گروه سیاسی/ آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی صبح دیروز به منظور آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ دانشگاه‌ها، مؤسسات و مراکز آموزش عالی سراسر کشور در دانشگاه الزهرا(س) تهران حضور یافت. در این مراسم که با حضور پرشور دانشجویان همراه بود رئیس جمهور، دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور را اتاق اندیشه‌ورزی دولت دانست و گفت: اندیشه‌ورزی دانشگاه‌ها برای یافتن راهکارهای مسائل جامعه همواره مورد توجه دولت خواهد بود.
رئیس جمهور که در دانشگاه ویژه دختران سخنرانی می‌کرد، به افتخارات این قشر از جمعیت جوان کشور پرداخت. وی با اشاره به اینکه امروز قریب به ۶۰ درصد از دانشجویان کشور را دانشجویان دختر تشکیل می‌دهند، برخورداری توأمان از روحیه تحقیق و پژوهش با علم و بردباری دختران دانشجو را در این زمینه مؤثر دانست و افزود: در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی زنان زیادی در عرصه‌های دانشگاهی کشور خوش درخشیده و حتی توانسته‌اند توانایی‌های خود را در عرصه‌های جهانی نیز به رخ جهانیان بکشند.
موفقیت بانوان برای کشور قدرت می‌آفریند
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، رئیسی در ادامه تصریح کرد: وقتی یک بانوی فرهیخته ایرانی در سطح جهانی دستاورد علمی مهمی را ارائه می‌کند، بر سکویی قرار می‌گیرد، پرچم جمهوری اسلامی برافراشته و سرود ملی ایران نواخته می‌شود، این برای کشور قدرت می‌آفریند.
پیشرفت با وجود تحریم
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه علم و دانش از مؤلفه‌های مهم قدرت و توانایی هستند، گفت: امروز کشور با همت اساتید و دانشجویان به سطوح بالایی از قدرت و توانایی دست یافته است. در حالی که روزگاری در این کشور نیازمند واردات سیم خاردار بودیم و همان را نیز از ما دریغ می‌کردند، امروز در زمینه‌های مختلف علمی و صنعتی با وجود گسترده‌ترین تحریم‌ها به پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای دست یافته‌ایم و به مدد الهی این مسیر همچنان ادامه خواهد داشت. رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنانش با تبریک به دانشجویان جدیدالورود تصریح کرد: شما همه همت و تلاش خود را وقف تحقیق و پژوهش کنید، دولت نیز همه تلاش خود را برای تمهید لوازم و امکانات لازم برای شما بکار خواهد گرفت.
رفع دغدغه اشتغال تکلیف دولت است
آیت‌الله رئیسی رفع دغدغه اشتغال برای دختران و پسران دانشجو را از تکالیف دولت دانست و گفت: دولت دانشگاه را اتاق اندیشه‌ورزی خود می‌داند و انتظار دارد دانشگاه‌ها و مراکز علمی با اندیشه‌ها و ابتکارات نو به یاری دولت بشتابند.
دانشگاهیان اجازه تحقق خیال باطل دشمن را نمی‌دهند
آیت‌الله رئیسی در ادامه سخنان خود با اشاره به رد پای دشمن در اغتشاشات اخیر اظهار داشت: دشمن تصور می‌کرد که می‌تواند در ظرف دانشگاه امیال خود را دنبال کند، غافل از اینکه دانشجویان و اساتید ما بیدار بوده و اجازه تحقق خیال‌های باطل دشمن را نخواهند داد و حتماً در عرصه علم و دانش نیز مانند دیگر عرصه‌ها دشمن را ناکام خواهند گذاشت.
پایبند به مذاکرات عزتمندانه هستیم
آیت‌الله رئیسی با تبیین منطق دولت در مذاکرات رفع تحریم و تلاش دشمن برای تحمیل شروط خود به ایران گفت: از ابتدا اعلام کردیم میز مذاکره را ترک نخواهیم کرد، اما به مذاکرات عزتمندانه پایبند خواهیم بود و امروز منطق جمهوری اسلامی ایران در دنیا مورد پذیرش است. پیش از سخنان رئیس جمهور، وزرای بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم، تحقیقات و فناوری و نیز نماینده اساتید و نماینده دانشجویان و رئیس دانشگاه الزهرا(س) در سخنانی ضمن تبریک آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاه‌ها، مؤسسات و مراکز آموزش عالی برای دانشجویان آرزوی موفقیت کردند.

گروه سیاسی/ همزمان با فروکش کردن ناآرامی‌ها و اعتراضات در سطح کشور طی هفته گذشته، دیروز شنبه برخی شهرها بویژه شهر تهران شاهد آشوب و خرابکاری نقطه‌ای بود.
بر اساس گزارش ایرنا، شانزدهم مهر، ده‌ها نقطه از شهر تهران شاهد شیوه‌ای مشابه در تخریب و آشوب توسط عوامل میدانی و سازماندهی شده ضد انقلاب بود؛ به نحوی که در نقاطی که به نظر می‌رسد از پیش تعیین‌ شده باشد، تیم‌های ۵ تا ۱۰ نفره با تخریب و آتش زدن اموال عمومی بویژه مخازن زباله، منطقه را دچار هرج و مرج و با ایجاد بار ترافیکی، عبور و مرور عموم مردم را با اخلال مواجه کردند. بر اساس این گزارش، در این نقاط تیم‌های آشوب، ضمن سر دادن شعارهای ساختارشکنانه، ایجاد مانع برای کسب‌وکار مغازه‌داران و تجار بازار و تحریک جوانان و دانشجویان برای پیوستن به آنها و تحرکات سوء، اقدام به درگیری با پلیس و تخریب اموال عمومی کردند.
تجمعات پراکنده در برخی نقاط پرتردد
از جمله مناطقی که شاهد اجرای این شیوه از سوی عوامل آشوب بود می‌توان به محدوده شهرک غرب، مترو شریف، لاله‌زار، خیابان ملت، نازی آباد، خیابان انقلاب و چند نقطه دیگر اشاره کرد که با مداخله نیروهای پلیس تجمعات آشوب پراکنده شد.در محدوده مترو شریف و خیابان حبیب‌الله، تجمع‌کنندگان با به آتش کشیدن چند سطل زباله و کشاندن آنها در مسیر سواره‌رو برای دقایقی این خیابان را مسدود کردند که با حضور نیروهای پلیس و شلیک گاز اشک‌آور، جمعیت ۳۰ تا ۴۰ نفره آنها پراکنده شد.
در خیابان ملت تهران که محدوده بازار فروشندگان لوازم یدکی خودرو محسوب می‌شود، جمعی حدوداً ۲۰۰ نفره اقدام به سر دادن شعار و همچنین آتش زدن سطل‌های زباله کردند که منجر به ایجاد بار ترافیکی در این محدوده و همچنین تعطیلی واحدهای صنفی از بیم تخریب و آسیب شد.
ناکامی آشوبگران با هوشیاری بازاریان
بازار تهران در محدوده ناصرخسرو نیز وضعیت مشابهی داشت، آنجا که یک هسته مرکزی از آشوبگران با به آتش کشیدن چند سطل زباله در این منطقه به دنبال ایجاد فضای رعب و وحشت و ناامنی برای به تعطیلی کشاندن واحدهای صنفی بودند. اغتشاشگران در محدوده بازار همچنین اقدام به آتش زدن یک کیوسک نیروی انتظامی کردند که پس از حضور یگان‌های ویژه پلیس متفرق شدند.
شهرک غرب دیگر نقطه‌ای از تهران بود که امروز شاهد برگزاری تجمع پراکنده جمعی حدوداً ۷۰ نفره در بلوار فرحزادی بود که با کشف حجاب تعدادی از افراد حاضر در تجمع و همچنین سر دادن شعار همراه بود.
درگیری پراکنده در سقز، بوکان و سنندج
این شیوه از ایجاد آشوب و ناامنی در برخی دیگر از شهرهای کشور نیز اجرا شد.
در برخی شهرهای استان کردستان از جمله بوکان و سقز، تجمعات عناصر آشوبگر و انجام اقدامات تخریبی بویژه مسدود کردن معابر و آتش زدن اموال عمومی، منجر به توقف فعالیت کسبه و بازاریان در شهرهای سقز و بوکان‌ شد و برخی مغازه‌داران برای مصون ماندن از تعرضات عناصر آشوبگر، اقدام به بستن مغازه‌هایشان کردند.
در میدان آزادی سنندج مرکز استان کردستان و چهارراه شریعتی و میدان آزادی اصفهان تجمعات پراکنده گروهی صورت گرفت و ۱۰۰ نفر در رجایی‌شهر کرج اقدام به تجمع، شعاردهی و انسداد مسیرهای مواصلاتی کردند که در نتیجه اقدامات آنها آسیب‌هایی به اموال عمومی و خودروهای عبوری کردند.
اقدامات عناصر وابسته به ضد‌انقلاب منحصر به تجمعات و شعاردهی نبود و در تحرکاتی ضدامنیتی در شهرستان سلماس با پرتاب کوکتل مولوتف به مسجد جامع شهر تعرض کردند و در اقداماتی مشابه، حملاتی با کوکتل مولوتف به یک حوزه بسیج در تهران، مخابرات خاورشهر تهران، دفتر امام جمعه شهرستان بهمئی و یک حوزه علمیه در گرگان شد.
تجمعات چند ده نفره در دانشگاه‌های پایتخت
دانشگاه‌های پایتخت و برخی شهرها نیز امروز شاهد برپایی تجمعات دانشجویی بود به نحوی که نزدیک به دو ساعت پس از حضور رئیس جمهور در مراسم آغاز سال تحصیلی جدید در دانشگاه الزهرا، برخی دانشجویان در محوطه بیرونی دانشگاه تجمع و شعارهایی اعتراضی سر دادند و ۱۵۰ نفر نیز در دانشگاه امیرکبیر، ۱۰۰ نفر دانشکده فنی دانشگاه تهران، ۳۰ نفر در دانشگاه شریف، ۳۰ نفر در دانشگاه علامه و ۳۵ نفر در دانشگاه آزاد علوم پزشکی در منطقه زرگنده تجمع و شعار سر دادند.
دانشگاه فنی اراک شاهد تجمعی ۱۰۰ نفره بود و ۱۰۰ نفر در دانشگاه آزاد زنجان، ۱۰۰ نفر از انترن‌ها در دانشگاه علوم پزشکی همدان و ۷۰ نفر با تجمع در دانشگاه دخترانه امام رضا(ع) مشهد اقدام به شعاردهی کردند و تجمع محدودی نیز در دانشگاه‌های آزاد و فردوسی این شهر صورت گرفت. ۷۰ نفر در دانشگاه خلیج فارس بوشهر، ۶۰ نفر در دانشگاه گیلان، ۵۰ نفر در دانشگاه یزد، ۵۰ نفر در دانشگاه صنعتی خمینی‌شهر اصفهان، ۴۰ نفر در دانشگاه خوارزمی کرج، ۴۰ نفر در دانشکده داروسازی علوم پزشکی شیراز، ۲۵ نفر در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، ۲۰ نفر در دانشگاه ایلام و ۱۵ نفر هم در دانشگاه الزهرای کرمان تجمع کردند. در دانشکده هنر سمنان ۳۵ نفر با تجمع در محوطه این دانشگاه سرودخوانی کردند و حدود ۳۰ نفر در جهاد دانشگاهی اصفهان ضمن سر دادن شعارهای ساختارشکنانه اقدام به کشف حجاب کردند و دانشگاه صنعتی همدان هم صحنه تجمع پراکنده گروه‌های ۵ نفره دانشجویی و شعاردهی آنها بود.

