سعید رشیدی نوبندگانی
 خبرنگار

با انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های فولادی فعال در بازار سرمایه مشخص شد، این صنعت در نیمه نخست سال با‌وجود افزایش درآمدهای عملیاتی و مقدار فروش، نتوانسته سودسازی خود را بهبود بخشد و به طور میانگین سود خالص این شرکت‌ها 14.5 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است. این روند در شرکت‌هایی مانند «فخوز»، «هرمز»، «کویر» و «فجر» با شدت بیشتری صورت پذیرفته و این شرکت‌ها بالای 40 درصد افت سود‌سازی را گزارش کرده‌اند.
صنعت فولاد دومین ارزآور بزرگ کشور
صنعت فولاد با حدود 20 نماینده و ارزش بازاری 600 هزار میلیارد تومان،  حدود 10 درصد از کل ارزش بازار سهام را به خود اختصاص می‌دهد. این صنعت در ایران به‌عنوان یک صنعت صادرات محور شناخته می‌شود و طی سال‌های قبل، پس از پتروشیمی‌ها، دومین گروهی بود که بیشترین ارزآوری غیرنفتی را برای ایران رقم زد. همچنین وجود معادن غنی و برخورداری از انرژی‌های ارزان قیمت، عناوینی بوده که تولید فولاد را در ایران با مزیت‌های نسبی اقتصادی روبه‌رو کرده است. با وجود این قرار گرفتن برخی کارخانه‌های بزرگ مقیاس در مناطق خشک و کم آب ایران باعث شده  نه تنها زیستگاه شهرهایی که این کارخانه‌ها در مجاورت آنها در حال فعالیت هستند با مشکلاتی روبه‌رو شود، بلکه مشکلات تأمین آب مورد نیاز، برتولید این کارخانه‌ها تأثیر‌گذار شود و تأمین سوخت و برق نیز برای آنها با دشواری روبه‌رو شود؛امری که به تازگی فولادسازان با سرمایه‌گذاری در طرح‌هایی چون احداث تصفیه خانه‌ها برای آب مورد نیاز از فاضلاب شهری و سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌ها برای تأمین برق مورد نیاز خود، خارج از سیستم توزیع برق سراسر، در پی رفع آنها رفته‌اند.
یکی دیگر از چالش‌های مؤثر بر فعالیت‌های عملیاتی شرکت، تأمین پایدار کنستانتره سنگ آهن، گندله و آهن اسفنجی باکیفیت است که این امر منجر به کاهش تولید و افزایش هزینه‌های تولیدی می‌شود؛ موضوعی که با برنامه‌ریزی مدیران فولادی در سال‌ جاری، کمترین تأثیر را بر روند کلی تولید آنها داشت تا در حالتی که تولید فولاد جهانی با کاهش 4.3 درصدی روبه‌رو شد، تولید فولاد خام ایران  حدود 9.8 درصد افزایش یابد. درحال حاضر نرخ خرید کنستانتره سنگ آهن، گندله و آهن اسفنجی به‌صورت توافقی بین فولاد سازان و معادن، به قیمت 18، 24 و 65 درصد نرخ متوسط شمش فولاد خوزستان خریداری می‌شود.همچنین سرمایه‌گذاری در راه‌ها و شبکه‌های ترانزیت کشور، از  دیگر اقداماتی است که توسعه آنها می‌تواند از هزینه‌های تولید شرکت‌ها بکاهد و حاشیه سود عملیاتی آنها را بهبود بخشد. 
افزایش هزینه‌ها و کاهش قیمت محصولات نهایی، حاشیه سود فولاد سازان را کاهش داده است
آمار نشان می‌دهد، هرچند که فولاد‌سازان ، سال 1400 توانستند درآمد‌های عملیاتی و غیر عملیاتی خود را با افزایش قابل توجهی روبه‌رو کنند، اما با شروع تنش‌های جهانی و رکود در بازارهای هدف، قیمت‌های جهانی فلزات با کاهش روبه‌رو شد و تقاضای جهانی  بشدت ضربه خورد.
