انتخابات زودهنگام، آبی بر آتش اعتراض‌های عراق

زهره صفاری/ «مصطفی الکاظمی» پس از حدود دو ماه و نیم تکیه بر کرسی نخست وزیری عراق، برای تحقق مهم‌ترین مسئولیت کاری‌اش و خواسته اساسی معترضان ضددولتی، ششم ژوئن سال آینده را برای برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمان تعیین کرد.
به گزارش شبکه خبری «الجزیره»، تعیین تاریخ این انتخابات اگرچه با استقبال سازمان ملل همراه شد اما همچنان تا تأیید اعضای پارلمان قطعی نیست. موضوعی که با توجه به واکنش توئیتری «محمد الحلبوسی» رئیس پارلمان عراق با اما و اگرهایی همراه است. به نوشته ایسنا به نقل از «السومریه نیوز»، «الحلبوسی» در این پیام با استناد به ماده 64 قانون اساسی عراق اعلام کرد که انتخابات باید زودتر از تاریخ اعلام شده توسط نخست وزیر برگزار شود. او همچنین بی تعهدی دولت‌های پیاپی عراق بر برنامه‌های خود را عامل افزایش اعتراضات مردمی خواند و خواستار برگزاری جلسه فوق‌العاده رئیس جمهور، پارلمان، نخست وزیر و گروه‌های سیاسی شد.
به باور تحلیلگران «الجزیره»، «الکاظمی» که در ماه مه سال جاری در سایه اعتراضات گسترده مردمی به فساد مقامات دولتی و با استعفای «عادل عبدالمهدی»، به پشتوانه حمایت احزاب و نمایندگان فعلی مجلس عراق به نخست وزیری رسید، روز جمعه در سخنرانی 13 دقیقه‌ای تلویزیونی خطاب به مردم قول داد: «6 ژوئن 2021  انتخابات پارلمانی عراق برگزار می‌شود. ما هر کاری برای حفظ امنیت، صحت و موفقیت این انتخابات انجام خواهیم داد.»
نگاهی به تحولات چندین ماهه عراق نشان می‌دهد این وعده تاریخی که تا تحقق تنها گام مصوبه مجلس را پیش رو دارد، همواره از سوی تظاهرکنندگان ضددولتی فریاد زده شده است. افرادی که از اکتبر سال گذشته علیه رخنه فساد در سیستم سیاسی و قانونگذاری کشورشان به خیابان‌ها آمده و بیش از 540 تن از آنها نیز در درگیری با نیروهای امنیتی جان‌شان را از دست دادند. این فشارها و اعتراضات به قدری زیاد بود که برای نخستین بار از زمان حمله امریکا به عراق، نخست وزیر وقت-عادل عبدالمهدی- را مجبور به استعفا کرد. گرچه به باور کارشناسان و منابع آگاه سیاسی، عبدالمهدی نیز با ارائه پیش‌نویس تغییرات در انتخابات در تلاش برای رفع بحران پیش آمده بود اما فرصت لازم برای نهایی کردن پیشنهادش را نیافت و کناره‌گیری کرد.
مشکلات حل نشده
با وعده‌هایی که «الکاظمی» در اوج بحران بهداشتی و اقتصادی عراق در سخنرانی اخیرش درباره صحت انتخابات داده است، اگر این زمان به تأیید مجلس برسد، مشخص نیست چه نقشی برای کمیته انتخابات عراق که همواره متهم به جانبداری احزاب است، در نظر گرفته شود. براساس آمارهای انتخاباتی این کشور، میزان مشارکت مردم در آخرین دوره انتخابات بسیار پایین و 44.5 درصد گزارش شده است. این رقم در مناطق شیعه نشین عراق به دلیل  بی اعتمادی به سیستم انتخابات بسیار پایین‌تر بود. در همین راستا فعالان سیاسی بویژه پس از رسوایی تقلب در انتخابات سال 2018، خواستار تغییراتی در فرآیند انتخاب و نظارت بر روند انتخابات آتی هستند.
تبعات یک تصمیم
اعلام زمان انتخابات زودهنگام پارلمان از سوی «الکاظمی» می‌تواند آتش اعتراضات را تا حدود زیادی کاهش دهد اما به نوشته «واشنگتن پست» علاوه بر به راه انداختن یک رقابت تازه سیاسی در عراق، نمایندگان پارلمان را با تصمیم گیری برای انحلال دوره خود با بحران روبه‌رو می‌کند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه «الکاظمی» با حمایت احزاب سیاسی این مجلس و با شرط برگزاری انتخابات زودهنگام از سوی نمایندگان شیعه، نخست وزیر شده است، انحلال زودهنگام آن می‌تواند انتخاب دوباره «الکاظمی» برای دور دوم نخست وزیری را در ابهام قرار دهد.
اما با همه این مشکلات سخنرانی اخیر او خطاب به جوانان و نخبگان با اطمینان خاطر همراه بود: «آزادی خواهی شما می‌تواند عراق امیدوار را جایگزین عراق بحرانی و پردسیسه کند. پس اگر به دنبال خواسته‌هایتان هستید برای سیاسی شدن تعجیل کنید.»
«الکاظمی» در حدود دو ماهی که وارد کاخ نخست وزیری عراق شده، علاوه بر تحولات داخلی و تهدید بالقوه داعش، با بحران‌های خارجی نیز دست به گریبان بوده است و شمار ملاقات‌های سیاسی او تا حدی است که کاربران شبکه‌های اجتماعی عراق، بخش عکاسی دفتر نخست وزیر را به طنز، کسالت بارترین شغل معرفی کرده‌اند. این در حالی است که تداوم اعتراضات و کشته شدن معترضان همچنان می‌تواند لکه سیاهی در کارنامه او باشد. شاید همین امر نیز سبب شده است سخنگوی دفتر او از آغاز تحقیقات برای شناسایی عاملان کشته شدن معترضان و تعلیق و محاکمه سه مأمور امنیتی در این راستا خبر دهد.
یک بام و دو هوای انتخابات زودهنگام
سازمان ملل از تصمیم «الکاظمی» برای تعیین تاریخ انتخابات زودهنگام استقبال کرد  و آن را زمینه ساز ثبات و آرامش عراق خواند. به نوشته «سی جی تی ان نیوز»، «جنین هنیس پلاسخارت»، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور عراق گفت: «بدون شک برگزاری یک انتخابات کارآمد، آزاد، عادلانه و غیرانحصاری می‌تواند به سیستم سیاسی عراق انرژی تازه تزریق و اعتماد عمومی از دست رفته را بازسازی کند. در این شرایط با شنیده شدن صدای مردم روح تازه‌ای به کشور دمیده خواهد شد. این وظیفه مهم بر دوش پارلمان، احزاب سیاسی و دیگر سرمایه‌داران این کشور است تا بتوانند فضا را بهتر آماده کنند.»
با این حال گرچه تصمیم برای این انتخابات از سوی عالی‌ترین سازمان جهانی تأیید شده است اما کارشناسان درباره این راهکار برای حل بحران ناآرامی‌های عراق ابراز تردید می‌کنند. به نوشته «واشنگتن پست»، «سجاد جیاد»، یکی از اعضای شورای اروپا در حوزه روابط خارجی معتقد است: «انتخابات به تنهایی نمی‌تواند نگرانی‌های ایجاد شده درباره سیستم سیاسی عراق را برطرف کند بلکه باید ریشه‌ای‌تر به موضوع نگاه کرد و این تغییر و بازسازی را باید از احزاب شروع کنیم. به عقیده من، این تحول اهمیت بیشتری نسبت به برگزاری زودهنگام انتخابات دارد.»