برش
کشته‌سازی عجیب در سنندج
​​​​​​​انتشار کلیپی از به قتل رسیدن یک شهروند در سنندج باعث نگرانی مردم شهر شده است. بررسی‌های خبرنگار فارس نشان می‌دهد این ماجرا پروژه کشته‌سازی اغتشاشگران در سنندج است.
روز گذشته در شبکه‌های اجتماعی انتشار کلیپی از به قتل رسیدن یک شهروند باعث نگرانی مردم سنندج شد؛ این تصاویر نشان می‌دهد یک جوان در حالی که پشت فرمان خودرو پراید نشسته است هدف قرار گرفته و کشته شده است و افرادی ادعا می‌کنند که نیروهای انتظامی این فرد را به قتل رسانده‌اند. مردم در خیابان پاسداران می‌گویند این فرد از داخل یک خودروی در حال عبور هدف شلیک گلوله قرار گرفته است.
سردار علی آزادی، فرمانده انتظامی استان کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با رد شایعه شلیک با گلوله جنگی به سمت اغتشاشگران تصریح کرد: هیچ یک از نیروهای انتظامی در جریان مأموریت‌های خود برای متفرق کردن و دستگیری اغتشاشگران تیر جنگی به همراه ندارند. پیش از این استاندار کردستان 29 شهریور ماه اعلام کرد سه نفر به طرز مشکوکی در اعتراضات سنندج کشته شده‌اند. یک شهروند دیواندره‌ای با سلاح جنگی کشته شد که هیچ کدام از رده‌های نیروهای مسلح از این نوع سلاح استفاده نمی‌کنند. فرد دیگری نیز با همان شرایط در داخل خودرویی در کنار بیمارستان سقز رها شده بود. پروژه کشته‌سازی یکی از ترفند‌های نخ‌نمای جریان ضد انقلاب است که در تنگناها به آن دست می‌زند تا با تحریک افکار عمومی اهداف خود را با آن پیگیری کند. چند روز اخیر شهرهای کردستان روزهای آرامی را سپری کرده بودند.

دکتر موسی نجفی
استاد علوم‌سیاسی و رئیس پژوهشگاه علوم‌ انسانی و مطالعات فرهنگی

بعد از درگذشت مهسا امینی، اعتراضات و ناآرامی‌هایی را در فضای جامعه شاهد بودیم. در مواجهه با چنین رخدادهایی آنچه که نباید مورد غفلت واقع شود، مسئولیت اجتماعی و نقش اهالی علم و پژوهشگران در بررسی زمینه‌های سیاسی و اجتماعی این وقایع و روایت‌های صورت گرفته از آنها است. از این رو، در این گفتار می‌کوشم با تکیه بر رویکرد تاریخ سیاسی و فلسفه سیاسی، نقطه کور این حوادث را به تحلیل و بررسی بگذارم.

1. در بررسی وقایع اخیر، قبل از هر تحلیل باید به این مهم توجه داشت که خشونت در کارنامه جریان انقلابی جایگاهی ندارد. واقعیت این است که جامعه ایرانی دارای سه محور و ویژگی «عقلانیت»، «معنویت» و «عدالتخواهی» است و برخلاف برخی روایت‌ها که از نحوه پذیرش اسلام در ایران با خشونت و شمشیر یاد می‌کنند، اتفاقاً وجود این سه عنصر در اسلام و انطباق آن با جامعه ایران بود که منجر به پذیرش اسلام از سوی ایرانیان شد. بنابراین، قبل از هر چیز باید میان رویکرد نظریه‌های سیاسی که در آنها به حل بحران‌ها پرداخته می‌شود، با رویکرد تاریخ و فلسفه سیاسی که در آنها بر اهمیت ارائه نظریه‌های سیاسی بر مبنای تاریخ و فلسفه سیاسی کشور تأکید می‌شود، تمایز گذاشت. در مباحث مرتبط با نظام‌های سیاسی، هر نظامی گفتمان خود را دارد و بررسی ریشه‌ خشونت‌های اخیر در متن جامعه نیز باید با تحلیل جامعه ایرانی انطباق داشته باشد.
2. ورود مدرنیزاسیون به ایران، دارای سه لایه «ابزاری»، «سیاسی» و «فرهنگی» بود که دو لایه نخست در جامعه ایرانی پذیرفته شد، ولی لایه فرهنگی که از اجزای اخلاقی، اعتقادی و... تشکیل شده است، پذیرش نشد. در دوره مشروطه سه لایه مدرنیزاسیون از هم تفکیک شدند و در ادامه در دوران انقلاب اسلامی، با پدید آمدن فرهنگ و تمدن برتر، «ذات» و «پیرامون» هویت ایرانی اسلامی به یکدیگر رسیدند، اما با این حال، نقطه کور ماجرا، نزدیک شدن فرهنگ مدرن به ذات جامعه ایرانی بود. در این فضا، لایه سوم از مدرنیزاسیون یعنی لایه فرهنگی، با مخفی شدن در پشت دو لایه «ابزاری» و «سیاسی» منجر به شکل‌گیری نقطه کوری در ارتباط میان ذات جامعه ایرانی با فرهنگ مدرن شد. عدم موفقیت کامل حرکت‌هایی همچون لیبرال‌ها، سوسیالیست‌ها یا ناسیونالیست‌ها و تقابل آنان با انقلاب اسلامی که تمدن و فرهنگی برتر پدید آورده است، منجر به تقابل آنان با انقلاب شد. آنان پیوسته تلاش می‌کنند با تبلیغات گسترده در شبکه‌های مجازی و ماهواره‌ای مسیر حرکت انقلاب را منحرف کنند و در این مسیر، اغلب خشونت و به آشوب کشاندن اعتراض‌ها را در دستور کار خود دارند.
3. نکته مهم دیگری که در تحلیل وقایع اخیر نباید از نظر دور داشت این است که توسل و تشویق به حرکت‌های افراطی و خشونت‌آمیز ناشی از فقری است که غربی‌ها در مقابل انقلاب به آن دچار هستند. تمام این موارد، دوقطبی‌هایی را میان دیدگاه‌های انقلابی و مخالفان آنان شکل داد که از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
الف: برخلاف انقلابیون که پس از وقایع اخیر، بر ضرورت توجه بیشتر به مطالبات جوانان تأکید کردند، مخالفان جریان انقلابی، این اعتراضات را جرقه شکل‌گیری یک جریان و جنبش تلقی کرده و معتقدند این اعتراضات در نهایت به تغییر منتهی می‌شود.
ب: در ناآرامی‌ها و اعتراضات اخیر، دوگانه «آزادی» و «استبداد» از سوی مخالفان انقلاب برجسته و مطرح ‌شد. این در حالی است که در روایت انقلابیون از وقایع اخیر بحث بر سر آزادی و استقلال است.
ج: مخالفان انقلاب از ارتباط انقلاب ملی و بنیادگرایی مذهبی صحبت می‌کنند، در حالی که در ایران و با تشیع، بنیادگرایی معنایی ندارد و همواره ما از این تلقی و نگاه تبری جسته‌ایم.
د. همواره دعوت انقلاب اسلامی به «عقلانیت» و «اعتدال» است ،اما در مقابل مخالفان انقلاب به خشونت و غارتگری دعوت می‌کنند.
4. نکته آخر اینکه در مواجهه با وقایع و اتفاقات اخیر، ملت و اقوام مختلف کشور از جمله کردها باید به حافظه تاریخی خود رجوع کرده و بررسی کنند چه کسانی فجایع حلبچه و کشتار 5 هزار نفر را رقم زدند و اکنون نقش دلسوزان آنان را بازی می‌کنند؟ مردم کرد عراق نیز باید متذکر ماجرای سقوط شهرهای اربیل در مقابل داعش باشند که چه کسی آنان را از شر داعشی‌ها حفظ کرد؟
همچنین در داخل کشور ضرورت دارد مسئولان کشور و دولتمردان به جوانان توجه داشته باشند و در جهت رفع مشکلات و مسائل آنان به‌طور مضاعف تلاش کنند و جوانان نیز از سطحی‌اندیشی پرهیز کرده و قدر استقلال، آزادی و اقتدار و امنیت کشور را بدانند.


نیم نگاه
​​​​​​​ ورود مدرنیزاسیون به ایران، دارای سه لایه «ابزاری»، «سیاسی» و «فرهنگی» بود که دو لایه نخست در جامعه ایرانی پذیرفته شد، ولی لایه فرهنگی که از اجزای اخلاقی، اعتقادی و... تشکیل شده است، پذیرش نشد. بنابراین ،این لایه فرهنگی، با مخفی شدن در پشت دو لایه «ابزاری» و «سیاسی» منجر به شکل‌گیری نقطه کوری در ارتباط میان ذات جامعه ایرانی با فرهنگ مدرن شد که هر از گاهی این نقطه کور در جامعه ما چالش‌هایی ایجاد می‌کند