این موارد در کنار ورود شرکت‌های روسی به بازارهای هدف شرکت‌های ایرانی باعث شد ت صادرات این شرکت‌ها با افت 50 درصدی روبه‌رو شود و بیشتر تولیدات آنها در داخل کشور عرضه شود.
کاهش قیمت‌ها در کنار افزایش قیمت نهاده‌هایی مانند انرژی، نیروی کار، حمل‌ونقل و تجهیز واحد‌های تولیدی باعث شد  از میزان حاشیه سود عملیاتی فولادی‌ها کاسته شود و این عنوان به عدد 33.3 درصد برسد.  کاهش صادرات شرکت‌ها و همچنین گمانه زنی‌ها در خصوص افزایش دوباره قیمت انرژی در فصل دوم سال و همچنین ناترازی بالای گازی برای روز‌های اوج مصرف در زمستان که بیم عدم تأمین گاز مورد نیاز برای صنایع را به وجود می‌آورد، باعث شد  در بازارسهام نیز سهام شرکت‌های فولادی با افت 24.45 درصدی قیمت روبه‌رو شود و بیشترین تأثیر را بر شاخص کل بازار سهام به ثبت رساند.
نسبت 4.9   قیمت به درآمد صنعت فولاد 
هرچند که شرکت‌های فولادی نتوانستند عملکرد مناسبی  در نیمه اول سال‌ جاری از خود نشان دهند و سود‌سازی آنها با کاهش روبه‌رو شد، اما کاهش قیمت سهام آنها باعث شد  نسبت‌های ارزندگی سهام آنها در سطوح بسیار جذابی قرار گیرد تا کارشناسان همچنان سهام فولادی را یک گزینه جذاب برای سرمایه‌گذاری بیان کنند. در حال حاضر نسبت قیمت به درآمد این صنعت  حدود عدد 4.97 قرار گرفته و نسبت قیمت به فروش (P/S) نیز در محدوده عدد 1.6 قرار دارد. آمار‌ها نشان می‌دهد هرچند که نسبت قیمت به درآمد گروه نسبت به انتهای شهریورماه 0.5 واحد بهبود یافته، اما نسبت قیمت به فروش با 0.1 افزایش روبه‌رو شده است.
کارشناسان بر این باورند که اگرچه با توجه به افزایش هزینه‌های سربار تولید و حقوق دستمزد و انرژی در سال‌ جاری حاشیه سود عملیاتی صنعت فولاد تا حدودی کاهش یافته است اما این عنوان همچنان در محدوده مناسبی قرار خواهد داشت و با توجه به رشد تولیدات این صنعت انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری در سهام فولادی، بازدهی مناسبی برای سهامداران به همراه داشته باشد.
 حقوقی‌ها 5 میلیارد برگ سهم فولادی خریداری کرده اند
آمار مربوط به معاملات سرمایه‌گذاران حقوقی فعال در سهام فولادی نشان می‌دهد ،در نیمه اول سال‌ جاری 5 میلیارد برگ سهم توسط این طیف از فعالین بازار از حقیقی‌ها خریداری شده است و حقوقی‌ها در این مدت تقاضا کننده اصلی سهام فولادی بوده‌اند، البته ذکر این موضوع لازم است که بر اساس آمار، حقوقی‌ها از نیمه مردادماه تا ابتدای مه ماه حدود 240 میلیون برگ سهم را به حقیقی‌ها واگذار کرده‌اند که در این مدت افت قیمت سهام فولادی  شدت گرفته است،اما با شروع معاملات در مهر ماه، باردیگر انتقال مالکیت سهام از حقیقی‌ها به سمت حقوقی‌ها تغییر کرده است.

