لیلا مرگن
خبرنگار

​​​​​​​

امسال بخش زیادی از درختان انجیلی دیگر رنگ پاییز به خود نمی‌گیرند. از آن رنگ‌های زیبای زرد، قرمز، نارنجی، قهوه‌ای، بنفش و... که هر سال در فصل پاییز بر تن برگ‌های انجیلی می‌نشست، خبری نیست. مطلع شدیم که انجیلی‌های شمال یکدست قهوه‌ای شده‌اند. به گفته کارشناسان، درختی که پاییز رنگارنگ برایمان می‌ساخت، امسال تحت تأثیر خشکسالی و اجرای پروژه‌های انتقال آب، دچار خزان زودرس شده‌اند و اگر این روند ادامه یابد، زمینه ظهور آفات روی این درختان و حذف همیشگی انجیلی از جنگل‌های شمال  فراهم خواهد شد.
انجیلی، درختی که اروپاییان آن را به دلیل چوب سختی که دارد، درخت آهن می‌نامند، این روزها در جنگل‌های شمال ایران حال و روز خوشی ندارد. گونه‌ای که تابلوی رنگ‌های متنوع در پاییز است و برگ‌هایش در اواسط پاییز خزان کرده و کف جنگل را به رنگین‌کمانی بی‌نظیر تبدیل می‌کند، این روزها پیش از موعد به رنگ قهوه‌ای درآمده اما کارشناسان درباره وضعیت پیش آمده چه نظری دارند؟
هادی کیادلیری رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه علوم و تحقیقات در گفت‌وگو با «ایران» درباره دلیل این پدیده بیان می‌کند: وقتی ما صدمه یکسان و همگن برای چندین گونه در یک سطح بسیار وسیع را داریم، به این مفهوم است که یک عامل غیرزنده در بوجود آمدن چنین شرایطی نقش دارد. این عامل یک پدیده بیرونی است. امسال به دلیل خشکسالی اکثر درختان جنگل‌های شمال که عمدتاً انجیلی است، دچار خزان به رنگ قهوه‌ای شده‌اند.
رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه علوم و تحقیقات می‌گوید: در گذشته وقتی جنگل‌ها بکر بودند و کمتر به آنها دستبرد زده شده بود، شاید تغییر عوامل طبیعی وجود داشت اما اکوسیستم این توانایی را داشت که شرایط را تعدیل کند. توانمندی اکوسیستم عامل پایداری آن بود اما اکنون به دلیل دستکاری‌های مختلف در جنگل، این مجموعه حیاتی توان تعدیل کردن اثرات پدیده‌ها را ندارد. او می‌گوید: اگر پدیده خزان پیش از موعد درخت انجیلی تکرار شود، این گونه بتدریج دچار مرگ و میر دسته‌جمعی شده و جایش را به گونه‌های دیگر خواهد داد.
حرکت انجیلی به سمت انقراض
به گفته کیادلیری همه گونه‌های جنگلی مهم هستند اما برخی گونه‌ها ارزش خاصی برای ما دارند. گونه انجیلی بومی ایران است و اگر این گونه آسیب ببیند، گونه‌های دیگری جایگزین آن خواهد شد. او اضافه می‌کند: برخی گونه‌های بومی که مدت طولانی در یک منطقه زندگی می‌کنند، سازگاری خاصی با این مناطق پیدا می‌کنند. اگر شرایط تغییر نکند، این گونه‌ها نسبت به گونه‌های دیگر خیلی قوی‌تر خواهند بود و می‌توانند دوام بیاورند، اما تغییر شرایط سبب می‌شود که چنین گونه‌هایی در مسیر انقراض حرکت کنند. این مسأله می‌تواند ضرر و زیان جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. کیادلیری بر این باور است که با توجه به اینکه در سال‌های اخیر بحث زغال‌گیری روی درختان انجیلی خیلی مطرح بوده و برگ‌خوارهای زیادی روی این درخت فعال بوده‌اند، یکی از گونه‌هایی خواهد بود که در کنار چند گونه دیگر در آینده نزدیک می‌تواند به دلیل تغییرات در شرایط محیط، دچار مشکل شود.
 خزان زودرس، پاسخی به خشکسالی
انوشیروان شیروانی دانشیار گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با «ایران» عنوان می‌کند: به طور معمول وقتی تنش خشکسالی اتفاق می‌افتد، جنگل‌های هیرکانی با مدل خود و زاگرس یا ارسباران و مناطق دیگر هم با مدل خودشان به این تنش پاسخ می‌دهند. در چنین شرایطی درخت اولین کاری که می‌کند این است که سراغ اندام فتوسنتز‌کننده یعنی برگ‌ها می‌رود و مقدار زیادی از برگ‌ها را تا حدی که می‌تواند، می‌ریزاند. او ادامه می‌دهد: اگر این پدیده در فصل بهار و تابستان اتفاق افتد، درخت دوباره برگ می‌دهد و اگر در پاییز اتفاق افتد، خزان زودرس می‌شود. درخت انجیلی برگ‌هایش را باید در اواخر آبان می‌ریخت اما در مهرماه، یکباره همه برگ‌هایش خشک می‌شود.