مطالبه تخصصی می‌خواهیم نه عمومی!
میثم مهدیار، پژوهشگر و استاد دانشگاه می‌گوید یکی از نیازهای ما در فرهنگ مطالبه‌گری این است که مطالبه تخصصی داشته باشیم. چون برخی از مطالبات واقعی نیست و براساس شایعاتی بوجود آمده که در فضای رسانه‌ای مطرح شده است و هنوز صحت و سقم آن مشخص نیست. متأسفانه ما به ندرت با مطالبه تخصصی برخورد می‌کنیم.
اما این مطالبه تخصصی به چه معنا است و اساساً چرا باید مطالبات به شکل تخصصی مطرح شود و آیا این منافاتی با طرح مطالبات عمومی ندارد؟
مهدیار در پاسخ به این سؤالات می‌گوید: «تخصصی به این معنا است که ما دقیقاً بدانیم از چه کسی و یا چه نهادی مطالبه کنیم و به جای معلول‌ها به سراغ علت‌ها برویم و برای حل علت‌ها مطالبه کنیم تا اینکه درگیر معلول‌ها باشیم. موضوع مهم شکل‌گیری فرهنگ مطالبه‌گری است. فرهنگ مطالبه‌گری ما نسبت به مشکلات نحیف است و هنوز قوی نشده. مثلاً یک تغییر و تحولی در بودجه کشور رخ می‌دهد که بر میزان دریافتی گروهی از بازنشستگان تأثیر می‌گذارد. خب تعدادی هم متضرر می‌شوند. اما به جای اینکه نوک پیکان مطالبه‌گری به سمت نهاد تصمیم‌گیر برود، به سمت مسئولانی نشانه می‌رود که سهم و نقشی در این تصمیم‌گیری ندارند درحالیکه باید از نهاد دیگری این مطالبات پیگیری شود.»
او با بیان اینکه با توجه به شرایط تاریخی، تلاطم‌ها و تحولات فرهنگی که جامعه ایران با آن همواره روبه‌رو بوده است، مطالبه‌گر بودن طبیعی است، می‌گوید: «ما همه مطالبه‌گر هستیم، اما اینکه تا چه اندازه به اهداف خود می‌رسیم هم مهم است. به‌هرحال یک مطالبه عمومی مطرح است اما باید در دل این مطالبه عمومی، یک مطالبه تخصصی هم جریان داشته باشد. آنچه بیشتر دیده می‌شود، مطالبات پراکنده‌ای است که در میدان‌های اجتماعی مطرح می‌شود. از اینکه دقیقاً چه چیزی می‌خواهیم و چگونه باید بخواهیم و البته چقدر امکان برآورده شدن آن وجود دارد هم اطلاع زیادی نداریم.»
مهدیار درباره اینکه چطور می‌توان این مطالبه تخصصی را در جامعه بوجود آورد هم اینطور توضیح می‌دهد: «مطالبه تخصصی نیازمند مراکز و اندیشکده‌های راهبردی است تا اندیشمندان آن طرح مسأله کنند. هم‌اکنون بین نیازهای مردم با زبان سیاست‌های روزمره فاصله وجود دارد و ما دارای اندیشکده‌های قوی نیستیم. پس مطالبات هم به مطالبات کور تبدیل شده و معمولاً به نتیجه نمی‌رسند و روی هم انباشت می‌شوند. بنابراین برای اینکه بخواهیم مطالبات ما به نتیجه برسد، باید این اندیشکده‌های راهبردی تقویت شود.»

دکتر سیده زهرا اجاق
رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات

یکی از مهم‌ترین پارامترها در بررسی و تحلیل وقایعی که پس از درگذشت مهسا امینی رخ داد، به نقش رسانه‌ها در تغییر فضای اجتماعی ایران برمی‌گردد. در مباحث مرتبط با «ارتباطات بحران» بهترین زمان واکنش به یک اتفاق یک تا پنج ساعت بعد از آن واقعه است، اما در صورت تعلل داشتن رسانه‌ها برای واکنش مقتضی، «موضوع» به «بحران» تبدیل می‌شود.
واقعیت این است که «حوزه عمومی» فضایی بین حوزه خصوصی و حوزه دولتی و حاکمیت است و اگر حوزه عمومی تضعیف یا حذف شود، عملاً فاصله بین دولت و حوزه خصوصی از میان رفته و تنش‌ها و چالش‌های مختلفی در جامعه بروز پیدا می‌کند. این در حالی است که با سیاستگذاری درست و دقیق در حوزه رسانه‌ها، می‌توان نقش آنان را در هدایت و انعکاس مسائل و مشکلات مردم برجسته‌تر کرد و از این طریق رسانه‌ها را به‌عنوان معبری برای طرح دیدگاه‌ها و آرای مردم به کار گرفت.
پرسشی که در این فضا مطرح می‌شود این است که اساساً رسانه‌ها به‌عنوان یکی از بازیگران عرصه عمومی چقدر در بزنگاه‌های سیاسی و اجتماعی ورود بموقع و مؤثری دارند؟ متأسفانه به نظر می‌رسد آنچنان که باید در عرصه رسانه، مدیریت و سیاستگذاری صحیحی نداریم و شاهد این مدعا عملکرد رسانه‌ها در انعکاس اخبار مربوط به اعتراضات پس از فوت خانم مهسا امینی بود و از آن جمله می‌توان به دو قطبی‌سازی در جریان اتفاقات اخیر اشاره کرد. همچنین بی توجهی به نارضایتی‌های اجتماعی در جامعه از دیگر عملکردهای ناکارآمد رسانه‌ها در انعکاس اخبار مربوط به اعتراضات اخیر بود تا آنجا که مثلاً تعریف حکم فقهی امر به معروف بعضاً در برخی رسانه‌ها به شکلی صورتبندی می‌شد که متناسب با معیارهای آن رسانه بود و از اساس با واقعیت دینی جامعه ایرانی همخوانی نداشت.
گفتنی است غفلت رسانه‌ها نسبت به تغییرات ارزشی و عدم انعکاس سخن افراد به حاشیه رانده شده نیز از دیگر شواهدی است که همگی به نوعی عملکرد ناکارآمد رسانه‌ها را در انعکاس اخبار مربوط به اعتراضات اخیر نشان می‌دهد. مجموعه این عوامل، رسانه‌ها را از کنشگری صحیح میان دولت و ملت دور کرده و باعث می‌شود آنان نقشی پوشالی در این میان داشته باشند و در واقع رسانه‌هراسی نیز نتیجه همین عدم نقش‌آفرینی صحیح آنها در ارتباط و انعکاس روابط میان دولت و ملت است. این در حالی است که رسانه می‌تواند نقشی مؤثر در انسجام اجتماعی ایفا کند و ضرورت دارد با سیاستگذاری صحیح از سوی دولتمردان، به نقش‌آفرینی هرچه مؤثرتر رسانه‌ها جامه عمل پوشانده شود. بی‌تردید رسانه‌ها مادامی می‌توانند به مسئولیت اجتماعی خود عمل کرده و نسبت به آن وفادار باشند که بکوشند تریبونی برای صدای همگان باشند و از تک صدایی تبری جسته و به خیر و دوستی، چنانکه ارسطو در آثار سیاسی خود به آنها پرداخته است، توسل کنند.
 *مکتوب های حاضر، متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی دکتر نجفی و دکتر اجاق است که در اولین نشست از سلسله‌ نشست‌های گفت‌وگوی انتقادی با عنوان «تحلیل نظریه‌پردازانه وقایع اخیر ایران (ریشه‌ها و روایت‌ها)» در محل پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی ارائه شد. 


نیم نگاه
​​​​​​​در مباحث مرتبط با «ارتباطات بحران» بهترین زمان واکنش به یک اتفاق یک تا پنج ساعت بعد از آن واقعه است، اما در صورت تعلل داشتن رسانه‌ها برای واکنش مقتضی، «موضوع» به «بحران» تبدیل می‌شود. حالا این سؤال مطرح می‌شود که رسانه‌های ما به‌عنوان یکی از بازیگران عرصه عمومی چقدر در بزنگاه‌های سیاسی و اجتماعی ورود بموقع و مؤثری دارند؟ متأسفانه به نظر می‌رسد آنچنان که باید در عرصه رسانه، مدیریت و سیاستگذاری صحیحی نداریم و شاهد این مدعا عملکرد رسانه‌ها در انعکاس اخبار مربوط به اعتراضات پس از فوت خانم مهسا امینی بود

مطالبه‌گری متوازن چیست؟
مطالبه‌گری در هر حوزه‌ای اساساً یک کنش مثبت محسوب می‌شود. این را حسین شهرستانی، معاون پژوهشی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی به «ایران» می‌گوید: «ما درجامعه‌ای زندگی می‌کنیم که گرایش‌های مختلف سیاسی و قومی و فرهنگی وجود دارد، بنابراین هم مسائل متفاوت و هم موضوعات مشترک با سطح مطالبه‌گری متفاوت دارند. مهم این است که امکان طرح مسائل از زبان هر یک از این گرایش‌ها و طیف‌ها وجود داشته باشد. بنابراین برای طرح مطالبه باید ابزارهای کارآمدی هم وجود داشته باشند تا بتوانند به عنوان میانجی‌های اجتماعی، صدای مطالبات را به گوش مخاطبان برسانند. این واسطه در واقع کار همان نهادهای مطالبه‌گری را انجام می‌دهند که به نمایندگی از هر یک از این اقشار و گروه‌ها در ابتدا مسائل را تفسیر و روایت کرده و سپس منتقل می‌کنند.»
اما آیا ما هم‌اکنون نهادهای واسط و میانجی‌گرهای اجتماعی داریم؟ شهرستانی می‌گوید که نمی‌توان به‌طور مطلق جواب منفی داد. چراکه گروه‌های مطالبه‌گر مثل نخبگان فرهنگی و عدالتخواه وجود دارد، اما در ساختار حاکمیت هم ما به میانجی‌های اجتماعی نیاز داریم تا مطالبات عمومی را در داخل حاکمیت دنبال کنند. خب این در حال حاضر محدود است. از طرفی باید نهادهای واسط میان حاکمیت و مردم هم وجود داشته باشند مثل هنرمندان، اساتید دانشگاه، روحانیون و احزاب سیاسی تا نمایندگی سیاسی و اجتماعی مردم را برعهده بگیرند. الان این وظیفه بیشتر بر دوش سلبریتی‌ها است، اما با توجه به گستردگی خواسته‌ها و مطالبات مردم باید نهادهای میانجی هم متنوع باشند و نباید این بار به شکل نامتوازن تقسیم شود. البته در یک دهه اخیر گروه‌های مطالبه‌گر در قالب‌های مختلف شکل گرفته‌اند و در شبکه‌های اجتماعی هم ایفای نقش می‌کنند و حتی پیگیر مطالبات و پرونده‌های اجتماعی، محیط زیستی و سیاسی هم هستند، اما کارکرد اغلب‌شان شبیه انتشار یک خبر یا در سطح یک افشاگری در فضای عمومی است، چون به نظر می‌رسد که «رسانه زده» شده است. یعنی صرفاً به یک کنش رسانه‌ای تقلیل پیدا می‌کند، درحالیکه نهادهای واسط یا همان میانجی‌های اجتماعی باید به شکل حرفه‌ای، ساختارمند و علمی مطالبات گروه‌های هدف را جلو ببرند و نتیجه‌محور باشند. نکته مهم اینجا است که قدرت چانه‌زنی و تعامل هم با نهادهای قدرت داشته باشند و صرفاً پیگیری‌های‌شان در حد صدور یک بیانیه نباشد. البته از طرفی باید فضایی هم برای فعالیت آزادانه نهادهای قدرت ایجاد شود.
شهرستانی درباره زبان مطالبه‌گری هم می‌گوید: «این یک تعامل دوطرفه است. یعنی همان قدر که به یک زبان روشن، صریح و غیر رادیکالی نیاز است، از آن طرف به یک گوش شنوا و نتیجه‌بخش هم نیاز است و برای این منظور باید زبان مطالبه‌گری از سوی هر دو طرف به رسمیت شناخته شود.»