مجید میرزاحیدری
 خبرنگار

حضور کم‌تعداد صنعت حفاری و استخراج نفت در بازار سرمایه، صنعتی با تاریخچه‌ای نزدیک به 113  سال حضور در ایران، از زمان حفر اولین چاه نفت خاورمیانه در مسجد سلیمان، صنعت حفاری به واقع بسترساز اصلی عملیات اکتشاف و استخراج نفت و گاز به شمار می‌‌آید. این صنعت با داشتن قدمتی به بلندای یک قرن در ایران، اما در بازار سرمایه در زمره گروه‌های گوشه‌گیر و کم‌تعداد ارزیابی می‌‌شود. از دو نماد «حفاری» و «شساخت» به عنوان نمایندگان گروه استخراج نفت در بازار سهام یاد می‌‌شود؛ با این همه ارزش همین گروه کم‌تعداد در بازار سهام، نزدیک به 12 هزار و 730 میلیارد تومان ارزیابی شده است. برای درک بهتر عرض و طول این گروه در بازار سرمایه هم باید گفت این صنعت حدود دو دهم از ارزش کل بازار سهام را به خود اختصاص داده است. البته در یک سال گذشته نزدیک به 30 درصد از ارزش بازار خود را در بورس از دست داد. در حال حاضر دوره وصول مطالبات در این گروه بورسی، نزدیک به 905 روز بوده است که در نوع خود یک رکورد جالب محسوب می‌‌شود.
حتی می‌‌توان پا را فراتر گذاشت و این صنعت را یکه‌تاز طولانی‌ترین دوره وصول مطالبات در  بین ناشران بورسی قلمداد کرد. از قرار معلوم حاشیه سود عملیاتی این گروه در محدوده 15 درصد بوده که این رقم تا حدودی قابل تأمل است. از شاخص شناوری به عنوان یکی از فاکتورهای مهم هر ناشر در بازار سرمایه یاد می‌‌شود که شاخص شناوری گروه استخراج نفت حدود 38 درصد بوده است که از قضا از جمله مزیت‌های این گروه بورسی به شمار می‌‌رود. با این حال در یک‌ سال گذشته 123 میلیون برگه سهم این گروه توسط معامله‌گران حقوقی خریداری شده که به طور قطع عاملی تأثیرگذار در شاخص شناوری این گروه بوده است.
در یک مقایسه کلی درباره جایگاه صنعت حفاری در جهان، مشخص شده که از مجموع 3 هزار و 707 دستگاه حفاری موجود در دنیا در بخش خشکی و دریا، تعداد 2 هزار و 164 دستگاه حفاری به صورت فعال در عرصه بالادستی صنعت نفت و گاز حضور دارند. ایران با در اختیار داشتن 138 دستگاه حفاری حدود 4 درصد از سهم کل تعداد دستگاه‌های حفاری دنیا را از آن خود کرده است. از این تعداد 115 دستگاه در بخش خشکی و 23 دستگاه در بخش دریا فعال هستند. از تعداد 131 دستگاه حفاری خشکی در کشور، دست‌کم 71 دستگاه متعلق به بخش دولتی شرکت ملی حفاری ایران بوده که میانگین عمر دستگاه‌های حفاری در این شرکت حدود 40 سال است. در بخش خصوصی کشور نیز حدود 51 دستگاه حفاری خشکی وجود دارد. در بخش حفاری در دریا هم شرکت ملی حفاری شمال با 3 دستگاه حفاری دریایی در این صنعت حضور دارد.
 عملکرد شرکت‌های برتر در صنعت حفاری چگونه است؟
بررسی عملکرد شرکت ملی حفاری ایر ان به عنوان دارنده بیشترین دکل و سهم حفاری در کشور، نشان می‌‌دهد این شرکت در سال گذشته حدود 5 هزار و 998 میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشته، با این حال زیان خالص شرکت ملی حفاری ایران در سال گذشته حدود 689 میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با عدد 26 میلیارد تومانی زیان خالص سال 1399، از رشد چشمگیر در زیان‌دهی این شرکت حکایت دارد. البته شرکت ملی حفاری ایران به عنوان بیشترین دارنده دکل و سهم حفاری در کشور، همچنان غایب بزرگ بازار سرمایه به شمار می‌‌آید.