شیروانی درباره دلیل قهوه‌ای شدن برگ درختان انجیلی می‌گوید: دلیلش این است که امسال پاییز خشکی بوده است. این پدیده تاکنون چندین بار اتفاق افتاده است و بروز این رنگ، در واقع مکانیزم دفاع فیزیولوژیک درخت است. او درباره تبعات تکرار این پدیده در دراز مدت بیان می‌کند: اگر سه یا چهار سال در فصل بهار خشکسالی داشته باشید، زمانی که گیاه شیره آوندی رقیقی دارد و در حال تولید قند است، به دلیل خشکسالی ناگزیر خواهد بود برگ‎هایش را بریزد. بعد اگر بخواهد دوباره برگ بدهد، باید مقدار زیادی مواد غذایی صرف کند. بنابراین، درخت کمی ضعیف شده و برای پذیرش آفات و بیماری آماده می‌شود. این کارشناس اضافه می‌کند: اما الزاماً این بدین مفهوم نیست که این پدیده سبب شده درخت آفات و بیماری بپذیرد. باید چند پدیده با هم اتفاق افتد زیرا خشکسالی به تنهایی گیاه را ضعیف نمی‌کند. گیاه می‌تواند در مقابل خشکسالی مقاومت کند. او می‌گوید: وقتی پدیده‌های مختلف مثل چرای دام، تغییر اقلیم و غیره داشته باشیم، آن وقت ضعف فیزیولوژیک رخ می‌دهد.
مکانیزم دفاعی جنگل در برابر شرایط نامساعد
شیروانی ادامه می‌دهد: درختی که بیشتر از همه دچار ضعف شده و اوضاعش مناسب نیست، مقدار بیشتری از این مواد شیمیایی را ترشح می‌کند و تبدیل به یک گیاه تله می‌شود. این درخت تعداد زیادی از برگ‌خوارها و چوب‌خوارها را به سمت خود هدایت می‌کند. به محض اینکه این برگ‌خواران و پوست‌خواران به سمت گیاه رفتند، این درخت از خود واکنشی دفاعی نشان می‌دهد و مقداری مواد بازدارنده از جمله اتیلن ترشح می‌کند. او بیان می‌کند: اتیلن روی گیاهان مجاور می‌نشیند و منجر به افزایش تولید تانن (که ترکیبی سمی است)، در این گیاهان می‌شود. این ترکیب یک دیوار دفاعی در مقابل برگ‌خواران و چوب‌خواران می‌شود و فعالیت آنها را کند می‌کند. با این مکانیزم‌های پیچیده، جنگل سعی می‌کند تنش‌های وارده به خود را کنترل کند. در این فرایند، تعدادی از درختان هم قربانی می‌شوند. حال این پرسش مطرح است که تکرار این شرایط نامناسب چه آینده‌ای برای جنگل‌های شمال به همراه خواهد داشت؟ دانشیار دانشگاه تهران پاسخ می‌دهد: هر اکوسیستمی یک آستانه تحملی دارد. این آستانه تحمل در مورد جنگل‌های بلوط غرب به دلیل بلاهای متعددی که انسان، دام، مکانیزم‌های مختلف مدیریت به همراه تغییر اقلیم بر سر این درختان آورده، زمینه بروز بیماری زغالی بلوط را فراهم کرده است.
شیروانی با اشاره به شیوع بیماری در گونه شمشاد عنوان می‌کند: جنگل‌های هیرکانی 2میلیون سال قدمت دارند و بیماری شمشاد در قسمت قفقاز کاملاً شایع است. اینکه گفته می‌شود این بیماری از ایران نیامده، چیز غلطی است. این بیماری در گونه شمشاد رایج است و در طول 2میلیون سال اتفاق افتاده است اما در سال‌های اخیر به دلیل اینکه انسان در جنگل دخالت کرده و جاده کشیده است، دام را وارد این مناطق کرده و... تعادل اکوسیستم به هم خورده و نتیجه آن خشک شدن شمشادها است اما به جای توجه به این عوامل، نسخه سمپاشی برای جنگل پیچیده می‌شود.
 اشتباه کشنده خروج آب از دل جنگل
او درباره اثرات اجرای پروژه‌های انتقال آب، بر جنگل می‌گوید: انتقال آب از داخل جنگل به بیرون آن، اقدام اشتباهی است. در پایین‌دست جنگل باید از تکنیک‌های آبخیزداری استفاده می‌شد و از خروجی آب جنگل بهره می‌بردند نه اینکه وسط جنگل کانال بکشند. کجای دنیا داخل جنگل کانال می‌کشند و آبش را برای کشاورزی منتقل می‌کنند؟