3

بیش از 150 روز قیمت خودرو ثابت بود و حتی قیمت برخی از خودروها چون تیبا، دنا، رانا و سمند در بازار ریزش پیدا کرد و مردم بعد از مدت‌ها کاهش قیمت انواع خودروها را به چشم دیدند اما با شروع اغتشاشات بازار خودرو دوباره با نوسان قیمت روبه‌رو شد. براساس گزارش میدانی روز گذشته ما، قیمت انواع خودرو از 3 میلیون تومان تا 10 میلیون تومان گران شده و بیشترین افزایش قیمت مربوط به محصولات پژو بوده است.
دولت سیزدهم از اوایل فعالیت خود برای آرامش بازار خودرو برنامه‌های مختلفی را پیاده‌سازی کرد تا مردم در سال 1401 با شرایط بهتری نسبت به خرید خودرو اقدام کنند. از جمله اقدامات دولت سیزدهم در ساماندهی بازار خودرو می‌‌توان به تکمیل خودروهای ناقص، افزایش تیراژ تولید، توزیع مناسب خودرو، کمک به قطعه‌سازان با هدف افزایش تولید و افزایش نظارت بر بازار اشاره کرد. بدین جهت در نیمه اول سال جاری و به اذعان فعالان بازار خودرو و حتی مردم، قیمت خودرو سیر نزولی به خود گرفت و همین امر سبب شد تا دلالان و سودجویان نتوانند از این بازار بیش از این بهره‌برداری کنند. گفته می‌‌شود دلالان از اختلاف قیمت کارخانه با بازار در یک سال و نیم گذشته ۱۷۵ هزار میلیارد تومان سود برده‌اند.
دلالانی که حضورشان در بازار خودرو کمرنگ شده بود و به این اطمینان رسیده بودند که نمی‌توانند مانند گذشته بازار خودرو را دچار آشفتگی کنند، این روزها دوباره فعال شدند و می‌‌خواهند بازار خودرو را به نفع خود مدیریت کنند.
گزارش میدانی ما حاکی از آن است که قیمت پژو206  که سه هفته گذشته 297 میلیون تومان بود به 307 میلیون تومان رسیده است. پراید نیز با 5 میلیون تومان افزایش به رقم 188 میلیون تومان رسیده و همچنین پراید 111 رقم بیش از 209 میلیون تومان را تجربه می‌‌کند که این امر به منزله افزایش 6 میلیون تومانی قیمت این خودرو در بازار است.
تیبا صندوقدار که طی روزهای اخیر به 201 میلیون تومان رسیده، سه هفته پیش 195میلیون تومان بود و همچنین تیبا‌ هاچ‌بک با 4 میلیون تومان افزایش در حدود قیمتی 209 میلیون تومان است.
فعالان بازار خودرو اعتقاد دارند که اغتشاشات اخیر باعث شده آرامش از بازار خودرو فاصله بگیرد و فرصت‌طلبان دوباره در این بازار تعیین‌کننده قیمت‌ها شوند.
یکی از فعالان بازار خودرو در خیابان انقلاب به «ایران» گفت: به جهت برخی تجمعات غیرقانونی مجبور به تعطیلی واحد صنفی خود شدیم و همین امر فضا را برای فعالیت سودجویانه دلالان فراهم کرد. از طرفی این امر باعث شده که برخی از نمایشگاه‌داران نسبت به فروش خودرو در مقطع فعلی اقدام نکنند و همین ممانعت از فروش سبب شده که عرضه خودرو در بازار کاهشی شود.
او ادامه داد: با کاهش عرضه خودرو توسط فعالان بازار، طبیعی است که قیمت خودرو سیر صعودی به خود بگیرد. از طرفی این اتفاق در مورد خودروهای کارکرده هم رخ داده است، قیمت انواع خودروهای کارکرده رو به افزایش است به گونه‌ای که بین 2  تا 14 میلیون تومان افزایش قیمت وجود داشته است.
این فعال بازار با تأکید بر اینکه واردات خودرو می‌‌تواند از سودجویی برخی‌ها بکاهد، گفت: اگر واردات خودرو انجام شود بازار خودرو به سرعت به ثبات می‌‌رسد و دلالان از این حوزه خارج خواهند شد و همچنین امیدواریم تجمعات غیرقانونی به پایان برسد تا کسبه که به جهت شیوع ویروس کرونا و مشکلات متعدد سال‌های متمادی با چالش روبه‌رو بودند، نفس راحتی بکشند.
برای آنکه فاصله قیمت کارخانه و بازار به حداقل برسد و دیگر دلالان به بهانه‌های مختلف وارد این بازار نشوند و دست‌شان در جیب مردم نرود قرار است وزارت صمت نسبت به اصلاح و بازنگری قیمت خودرو اقدام کند. بر همین اساس باتوجه به افزایش قیمت مواد اولیه، هزینه‌های لجستیک و افزایش دستمزدها قیمت انواع خودروها بزودی اصلاح خواهد شد و این فرایندی است که وزارت صمت از حدود دو هفته پیش آغاز کرده است. در حال حاضر آنالیز قیمت خودروسازان دریافت شده و با بررسی‌هایی که در سازمان حمایت، شورای رقابت و وزارت صمت انجام شده اصلاح قیمت‌های خودروسازان درحال انجام است.
در این میان سعید مؤتمنی، رئیس اتحادیه دارندگان نمایشگاه و فروشندگان خودرو درباره  اینکه آیا روند افزایش قیمت خودرو در هفته‌های آینده ادامه‌دار خواهد بود، گفت: برای آنکه افزایش قیمت خودرو متوقف شود ضروری است که عرضه خودرو توسط خودروسازان افزایش پیدا کند؛ بازار خودرو تابع عرضه و تقاضا است. اگر عرضه بیشتر شود اثر خود را در بازار می‌گذارد؛ اگر میزان عرضه جوابگوی تقاضا بود فاصله قیمت محصولات شرکت‌های خودروساز از کارخانه تا بازار حداقل 10 درصد بود نه 
100 درصد.
او تصریح کرد: خودرو یک کالای مصرفی است که امروز تبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شده است. اگر محدودیت در عرضه نداشتیم قیمت این کالا با کوچک‌ترین نوسان‌ ارزی تغییر نمی‌کرد.
مؤتمنی با اشاره به ریزش نرخ خودروهایی که در 2 ماه گذشته افزایش تولید داشتند، افزود: قیمت پژو 207 اتوماتیک مدل 1401 تیرماه با ارز 28 هزار تومانی حدود 567 میلیون تومان بود این در حالی‌ است که امروز همین خودرو با ارز 33 هزار تومانی حدود 478 میلیون تومان به فروش می‌رسد چراکه تعداد فاکتور کردن این خودرو توسط خودروساز بیشتر شده است.
یکی دیگر از فروشندگان خودرو در خیابان انقلاب به «ایران» گفت: بازار خودرو طی 4 ماه اخیر بسیار آرام و بدون تنش بود و هر فردی که نیاز فوری به خودرو داشت، به صورت مستقیم خرید خود را از نمایشگاه‌ها انجام می‌‌داد اما طی سه هفته گذشته و اغتشاشاتی که صورت گرفت شاهد نوسان قیمت در بازار خودرو هستیم.
مرتضی رنجبر با بیان اینکه نوسان قیمت خودرو به ضرر مردم است، افزود: مدت‌ها طول کشید تا بازار خودرو به آرامش رسید تا مردم با شرایط بهتری خرید کنند اما اغتشاشات و شلوغی‌های بی دلیل سبب شد که خریداران واقعی خودرو آسیب مالی ببینند و حتی برخی دوباره توانایی خرید خودرو را از دست دادند.
او گفت: بازار خودرو یکی از مشاغلی است که به‌سرعت تحت تأثیر مسائل سیاسی قرار می‌‌گیرد. لذا هرگونه تنش و چالش بازار این بخش را به هم می‌‌ریزد، از همین رو امیدواریم با افزایش عرضه خودرو از سوی خودروسازان و کاهش تجمعات غیرقانونی آرامش به بازار خودرو بازگردد.

با پایان کار ارزیابی واحدهای خسارت دیده بر اثر زلزله 5.4ریشتری خوی آذربایجان غربی، کار آواربرداری واحدهایی که قابلیت سکونت ندارند از روز شنبه آغاز شد تا عملاً کار نوسازی1100 واحدی که نیاز به تخریب و نوسازی دارند کلید بخورد. «مجید جودی» معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن در حاشیه بازدید از مناطق زلزله‌زده خوی به خبرنگار «ایران» گفت: ارزیابی‌های ما نشان می‌دهد به‌ دنبال وقوع زلزله خوی، حدود 5100 واحد مسکونی شهری و روستایی در این منطقه خسارت دیده‌اند. البته 1100 واحد مسکونی روستایی به گونه‌ای تخریب شده‌اند که باید به طور کامل تخریب و نوسازی شوند. همچنین بیش از 4 هزار واحد مسکونی در شهر خوی و روستاهای بخش مرکزی آن نیاز به تعمیرات دارند.

