه دولت این است که گندم را با قیمتی مناسب از کشاورز خریداری کند تا برای تولید انگیزه ایجاد شود. تولید و فروش گندم به دولت در نتیجه ایجاد انگیزه مناسب درکشاورزان به‌دست می‌آید. به این ترتیب امنیت غذایی حاصل حمایت از تولید کالاهای استراتژیک است. دولت معمولاً بودجه مناسبی برای خرید گندم از کشاورزان اختصاص می‌دهد. اما هزینه تولید در شرایط فعلی بالاتر از نرخ‌های خرید تضمینی است که برای سال زراعی 1399-1400 پیشنهاد می‌شود. امیدواریم قیمت نهایی خرید تضمینی گندم تا هفته آینده اعلام شود و تکلیف کشاورزان گندمکار هم مشخص شود. تعیین قیمت خرید تضمینی در تحویل گندم با کیفیت بالاتر به دولت نقش مهمی دارد. قیمت تعیین شده خرید تضمینی باید کفاف هزینه‌های تولیدکننده را بدهد. امسال پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی به دولت عددی بین 4500  تا 5000 هزار تومان است. اعتقاد ما این است که این قیمت برای تولیدکننده مناسب است.
چالش اساسی خرید تضمینی همان تعیین قیمت است. گندم کالایی است که دولت برای تأمین امنیت غذایی و ذخایر استراتژیک، حتماً باید آن را از کشاورز خریداری کند. امسال هزینه‌هایی به کشاورزان تحمیل شده است که می‌دانیم ناشی از تحریم‌ها و شرایط اقتصادی به‌ خاطر کرونا است. هزینه‌های سرباری، هزینه تمام شده تولید را بالا برده است. بر این اساس قیمت خرید تضمینی باید هزینه‌ها را بپوشاند و سودی هم به کشاورز برسد. کشاورزان چون شغل دیگری ندارند در هر صورت حتی با وجود ضرر ناچارند بکارند. با توجه به اهمیت استراتژیک گندم، دولت هم هر سال گندم تولیدی را می‌خرد. طبق مصوبه قانونی، قیمت گندم بر اساس نرخ بین‌المللی در بنادر، هزینه‌های مترتب به آن و هزینه تورم باید تعیین شود. اما در شرایط کنونی، این مصوبه قانونی رعایت نمی‌شود. هزینه‌ها بالا رفته و دولت باید قیمت منصفانه‌ای با توجه به این هزینه‌ها برای خرید تضمینی گندم تعیین کند. بحث دیگری که مطرح می‌شود واردات گندم به جای تکیه بر تولید است. کسانی که این نظر را دارند به موضوع مصرف آب اشاره می‌کنند. بله آب فاکتور اساسی در کشاورزی است. اما برای محصولات استراتژیک نمی‌توان ریسک کاهش تولید و وابستگی به واردات را پذیرفت. اگر بر اساس مصوبه قانونی، قیمت خرید گندم تعیین شود، کشاورز دیگر اعتراضی ندارد. قطعاً قیمت واردات گندم با قیمت داخلی رقابت پذیر نیست. خشکسالی و قحطی در جهان، اهمیت و اولویت تولید گندم را بیشتر مشخص می‌کند. در کشورهای تولید کننده عمده گندم، چون ماشین آلات، نهاده و ملزومات دیگر وارداتی نیست، هزینه‌های تولید و قیمت گندم، قیمت بالایی نیست. در این کشورها حتی مشکل کمبود آب هم وجود ندارد. بنابراین تعیین نرخ گندم در کشور ما ملزومات خود را دارد و تعیین قیمت آن باید با کار کارشناسی دقیق باشد.
گندم اهمیت دارد چون سالانه علاوه بر مصرف حدود 3 میلیون تن دخیره‌سازی داریم. البته مجلس در روزهای اخیر طرحی دارد که قیمت‌گذاری خرید گندم از شورای اقتصاد به شورای قیمت‌گذاری جدیدی واگذار شود. البته ما معتقدیم این طرح نیاز به کار کارشناسی دارد و مهمتر از آن باید بودجه دولت را هم در نظر گرفت. نمی‌توان قیمتی برای خرید تضمینی تصویب کرد که دولت بودجه ای برای پرداخت آن نداشته باشد.‌