 ایسنا- سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه عمده منبع و منشأ آتش‌سوزی شهریورماه تالاب انزلی عوامل انسانی است، گفت: به دلیل شرایطی که تالاب انزلی دارد نظیر فراهم بودن امکان سکونت و همچنین ساخت‌وسازهایی که در اطراف این تالاب در حال انجام است، چشم طمع خیلی از بهره‌برداران و سودجویان دنبال این تالاب است و گویا آتش‌سوزی‌هایی که انجام شده نیز در راستای پیشروی برنامه‌های سودجویان بوده است.

مهر- داریوش گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم گفت: تقریباً هر سال شاهد آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌های کشور هستیم که دلیل آن از بین رفتن پوشش‌ گیاهی است.

ایسنا- عباس شیردلی، رئیس اتحادیه صنایع‌دستی استان اصفهان با بیان اینکه هیچ بهبودی‌ در وضعیت صنایع‌دستی ایجاد نشده است، گفت: عدم توجه به بیمه هنرمندان صنایع‌دستی، اجرا نشدن قانون حمایت از هنرمندان، افزایش تصدی‌گری دولت در حوزه‌های خرید و فروش صنایع‌دستی، بی‌توجهی به اصل ۱۴۲ قانون مالیاتی، عدم حمایت از صنایع کوچک و حذف‌ نشدن پیمان ارزی در حوزه فرش و صنایع‌دستی، مسائلی است که اگر حل نشود صنایع‌دستی زنده نخواهد ماند.

ایسنا- عباس جودکی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی گفت: از ابتدای دولت سیزدهم تا پایان تیرماه سال جاری کشف یک هزار و ۵۸۱ مورد شکار و صید غیرمجاز در این استان به ثبت رسیده است.

ایرنا- رضا علیخانی کشکک، معاون هماهنگی و امور عمرانی استانداری مازندران گفت : ورود نخستین اتوبوس تفریحی و دریایی آب‌های ساحلی خزر به استان مازندران و منطقه ویژه اقتصادی نوشهر پس از سال‌ها انتظار وارد فصل جدیدی از برنامه‌ریزی‌ها شده است.

ایسنا- هانی خادمی، سرپرست اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی اندیمشک گفت: حمایت از بخش خصوصی برای احداث زیرساخت‌های گردشگری را می‌توان جهش و اقدامی مثبت در جهت توسعه صنعت گردشگری استان خوزستان دانست.

ایسنا- فریدون محمدی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی البرز در حالی که از اقدام برای اصلاح و محدود کردن حریم سه اثر «کاخ مروارید»، «دشت بهشت» و «تپه حیدرآباد» خبر داد، گفت: طبق بررسی‌های انجام شده حدود ۴۰ اثر تاریخی در این استان به صورت فوری به تعیین حریم و عرصه نیاز دارند.

ایسنا- علیرضا آذریان، کارشناس اداره‌ کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان با اشاره به تداوم آلودگی هوای استان، از افزایش آلودگی‌ها در پاییز امسال خبر داد و گفت: علاوه بر تکرار و شدت آلودگی‌ها به اندازه کمتر از ۲/۵ میکرون، گرد‌وغبارهای ناشی از صنعت و احتراق در شرایط پایداری هوا در فضا تجمع پیدا می‌کنند و تغییر رنگ هوا در شرایطی که گرد‌وغبار وجود ندارد نیز رخ می‌دهد.