​​​​​​​زهره افشار
خبرنگار

با پایان کار ارزیابی واحدهای خسارت دیده بر اثر زلزله 5.4ریشتری خوی آذربایجان غربی، کار آواربرداری واحدهایی که قابلیت سکونت ندارند از روز شنبه آغاز شد تا عملاً کار نوسازی1100 واحدی که نیاز به تخریب و نوسازی دارند کلید بخورد. «مجید جودی» معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن در حاشیه بازدید از مناطق زلزله‌زده خوی به خبرنگار «ایران» گفت: ارزیابی‌های ما نشان می‌دهد به‌ دنبال وقوع زلزله خوی، حدود 5100 واحد مسکونی شهری و روستایی در این منطقه خسارت دیده‌اند. البته 1100 واحد مسکونی روستایی به گونه‌ای تخریب شده‌اند که باید به طور کامل تخریب و نوسازی شوند. همچنین بیش از 4 هزار واحد مسکونی در شهر خوی و روستاهای بخش مرکزی آن نیاز به تعمیرات دارند.
وی با اشاره به سردسیربودن منطقه خوی تصریح کرد: با توجه به سرمای زودرس بنا داریم کار تعمیرات و بازسازی واحدهای مسکونی زلزله‌زده را هر چه سریع‌ترآغاز و به اتمام برسانیم.
وی در پاسخ به این پرسش که با در نظر گرفتن وقوع زلزله خوی درست قبل از سرمای پاییز آیا برنامه‌ای برای توزیع کانکس در منطقه دارید، توضیح داد: با توجه به اینکه عمده واحدهای خسارت‌دیده نیاز به تعمیرات دارند، کار تعمیرات را بسرعت انجام می‌دهیم اما در مورد واحدهایی که نیاز به نوسازی دارند هم سعی خواهیم کرد این واحدها قبل از سرمای زمستان به مرحله قابل قبولی از ساخت برسند.
وی افزود: خوشبختانه بافت روستایی این منطقه یک بافت روستایی زنده است که روستاییان در چنین مواقعی همدیگر را تنها نمی‌گذارند و نگرانی از بابت اسکان روستاییان زلزله‌زده وجود ندارد. جودی تأکید کرد: پیشنهادات بنیاد مسکن درخصوص سقف کمک بلاعوض، تسهیلات تعمیرات و ساخت واحدهای خسارت‌دیده بزودی تقدیم هیأت دولت می‌شود که با حسن توجه ویژه رئیس‌جمهور و هیأت دولت انتظار می‌رود این مصوبه هر چه سریع‌تر مورد تصویب قرار گیرد و ابلاغ شود.
در همین حال جعفر برزگر، مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان‌غربی هم به «ایران» گفت: کانون این زمین‌لرزه در بخش مرکزی شهر خوی بوده است که برآوردهای 67 تیم ارزیاب ما نشان می‌دهد در جریان وقوع این زلزله 16 روستا متحمل بیشترین خسارت شده‌اند. به گفته وی، ارزیابان علاوه‌ بر شهرهای خوی و دیز، 44 روستا را تا شعاع 20 کیلومتری کانون وقوع زلزله برای شناسایی واحدهای خسارت‌دیده بررسی کرده‌اند که مشخص شد 4هزار واحد شهری و روستایی نیاز به تعمیرات دارند که 750 واحد آن در شهر خوی و دیز و 3 هزار و 250 واحد در روستاها قرار گرفته است. همچنین 1100 واحد روستایی نیز به گونه‌ای خسارت دیده‌اند که امکان سکونت ایمن ندارند و باید نوسازی شوند.
برزگر با اشاره به اینکه 258هزار و 445 واحد مسکونی روستایی در استان آذربایجان‌غربی وجود دارد، افزود: از این تعداد 92 هزار و 36 واحد مقاوم‌سازی شده‌اند. وی افزود: هر چند در روستاهای بخش مرکزی خوی نیز از 28 هزار واحد مسکونی روستایی بیش از 50 درصد واحدها نوسازی شده‌اند ولی بازهم کافی نیست زیرا مقاوم‌سازی واحدهای روستایی، مهم‌ترین راهکار برای جلوگیری از تخریب در حوادثی نظیر زمین‌لرزه است.
به گفته وی، هیچ یک از واحدهای مسکونی این منطقه که پیش‌تر نوسازی شده بودند بر اثر وقوع زلزله خسارت ندیده‌اند و این اهمیت مقاوم‌سازی در این منطقه را نشان می‌دهد. وی گفت: بررسی‌های کارشناسی پژوهشکده سوانح طبیعی نشان می‌دهد خوی در پهنه خطر‌پذیری زلزله واقع شده و به همین دلیل لزوم بازسازی واحد‌های غیرمقاوم روستایی در این منطقه بیشتر از جاهای دیگر است. این منطقه معمولاً هر چند سال یک‌بار زلزله بزرگی را تجربه می‌کند و در سال 98 نیز در این منطقه شاهد زلزله پرقدرتی با خسارت به 3 هزار و 500 واحد مسکونی روستایی بودیم.
وی خاطرنشان کرد: با پایان کار ارزیابی، از صبح روز شنبه کار آوار‌برداری واحدهایی که نیاز به بازسازی دارند با اعتبار داخلی بنیاد آغاز شده است و امیدواریم با مصوبه دولت در خصوص میزان تسهیلات، کارها با همین سرعت پیگیری شود.
«امیرعباس جعفری» مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان‌غربی نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» تصریح کرد: علاوه‌ بر آسیب به این تعداد واحد مسکونی شهری و روستایی، 552 واحد نگهداری دام نیز خسارت بالای 80 درصد دیده‌اند که نیاز به بازسازی دارند. وی افزود: برآوردهای اولیه ما نشان می‌دهد زیرساخت‌هایی مانند شبکه های آب، برق و گاز آسیب جدی ندیده‌اند و برآورد خسارات احتمالی به ساختمان های دستگاه‌های اداری همچنان ادامه دارد. وی با اشاره به توزیع 2 هزار و 54 تخته چادر میان زلزله‌زدگان تصریح کرد: خوشبختانه در حال حاضر شرایط آب‌وهوایی به گونه‌ای است که زلزله‌زدگان مشکل خاصی بابت سرما ندارند. زلزله ۵.۴ ریشتری خوی ساعت ۳:۵۱ بامداد چهارشنبه ۱۳ مهرماه به وقوع پیوست.