به طور معمول زیان‌دهی حفاری در ایران تابع چند دلیل عمده است که از فرسودگی و سن بالای ناوگان، افزایش تعداد  خرابی دستگاه‌ها، تأخیر در بازسازی و نوسازی ناوگان، افزایش دوره وصول مطالبات و عدم سرمایه‌گذاری جدید و افت راندمان به عنوان مهم‌ترین دلایل این امر یاد می‌‌شود که همین موارد باعث افت تولید در این صنعت  تا حدود ۶۰ درصد شده است. یک روایت وجود دارد که تجهیزات و دکل‌های حفاری کشور در 15 سال اخیر مورد بازسازی قرار نگرفته که همین کم‌کاری به طور متوسط درصد خرابی این تجهیزات را به  ۶۷ درصد رسانده است، آن‌هم در شرایطی که با وجود حضور ایران در سکوی دومین دارنده ذخایر گاز و سومین دارنده ذخایر نفت جهان، سهم ایران از کل دستگاه‌های حفاری حدود 4 درصد است.
یک واقعیت وجود دارد و آن اینکه در حال حاضر شرایط تولید نفت و گاز به مراتب پیچیده‌تر شده و دوران تولید نفت ارزانقیمت گذشته است. اگر در ۶۰ سال گذشته ۹۰ درصد تولید کشور در ۷ میدان بزرگ متمرکز بود و از هر چاه ۳۰ هزار بشکه نفت تولید می‌‌شد، اکنون برای تولید همان میزان باید ۱۵ حلقه چاه حفر شود. شکی نیست که در شرایط فعلی، کمتر از ۳۰ درصد از منابع موجود نفت و گاز را می‌‌توان با تکنولوژی‌های موجود حفاری کشور برداشت کرد. به نظر می‌‌رسد برای افزایش در تولید و راندمان و کسب سود به جای زیان‌دهی، چاره‌ای جز تزریق سرمایه جدید و تجهیز به دانش روز در صنعت حفاری وجود ندارد؛ صنعتی که با همه مشکلات از پیش گفته، گرفتار ریسک‌هایی چون نوسانات نرخ ارز، ریسک نقدینگی، ریسک‌های اعتباری  و ریسک عدم تنوع کارفرمایان هم هست.
گروه استخراج نفت در شرایط فعلی، از جمله سهم‌های مورد توجه بازار بوده و سهامداران این گروه انتظار سودی به مراتب بیشتر را دارند. باید دید صنعت حفاری می‌تواند از سد موانع عبور کرده و جذابیت بیشتری را برای سهامداران خود ایجاد کند یا خیر؟

مجید عشقی:
باید به دنبال راهکارهای تحولی برای کاهش ریسک کارگزاران باشیم

سنا- مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسه‌ای با اعضای کانون کارگزاران درخصوص چالش‌های این صنعت، اظهار کرد: در زمان رکود و ریزش بازار با مسائل و دغدغه‌های پیچیده‌تر مواجه می‌شویم که حل و رفع آنها نیازمند همفکری و همکاری تمامی‌ ارکان‌ها است. در شرایط فعلی و با کاهش ارزش سهام، ریسک نهادهای مالی افزایش پیدا می‌کند، بنابراین نیاز به مراقبت و توجه بیشتری احساس می‌شود. عشقی تشریح کرد: با نزول بازار، صنعت کارگزاری بیش از سایر نهادهای مالی صدمه می‌بیند و با چالش‌های جدی‌تری روبه‌رو می‌شود؛ متاسفانه تاکنون این ریسک‌ها به درستی شناسایی و احصا نشده و ابزار صحیحی برای پیشگیری از وقوع آن به کار گرفته نشده است.