گروه اقتصادی/ راه‌آهن رشت - آستارا، بخش پایانی کریدور ریلی شمال-جنوب است که 162 کیلومتر طول دارد، اهمیت این خط آهن برای نقشی است که در انتقال 200 میلیون تن کالای ترانزیتی از کشورهای شمالی، کشورهای حاشیه خزر و منطقه اوراسیا ایفا می‌کند. به همین خاطر در دومین مجمع اقتصادی دریای خزر، کشورهای عضو بر انتقال کالا و ترانزیت از کریدور شمال - جنوب تأکید کرده‌اند. با توجه به محوریت ایران در این کریدور، تکمیل زیرساخت‌ها در کشور در رأس برنامه‌های عمرانی قرار گرفته است.
در حال حاضر ۸۵ درصد از جابه‌جایی کالا در کشور و کالای ترانزیتی از طریق جاده‌ای انجام می‌شود که باید با تکمیل زیرساخت‌ها و تأمین ناوگان ریلی، ترانزیت کالا از طریق ریل به بنادر جنوبی و شمالی انجام شود. هزینه کمتر ترانزیت ریلی، باعث شده کشورها استفاده از ریل را برای انتقال کالا ترجیح دهند. از سوی دیگر بیشترین ترانزیت کالا در حال حاضر شامل عبور کالاهای روسی از مسیر ایران است، با توجه به اینکه در غرب دریای خزر امکان انتقال کالاهای روسیه از دریا به ریل با تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا امکان‌پذیر است، ساخت این قطعه ریلی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.
ساخت راه‌آهن رشت - آستارا شامل دو بخش تملک اراضی و سپس زیرسازی و ریل‌گذاری است. تملک اراضی با توجه به ارزشمند بودن اراضی در این منطقه 2 هزار میلیارد تومان هزینه دارد که باید از سوی ایران تأمین شود، اما در بحث ساخت، کشورهایی که در این خط ریلی منافع دارند (روسیه و آذربایجان) اعلام آمادگی کرده‌اند تا در تأمین سرمایه مشارکت کنند. قرار است سازنده داخلی راه‌آهن رشت- آستارا بدون برگزاری مناقصه عمومی و به‌صورت ترک تشریفات مناقصه از سوی سازمان برنامه و بودجه به قرارگاه خاتم واگذار شود. محمد منجمی، مجری راه‌آهن رشت-آستارا در گفت‌و‌گو با «ایران» ،با اشاره به انجام مقدمات صدور مجوز برای قرارگاه خاتم از سوی سازمان برنامه، گفت: تا یک ماه آینده این مجوز صادر می‌شود و در گام اول قرارگاه خاتم حدود 50 کیلومتر از راه‌آهن را تکمیل می کند. قرارگاه قرار است در سه گام راه‌آهن رشت-آستارا را تکمیل کند که در هر گام حدود 53 کیلومتر از این خط ساخته می‌شود.
برآورد هزینه ساخت خط ریلی رشت- آستارا 20 هزار میلیارد تومان است. تأمین مالی آن از دو بخش داخلی و خارجی مورد نظر است، اگر تأمین مالی آن از طریق منابع داخلی باشد، با توجه به اینکه تکمیل خط در 3 سال (تا 1404) خواهد بود، هزینه‌های تورمی شامل آن می‌شود، اما اگر سرمایه‌گذاری خارجی و با منابع ارزی هزینه ساخت را تأمین کند هزینه تورمی شامل طرح نمی‌شود.
تهاتر نفت معطل صدور مجوز
تأمین منابع ساخت راه‌آهن رشت-آستارا از تهاتر نفت نیز دیده شده است. به گفته متولیان ساخت این بخش از خط ریلی، تهاتر در حال حاضر معطل صدور مجوز ترک تشریفات مناقصه از سوی سازمان برنامه و بودجه است. به محض اینکه مجوز ترک تشریفات برای قرارگاه خاتم صادر شود روند تهاتر نفت  مسیر خود را طی می کند.
بنا براین گزارش در حالی که برای زیرسازی 10 کیلومتر پایانی خط حدود هزار میلیارد تومان منابع نیاز است که از محل تهاتر فقط 70 میلیارد تومان تأمین شده است. بنابراین به نظر می‌رسد تسهیل در ساخت بخش پایانی کریدور ریلی شمال- جنوب به خاطر پیچ و خم مسائل اداری و صدور مجوز برای پیمانکار آن، معطل مانده است. قرارگاه خاتم اعلام کرده که به محض صدور مجوز تهاتر نفت را برای تأمین منابع ساخت خط ریلی رشت-آستارا آغاز می‌کند.
در اجلاس مجمع اقتصادی خزر، یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح شده برای تسهیل تجارت بین کشورهای عضو و همچنین تجارت با کشورهای منطقه و کشورهای عضو پیمان های منطقه‌ای مانند اوراسیا و شانگهای، زمینه‌سازی برای تسهیل ترانزیت بود. بر همین اساس اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای که ایران نیز اخیراً به عضویت رسمی آن در آمد 8 طرح در زمینه کریدور حمل‌ونقل امضا کردند. همچنین رئیس کمیسیون اقتصادی اوراسیا اعلام کرده است که «مطالعاتی را برای توسعه همکاری بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سازمان همکاری شانگهای بویژه در بخش حمل‌ونقل و انجام داده‌اند.» بر همین اساس، فعالیت هشت کریدور حمل‌ونقل مرتبط با کریدورهای بین‌المللی شمال-جنوب و غرب-شرق تصویب در کمیسیون اقتصادی اوراسیا به تصویب رسیده است.
ایران به‌عنوان یکی از اعضای اوراسیا و همچنین اتحادیه شانگهای، از یک سو و به‌عنوان مهم‌ترین کشور در مسیر کریدورهای منطقه ای شمال-جنوب و شرق به غرب از سوی دیگر، در حال حاضر از طرف کشورهای منطقه به‌عنوان اصلی‌ترین مسیر باری عبور کالا در نظر گرفته شده است که برای پاسخ به این تقاضا، سرعت بخشی به تکمیل زیرساخت‌ها بویژه ساخت ریل رشت-آستار اهمیت دو چندانی دارد.
ایران در نشست 5 کشور مجمع اقتصادی خزر، «تشکیل کمیته همکاری حمل‌ونقل، ترانزیت، تعرفه و تجارت و گمرکی به منظور یکسان‌سازی و هماهنگی تعرفه‌های حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای و دریایی و نیز ایجاد زمینه برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در کارهای زیربنایی مانند بنادر، کشتیرانی و خطوط راه‌آهن» را پیشنهاد داده است.
اگر زیرساخت‌های کشور در بخش حمل‌ونقل تکمیل شود ایران، روسیه و آذربایجان و سایر کشورهای پیرامونی تا سال 2030، ترانزیت خود را به 50 میلیون تن افزایش می‌دهند. برنامه ایران،ترانزیت 10 میلیون تن کالای روسیه تا 2023 و مجموع ترانزیت 20 میلیون تنی تا این سال است. تکمیل کریدورهای ترانزیتی عبور کالا از ایران را تا 8 سال آینده 30 میلیون تن افزایش خواهد داد و به تبع آن درآمدهای ناشی از ترانزیت نیز بیشتر خواهد شد. ایران از طریق آذربایجان به قفقاز و روسیه و از طریق ترکمنستان به کشورهای سی آی اس متصل می‌شود. کریدورهای ترانزیتی جاده‌ای و ریلی در این مسیرهای میان ایران و کشورهای منطقه فعال شده است که البته تکمیل زیرساخت ها، رشد ترانزیت را سرعت می‌بخشد. ایران در نظر دارد با رفع گلوگاه‌های مرزی و ایجاد کریدورهای سبز برای کوتاه کردن زمان ترانزیت کالا دستیابی به هدف ترانزیت 50 میلیون تنی تا 2030 دست پیدا کند.
تکمیل یک شاخه دیگر ریلی کریدور شمال- جنوب
روسیه علاوه‌بر اعلام آمادگی برای سرمایه‌گذاری در ساخت راه‌آهن رشت-آستارا، برای تکمیل راه‌آهن رشت-کاسپین نیز اعلام آمادگی کرده است. این خط آهن 17 کیلومتر است که 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. منابع داخلی طرح از محل تسهیلات بانکی (ماده 56) و همچنین تسهیلات تخصیصی سفر سال گذشته ریاست جمهوری به گیلان تأمین می‌شود. در سفر رئیس جمهور اعتبار 600 میلیارد تومانی برای راه‌آهن رشت- کاسپین اختصاص یافت که 200 میلیارد تومان آن سال گذشته اختصاص یافته و 400 میلیارد تومان نیز امسال باید اختصاص یابد اما تا کنون این مبلغ اختصاص پیدا نکرده است. برنامه تکمیل این خط ریلی تا پایان امسال است. پیشنهاد روسیه برای سرمایه گذاری درتکمیل خط ریلی رشت به انزلی به منظور ایجاد هاب ترانزیتی از طریق انتقال کالا با کشتی به بندر انزلی و از آنجا با خطوط ریلی به سایر بنادر ایران است. علاوه‌بر بنادر شمالی، توسعه بنادر جنوبی نیز در برنامه همکاری دو کشور ایران و روسیه قرار دارد.
با توجه به سیاست‌های راهبردی دولت سیزدهم مبنی بر توسعه همکاری‌های اقتصادی، تجاری و حمل و نقلی با کشورهای همسایه و منطقه، رشد ترانزیت از محورهای این برنامه راهبردی است که با توسعه کریدورهای ترانزیتی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل حاصل می‌شود.
ترانزیت سالانه 20 میلیون تن بین ایران و 5 کشور
در راستای پیشبرد برنامه‌های ترانزیتی دولت، نخستین اجلاس ترانزیتی میان ایران و کشورهای ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان روز گذشته در کشور برگزار شد.
شهریار افندی‌زاده، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی در مراسم برگزاری نخستین اجلاس ترانزیتی میان ایران و کشورهای ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان، گفت: اجلاس شش جانبه ترانزیتی را فرصتی برای هم‌افزایی و بهره‌مندی همه بازیگران عرصه حمل‌ونقل، لجستیک و تجارت در منطقه می‌دانیم.
وی افزود: این اجلاس را یک ابتکار عمل جدید برای تقویت همگرایی منطقه‌ای بین کشورهای حاضر در زمینه حمل‌ونقل و ترانزیت می‌دانیم.
وی گفت: برگزاری این اجلاس، فضای مناسبی برای تبادل نظر وزرای کشورهای حاضر در این زمینه و همچنین دیدارهای دوجانبه میان وزرا و سایر مقامات ارشد حمل و نقلی کشورهای عضو فراهم کرده است.
معاون حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه به‌واسطه شکل‌گیری فضای سازنده و تعاملی فعلی در زمینه حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت میان اعضای حاضر، بویژه فی‌مابین جمهوری اسلامی ایران با هر یک از اعضا در چهارچوب روابط دوجانبه و همچنین توافق‌های چندجانبه ایران با دیگر کشورهای حاضر، فصل نوین و روزهای شکوفایی همکاری‌های حمل ونقل و ترانزیتی در حال رقم خوردن است.
افندی‌زاده، این اجلاس را در امتداد نشست اخیر سران شانگهای در سمرقند و مذاکرات انجام شده بین وزرای حمل‌ونقل کشورهای حاضر در اجلاس دانست و اظهار امیدواری کرد که این اجلاس، منجر به تبیین و تصویب تصمیمات هوشمندانه و هدفمند جهت اقدام مشترک با همکاری مشترک همه اعضا شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین  به امکان هدف‌گذاری میان مدت ترانزیت سالانه ۲۰ میلیون تن کالا بین ایران و ۵ کشور ترکمنستان، جمهوری قزاقستان، جمهوری ازبکستان، جمهوری تاجیکستان و جمهوری قرقیزستان اشاره کرد و گفت: در بیانیه پایانی اجلاس هم این هدف‌گذاری مورد تأکید است.
افندی‌زاده با بیان اینکه یک ابتکار ارزشمند برای هدفمند کردن و همسوسازی اقدامات اعضا در چهارچوب یک برنامه عمل مشترک منطقه‌ای شش جانبه ترانزیتی، فراهم شده است، افزود: در این راستا، به گروه‌های کارشناسی تأکید می‌شود از هر ظرفیت و ابزاری نظیر عضویت مشترک در سازمان‌ها و کریدورهای منطقه‌ای و بین‌المللی ترانزیتی، همکاری‌های با یکدیگر در سرمایه‌گذاری و احداث پروژه‌های زیرساختی، حسن همجواری و بهبود ترددهای مرزی، توسعه دیجیتال در فرایندهای ترانزیت، تسهیل در امور کنسولی و ویزای رانندگان و بهبود مستمر تعرفه‌ها و عوارض ترانزیتی در راستای این برنامه عمل مشترک بهره‌گیری کنند.
وی خواستار نگاه ویژه گروه‌های کارشناسی به ایجاد سازکار مدیریت کریدورهای ترانزیتی عبوری در راستای تقویت همکاری شش جانبه ترانزیتی و طرح توافق‌های کلیدی به همین منظور در متن سند پایانی این اجلاس شد.

آدرینا ورشینگر/ یکی از مهم‌ترین بازی‌های هفته هشتم لیگ برتر، بازی سپاهان و پرسپولیس بود که با تساوی بدون گل به پایان رسید تا ال‌کلاسیکوی وطنی برنده‌ای نداشته باشد. ظاهر امر این است که 2 تیم مدعی لیگ، به کسب یک امتیاز برابر هم رضایت داده‌اند. زردپوشان اصفهانی 2 امتیاز خانگی را از دست دادند و سرخپوشان پایتخت هم یک امتیاز در خانه حریف به دست آوردند. اما سکه این بازی یک روی دیگر هم دارد و آن این است که هر 2 تیم، شانس صدرنشینی را از دست دادند. این حسرت برای قرمزها از جهتی بیشتر است که آنها 4 هفته متوالی رتبه نخست جدول را در اختیار داشتند و این فرصت را داشتند تا فاصله‌شان را با دیگر رقبا بیشتر کنند اما نتایجی که پرسپولیس در 2 بازی قبلش به دست آورد، باعث شد آنها با فرصت سوزی، جایگاه اولی را واگذار کنند. شاگردان یحیی گل محمدی در هفته هفتم، در ورزشگاه آزادی 1-0 مغلوب تراکتور شدند تا اولین شکست‌شان در این فصل را تجربه کنند و این هفته هم که به تساوی رسیدند تا در 2 هفته، 5 امتیاز را از دست داده باشند. امتیازاتی که می‌توانست جمع امتیازهای آنها را به عدد 20 برساند و فاصله‌ای خوب برای‌شان ایجاد کند اما پرسپولیسی‌ها که 15 امتیازی هستند، حالا گل گهر 15 امتیازی را به‌عنوان صدرنشین جدید بالای سر خود و استقلال 15 امتیازی را به‌عنوان تیم سوم جدول، بیخ گوش خود می‌بینند. در حال حاضر، تنها دلیل فاصله این تیم‌ها با یکدیگر، تفاضل گل‌شان است که شاید خیلی نگران‌کننده به نظر نرسد اما اینکه چرا پرسپولیس نتوانست جایگاه خود را حفظ کند، موضوعی است که باید به آن توجه داشت. آنچه در این بین به نظر می‌رسد، این است که این تیم تمرکز خود را از دست داده و دلیل آن هم اختلاف‌ها و دودستگی‌هایی است که بین اعضای این تیم پس از اتفاق‌های اخیر در کشور به وجود آمده است. سرخ‌ها 4 بازی پیاپی را برده بودند و ادامه این روند طبیعی به نظر می‌رسید اما بازیکنان این تیم نتوانسته‌اند ذهن خود را در زمین فوتبال متمرکز کنند. این در حالی است که این وظیفه سرمربی تیم است که آرامش را به شاگردان خود منتقل کند اما گل محمدی خودش با اظهاراتی که داشته، این مسئولیت را بدرستی انجام نداده است. گل محمدی پس از باخت به تراکتور در نشست خبری گفت: «بردن حق آنها بود و حتی می‌توانستند گل‌های بیشتری نیز بزنند. در مورد این بازی صحبتی نمی‌توانم بکنم. از شما هم می‌خواهم در مورد مسائل فنی سؤال نپرسید.» او درباره پنالتی که مهدی ترابی از دست داد نیز، چنین استدلالی آورد: «در بازی قبلی لوکادیا پنالتی زد و امروز ترابی، هر دو نیز خیلی خوب پنالتی می‌زنند و مشکلی نبود اما به حدی بازیکنانم ذهن مشوشی داشتند که شاید چند تا هم می‌زدیم گل نمی‌شد.» این صحبت‌ها مؤید این مفهوم است که فکر پرسپولیسی‌ها جای دیگری بوده است. در حالی که از یک تیم حرفه‌ای انتظار می‌رود که بیشترین تمرکز را روی فوتبال و بازی در مستطیل سبز داشته باشد اما به نظر می‌رسد که خود یحیی هم چندان تلاشی برای این آرامش بخشی نداشته است. او چرا باید بگوید تیمش شاید چند گل دیگر هم می‌خورد؟ چرا یحیی خود با برخی اقداماتش ناآرامی را در تیم دامن زده است؟ اقدام او یک روز پیش از بازی سپاهان کمک به آرامش تیم بوده است؟ وظیفه یک مربی در وهله اول کسب موفقیت برای تیمی که هدایتش را بر عهده دارد می باشد ، چرا گل محمدی این وظیفه واضح و بدیهی خود را باایجاد تنش و درگیری ذهنی در تیم عوض کرده است؟ پرسپولیس در بازی با سپاهان هم فوتبال خوبی را از خود به نمایش نگذاشت و تنها یکی دو فرصت نصفه و نیمه به دست آورد. در نیمه دوم هم که بازی در اختیار میزبان بود و اگر علیرضا بیرانوند آن تک به تک را دفع نمی‌کرد یا فرصت‌های خوب دیگر سپاهان گل می‌شد، قرمزها حالا دومین باخت‌شان را هم تجربه می‌کردند. حالا پرسپولیس در بازی بعد خود باید به مصاف مس رفسنجانی برود که جزو تیم‌های بدون باخت لیگ است و باید دید گل محمدی می‌تواند تیمش را به روند خوب هفته‌های سوم تا ششم بازگرداند یا خیر.
گل محمدی این نکته را نباید فراموش کند که هوادار پرسپولیس امسال از این تیم فقط جام قهرمانی می خواهد و هر زمان در لیگ این هدف دور از دسترس قرار بگیرد او باید پاسخ هوادار را بدهد. هوادار پرسپولیس از یحیی و تیمش بازی خوب و نتیجه می خواهد ، تیمی که الان نه بازی خوبی ارائه می دهد نه نتیجه خوبی کسب می کند ، یحیی شرایط پیش از فصل خود را به یاد بیاورد، هوادار به او چک سفید امضا نداده ، تا دیر نشده باید تیم را به ریل بازی و نتیجه خوب برگرداند.

مهری رنجبر/ تیرانداز طلایی ایران در المپیک توکیو، ناراحت است که دوبار سفرشان به مصر کنسل شد؛ اتفاقی که فرصت تمرین بیشتر و جدی قبل از مسابقات را از آنها گرفت. به گفته او بیشتر از هر چیزی بلاتکلیفی آنها را اذیت کرده است. جواد فروغی امیدوار است تیراندازان‌ ایرانی با همه سختی‌هایی که پشت سر گذاشته‌اند در مسابقات قهرمانی جهان در مصر که انتخابی المپیک نیز محسوب می‌شود، فینالیست شوند. او می‌داند مدال طلایش در المپیک توکیو توقع همه را از خودش بالا برده، اما ترجیح می‌دهد روی مسابقه‌اش تمرکز کند.
انگار قضیه سفر شما به مصر، حکایت «تا سه نشه، بازی نشه» شده! درست است؟
ابتدا قرار بود جمعه پرواز داشته باشیم که با عدم صدور ویزا، به شنبه موکول شد و امروز هم صحبت از حل مشکل صدور ویزا و پرواز تیم به مصر در روز یکشنبه(امروز) است. قرار بود چند روز زودتر برویم تا با شرایط آب و هوایی آنجا و در سالن مسابقات با فشنگ تمرین کنیم اما نشد.
دوبار تعویق سفر اذیت کننده بود؟
خیلی اذیت شدیم. ما چمدان‌ها را بسته بودیم و اردوها تمام شده بود، تست pcr هم دادیم و منتظر بودیم راهی شویم اما ویزا نیامد و هر دوبار پرواز کنسل شد. جدای از هزینه‌ای که روی دست فدراسیون می‌ماند، بلاتکلیفی خیلی آزاردهنده است. البته این چند روز تمرین را رها نکردیم.
مسابقات جهانی مصر، انتخابی المپیک هم محسوب می‌شود. این موضوع چقدر کار را سخت‌تر می‌کند؟
درواقع این رقابت‌ها دو روی سکه است؛ مسابقات به خاطر قهرمانی جهان به خودی خود اهمیت خاصی دارد و با برگزاری هر 4 سال یک بار برای تیراندازی، حکم المپیک را دارد. به همین خاطر کشورها با همه داشته‌هایشان می‌آیند، از طرف دیگر وقتی انتخابی المپیک می‌شود، کار را سنگین‌تر می‌کند. با اینکه مسابقات مهمی است، ولی ذهن تیرانداز نباید خیلی درگیر اهمیت مسابقات شود، یا از آن برای خودش غول بسازد، چرا که وقتی هدف خیلی بزرگ شود، ذهن درگیر می‌شود و تمرکز از بین می‌رود. شاید بهتر باشد به جای تمرکز روی اهمیت مسابقه و سختی کار، تیرانداز روی تکنیک و اجرای کار زوم کند تا بدون استرس مسابقه دهد. هرچه بیشتر به مسابقه فکر کنی استرس بیشتر می‌شود و کار لطمه می‌خورد.
جواد فروغی قهرمان المپیک توکیو، همچنان یک چهره شاخص در مسابقات است، شما برای اینکه این مسائل تمرکزت را بهم نزند چه کار می‌کنی؟
شرایط قهرمان المپیک مشابه کسی است که به او شیء باارزشی بدهند تا به مقصدی ببرد! بنابراین برای حفظ آن باید خیلی حواسش جمع باشد که این موضوع هم خوب است و هم بد. حفظ وجهه قوی خوب است اما بد است که مدام باید به آن فکر کند. این روزها هم کم نیستند افرادی که با حرف‌هایشان به من، انتظاراتشان را یادآوری می‌کنند. اینکه من قهرمان المپیک هستم و باز هم باید مدال بگیرم. وقتی در صحبت رودررو یا پیام یا مکالمه تلفنی می‌گویند که ما منتظر دومی هستیم یا برو ببینیم چه کار می‌کنی... آنها نمی‌دانند ذهن، همه دارایی من تیرانداز است اما به هر حال من باید آن را مدیریت کنم. البته برای این کار باید از مشاور و روانشناس کمک گرفت و البته تجربه بزرگان.
شما برای اینکه با این‌ حرف‌ها و انتظارات استرس نگیرید، از مشاوره روانشناس استفاده می‌کنید؟
تا الان که نشده از مشاوره روانشناس ورزشی و اختصاصی تیراندازی کمک بگیرم اما سعی کرده‌ام از راهکارهای دیگران استفاده کنم.
با تمریناتی که داشتید و رکوردهایی که ثبت کردید، چقدر امیدوارید به فینال قهرمانی جهان برسید یا حتی سهمیه المپیک بگیرید؟
ما که در آتش سریع تمرین نکرده‌ایم، چرا که فشنگ خور زیادی دارد و ما هم مشکل فشنگ داشتیم. با این حال احتمال صعود به فینال قهرمانی جهان برای من و بقیه تیراندازان هست، به شرطی که درگیری‌های ذهنی را مدیریت کنیم و بدون استرس کار خودمان را در مسابقات انجام دهیم. خدا کمک کند، این بار هم می‌توانیم به موفقیت بچه‌ها امیدوار باشیم.
تفاوت وضعیت امکانات شما با رقبا چقدر روی نتیجه تأثیر دارد؟
در تیراندازی تپانچه و تفنگ تجهیزات برخلاف بقیه رشته‌ها خیلی مهم است. به هر حال کیفیت سلاح، لوله، ساچمه، فشنگ و برای تفنگ لباس و کفش خیلی روی نتیجه تأثیرگذار است.
تفاوت تمرین خشک با تمرین با فشنگ چقدر است؟
ما می‌توانیم در ۲۵ و ۵۰ متر شرکت کنیم اما در تمرینات نفری ۱۰ فشنگ خارجی زدیم، بقیه فشنگ‌ها ایرانی بود یا تمرین خشک داشتیم. حتی به خاطر نبود فشنگ رکوردگیری جدی نداشتیم. در واقع ما با تمرین نصف و نیمه آماده حضور در رقابت‌های جهانی شدیم.