وی افزود: در حقیقت طی سال‌های گذشته تنها بحث مدیریت ریسک تسویه اعتباری کارگزاری‌ها در جهت بهبود فضای این صنعت پیش‌گرفته شد و تاکنون تفاوتی میان بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین کارگزار از نظر فرایندی به وجود نیامده‌ است که همین مسأله می‌تواند ریسک صنعت را افزایش بدهد، بنابراین باید اقدامات جدی در این خصوص شکل بگیرد. از آنجایی که کانون کارگزاران شناخت موشکافانه و عمیق‌تری به این صنعت دارد، پیشنهاد می‌شود  ریسک‌ها را شناسایی و راهکارهای خود را در رفع آنها پیشنهاد کند.
رئیس سازمان بورس با اشاره به اینکه کانون کارگزاران باید دغدغه‌های مشترک را برای تصمیم‌گیری نهایی جمع‌بندی و پیشنهاد کند، گفت: برای پیشگیری از وقوع ریسک‌، ایده‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان به فعال‌سازی ترید اکانت توسط کارگزاری‌ها، تقسیم و درجه‌بندی کارگزاران، ایجاد ضوابط برای عضویت اتاق‌های پایاپای و... اشاره کرد که هر یک از این موارد نیازمند بررسی است.
وی تصریح کرد: در گذشته مصوبات شتابزده‌ای منتشر می‌شد که کل صنعت‌ را تا سال‌های زیادی درگیر می‌کرد، بنابراین بهتر است  هرچه سریع‌تر خلأهای موجود شناسایی بشود و تصمیماتی اجرایی در کانون کارگزاران شکل بگیرد تا به این واسطه کارگزاری‌ها صدماتی را متحمل نشوند، به طور نمونه اجرایی شدن راهکاری همچون ترید اکانت می‌تواند کل صنعت را متحول می‌کند.
عشقی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به دیگر ریسک‌های صنعت کارگزاری، بیان کرد: بخشی‌ از ریسک‌های این صنعت مربوط به نزول بازار سهام می‌شود و طی دو سال و دو ماه گذشته با این روند کاهشی مواجه بودیم؛ از این‌رو باید به نحوی ترتیب اثر داده شود که تا حد ممکن این چالش برای تمامی بخش‌های بازار سرمایه به حداقل برسد.
وی با بیان اینکه اکنون با روزهای دشواری روبه‌رو هستیم، ابراز کرد: درآمد صنعت کارگزاری از کارمزدهاست و به همین‌خاطر این صنعت با فشار مضاعفی روبه‌رو است. صرف‌نظر از شرایط فعلی، توسعه بازار و زیرساخت‌ها هزینه‌های ثابتی دارد و توسعه لاجرم باید انجام بشود. کاهش ارزش معاملات انجام این الزامات را دشوار کرده است و کاهش عایدی‌ها ارکان بازار و سازمان بورس را نیز مبتلا می‌کند. کاهش ارزش معاملات به همه نهادهای بازار فشار آورده اما باید با مدیریت، این دوره‌ را پشت ‌سر بگذاریم.
 

عرضه اولیه‌های بورس تا زمان پایداری شرایط بازار متوقف خواهد شد

ایرنا- سازمان بورس اعلام‌کرد: در پی تصمیمات هیأت مدیره سازمان بورس در جلسه فوق‌العاده، عرضه اولیه‌ها تا زمان پایداری شرایط بازار، متوقف خواهد شد. به گزارش ایرنا، «محمدهادی سلیمی‌زاده» مدیر روابط‌ عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس در صفحه شخصی توئیتر خود اعلام کرد: در پی تصمیمات هیأت مدیره سازمان بورس در جلسه فوق‌العاده، تعهدات فروش بازارگردان‌ها در روزهای آتی محدود شده و عرضه اولیه‌ها تا زمان پایداری شرایط بازار، متوقف خواهد شد. در ادامه این توئیت نوشته است: همچنین اصلاحیه دستورالعمل بازارگردانی نیز جمع‌بندی‌شده و بزودی ابلاغ می‌شود.