عطیه لباف
 خبرنگار
 
با عبور از تابستان بدون خاموشی امسال، اکنون این سؤال مطرح است که چه اقداماتی باعث شد تا مانند دو سال گذشته برق خانه‌ها قطع نشود و آیا تراز تبادلات برقی کشور در این مدت منفی بوده است؟ برای پاسخ به این سؤال سراغ علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو رفتیم. او در گفت‌وگو با «ایران» بیان کرد که چگونه امسال تمام ظرفیت‌های تولید برق کشور فعال شد و در همین حال چه مذاکراتی برای افزایش تبادلات برقی انجام شد. به گفته وزیر نیرو بزودی صادرات به ترکیه و به طور کلی تبادلات برقی با این کشور آغاز می‌‌شود. درحالی که طی 4 سال اخیر صادرات برق ایران به ترکیه صفر شده بود.
تولید و تأمین برق تابستان امسال چگونه انجام شد که خاموشی‌ رخ نداد؟
ابتدا عنوان کنیم که امسال در بخش ایجاد ظرفیت‌های نیروگاهی شاهد رکوردشکنی بی‌نظیری بودیم، بالاترین رکورد ایجاد ظرفیت نیروگاه‌های کشور تاکنون 4 هزار و 200 مگاوات بود که در تابستان سال جاری با رشد 50 درصدی شکسته شد و به 6 هزار مگاوات رسید. اما پیش از ورود به اینکه چگونه چنین دستاورد و موفقیتی حاصل شد، باید گفت که به دلیل عدم توسعه متوازن‌ زیرساخت‌های صنعت برق با رشد تقاضا، ناترازی قابل توجهی را میان تولید و مصرف شاهد بودیم که ناشی از برخی محدودیت‌ها و دیدگاه‌های مدیریتی گذشته بود. این ناترازی در تابستان سال 1400 به 15 هزار مگاوات رسیده بود، وضعیتی که آثار آن را در خاموشی‌های مکرر تابستان آن سال شاهد بودیم و شاید بتوان گفت خاموشی‌های بی‌برنامه در این سال، بیشترین خسارت را به بخش صنعت و تولید کشور وارد کرد. پیش‌بینی می‌شد این ناترازی با توجه به رشد سالانه تقاضای برق و در اوج بار مصرف تابستان امسال به 17 هزار مگاوات برسد، بنابراین ضرورت داشت با تدابیر مختلف، وضعیت موجود را مدیریت کرده و تبعات آن به حداقل رساند. همان‌گونه که در جریان هستید 100 برنامه در این رابطه تدوین شد که 38 اقدام در بخش افزایش ظرفیت تولید و تأمین برق تعریف شده بود.
براساس چشم‌اندازهای بلندمدت یعنی تا پایان دولت سیزدهم، صنعت برق افزایش 35 هزار مگاوات تولید را در حوزه نیروگاه‌های حرارتی، تجدید‌پذیر و نیروگاه‌های اختصاصی برق صنایع دیده است و اجرایی شدن این برنامه را با جدیت دنبال می‌کند، در عین حال افزایش 6 هزار مگاوات ظرفیت برای عبور از اوج بار مصرف تابستان امسال برنامه‌ریزی و اجرایی شد، با اجرایی شدن این برنامه‌ها ظرفیت تولید نیروگاه‌های حرارتی از 72 هزار مگاوات فراتر رفت. بر اساس تفاهمنامه منعقد شده با وزارت صمت به منظور مشارکت در تولید انرژی، بخشی از این افزایش ظرفیت به میزان 183 مگاوات نیز به نخستین نیروگاه برق صنایع یعنی نیروگاه شهید باکری سمنان اختصاص داشت. نیروگاهی که باید 12 تا 14 ماه زمان احداث و بهره‌برداری آن به طول می‌انجامید، اما با عزم جهادی و تکیه بر توانمندی داخلی ظرف مدت 8 ماه وارد مدار شد.
این در حالی است که نیاز مصرف برق نیز در اوج تقاضای تابستان سال جاری با 3.7 درصد رشد نسبت به سال گذشته رکورد جدیدی را به ثبت رساند و به 69 هزار و 457 مگاوات رسید، ارقام تولید برق نسبت به مدت مشابه سال قبل از رشدی معادل هشت و نیم درصد برخوردار بوده است. اما پاسخگویی و تأمین این رشد تقاضا، مرهون اقدامات متعددی است که افزایش ظرفیت نیروگاهی و آمادگی حداکثری نیروگاه‌های کشور برای تولید در اوج بار مصرف تابستان بخش‌هایی از آن است، برای دستیابی به این مهم 93 هزار و 641 مگاوات تعمیرات در نیروگاه‌های حرارتی صورت گرفت و ضریب آمادگی این نیروگاه‌ها تا قبل از شروع اوج مصرف به 98 درصد رسید. این امر سبب شد نرخ خروج اضطراری نیروگاه‌ها در اوج بار شبکه به کمتر از 2 درصد برسد.
خوشبختانه بخش عمده افزایش ظرفیت نیروگاهی تا پایان تابستان در مدار قرار گرفت و به شبکه سراسری متصل شد، در واقع توانستیم با توجه به توسعه‌ای که صورت گرفت و سایر اقدامات اعم از استفاده از ظرفیت نیروگاه‌های برقابی و تجدید‌پذیر، افزایش تبادل برق و همچنین برنامه‌های مدیریت مصرف در تمامی بخش‌ها اعم از خانگی، صنایع، کشاورزی، ادارات دولتی و بخش عمومی، دوره اوج بار مصرف برق کشور را با اعمال حداقل محدودیت سپری کنیم.
اما برخی می‌‌گویند که قطع برق صنایع کمک کرد که خاموشی‌ها تکرار نشود.
چنین نیست. برخلاف سال گذشته با اقدامات صورت گرفته پایداری برق بخش خانگی، تجاری و 580 هزار واحد صنعتی خرد کشور حفظ شد. ۴۹‌ هزار ‌و ‌۵۵۸ مشترک متوسط و مستقر در شهرک‌های صنعتی تنها 12 ساعت در هفته با محدودیت تأمین برق مواجه بودند که امکان جبران آن در روز جمعه میسر بود. با 442 واحد صنعتی بزرگ نیز تفاهم شد که این ایام را به تعمیرات اساسی و تعطیلات سالانه خود اختصاص دهند. برق صنایع سیمانی برای تنظیم بازار تأمین شد و علاوه بر این صنایع می‌توانستند با برقراری شیفت‌های شبانه برق مورد نیاز تولید خود را در این ساعات تأمین کنند و محدودیت‌های تفاهمنامه در ساعات شبانه برطرف شد. برق بخش کشاورزی با مدیریت مصرف 5 ساعت در ساعات اوج بار مصرف، رایگان محاسبه و با مجموع اقدامات انجام شده کمک شایانی به مدیریت بار شبکه شد. به عنوان مثال در زمان اوج مصرف برق شاهد هزار و 500 مگاوات صرفه‌جویی در بخش خانگی بودیم که این صرفه‌جویی به تأمین برق کشور کمک کرد، به‌گونه‌ای که در تأمین برق صنایع نسبت به سال قبل رشد 15 درصدی صورت گرفت و گزارش‌های رسمی کشور نیز حاکی از رشد تولیدات واحدهای صنعتی است که نشان می‌دهد تأمین برق آن‌ها نسبت به سال گذشته وضعیت به مراتب بهتری داشته است.
اخیراً به رفع محدودیت‌های تولید در واحدهایی که از مدار تولید خارج شده بودند، اشاره کردید. برای کدام نیروگاه‌ها و چه اقداماتی انجام شد؟ چرا در سال‌های اخیر این اتفاق نیفتاده بود و این ظرفیت چه کمکی به عبور از بحران خاموشی امسال کرد؟
با آغاز به کار دولت و از شهریورماه سال گذشته انجام و تکمیل تعمیرات نیروگاهی پیش از ورود به فصل گرم سال و به منظور استفاده حداکثری از ظرفیت تولید مورد توجه قرار گرفت. آمادگی نیروگاه‌ها به منظور تأمین برق پایدار تابستان مورد تأکید قرار داده شد و در همین راستا خوشبختانه با تلاش‌های جهادی، تعمیرات اساسی نیروگاه‎ها پیش از ورود به دوره گرم سال به اتمام رسید. این موضوع نقش بسزایی در گذر از اوج بار مصرف برق در تابستان داشت. در این رابطه انجام تعمیرات نیروگاهی در ایام تعطیل سال و حتی ایام نوروز هم تعطیل نشد و شخصاً بر روند انجام تعمیرات در سراسر کشور نظارت داشتم و پیگیر بودم.
همان طور که اشاره کردید بخشی از افزایش ظرفیت تولید نیروگاه‌ها در تابستان سال جاری دستاورد نوسازی و تعمیرات اساسی به موقع نیروگاه‌ها بود. از این طریق هزار و 35 مگاوات از 258 واحد نیروگاهی به ظرفیت تولید امسال اضافه شد. شامل 935 مگاوات ارتقای توان عملی نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی در 256 واحد نیروگاهی و 100 مگاوات رفع محدودیت‌های تولید در 2 واحد نیروگاه بخاری است. این اقدامات بر اساس روش‌های دانش بنیان و با هزینه‌ای کمتر از 5 درصد هزینه احداث نیروگاه‌های جدید به اجرا رسید.
در واقع اقدامات انجام شده باعث افزایش توان عملی و اسمی نیروگاه‌های حرارتی موجود شد و در نتیجه به مدیریت تأمین برق  سراسری کمک کرد، این در حالی است که مجموع افزایش ظرفیت از طریق روش‌هایی که ذکر شد، از ابتدای سال 1395 تا انتهای سال 1400 یعنی در مدت بیش از 5 سال از 2 هزار و 100 مگاوات فراتر نرفته بود.
علاوه بر این‌ها دو واحد نیروگاهی آسیب دیده داشتیم که سال‌ها از مدار خارج بودند. واحد 3 نیروگاه برقابی شهید عباس پور و واحد3 نیروگاه سیکل ترکیبی یزد که با اقداماتی که توسط شرکت‌های تعمیرات نیروگاهی و با کمک فناوری‌های بومی سازی شده و دانش بنیان انجام شد، این واحدها در مدار تولید برق قرار گرفتند و در حال حاضر در حداکثر تولید خودشان قرار دارند.
به نظر شما، آیا تابستان 1402 نیز بدون خاموشی سپری می‌‌شود؟ برای رفع این ناترازی تجمعی چه اقداماتی در دستور کار دارید؟
پیش‌بینی شده است برای تأمین برق پایدار پیک تابستان سال آینده ظرفیت نیروگاه‌های کشور 6 هزار مگاوات دیگر افزایش پیدا کند، در بخش تعمیرات نیروگاهی نیز بیش از 107 هزار مگاوات برنامه تعمیراتی در قالب 735 پروژه در دستور کار قرار دارد تا نیروگاه‌ها با حداکثر توان آماده ورود به تابستان سال 1402 باشند. پیش‌بینی ما این است که اوج تقاضای مصرف برق در تابستان 1402 به 72 تا 73 هزار مگاوات برسد، وزارت نیرو از تجارب موفق امسال برای تأمین برق تابستان آینده بهره خواهد برد، برای کاهش فاصله توان قابل تأمین نسبت به تقاضا، احداث 6 هزار مگاوات نیروگاه در دست اقدام است که از این میزان 3 هزار مگاوات توسط شرکت مادرتخصصی برق حرارتی اجرا می‌شود. بدیهی است پر کردن فاصله زیادی که طی سال‌ها بین رشد سریع تقاضا و روند توسعه ظرفیت نیروگاهی در کشور ایجاد شده است فرآیند زمانبری است، اما وزارت نیرو تلاش جدی خواهد کرد تا با سرعت بخشی به احداث نیروگاه‌های جدید و تداوم برنامه‌های بهینه‌سازی و مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف، تا حد امکان بدون خاموشی، پاسخگوی نیاز برق کشور باشد.
هم اکنون سازوکارهای مدیریت مصرف برق در سال 1402 در دست بررسی است و به محض اینکه تدوین و نهایی شود، اعلام خواهیم کرد. اما برنامه این است که حدود 10 هزار مگاوات مصرف را مدیریت کنیم. باید توجه داشت که بخش مهمی از کار ما توجه به حوزه مدیریت مصرف است، اگرچه ایران از صادرکنندگان اصلی انرژی‌ در دنیاست، اما با مصرف بی رویه برق در واقع انرژی‌های تجدیدناپذیر کشور اعم از نفت و گاز را از بین می‌‌بریم، به همین دلیل معتقدم باید کماکان و با جدیت مباحث مدیریت و بهینه‌سازی مصرف در کشور پیگیری و نهادینه شود.
تمرکز بر اقداماتی چون اصلاح سیستم روشنایی معابر و ارتقا آن به چراغ‌های LED پربازده و کم مصرف، اخذ مجوز شورای اقتصاد برای ایجاد نیروگاه‌های تجدیدپذیر خورشیدی، اصلاح استاندارد سیستم‌های سرمایشی و اقدامات گسترده دیگر را در برنامه داریم که نویدبخش توجه جدی‌تر بر منابع تجدیدپذیر انرژی و کاهش شدت انرژی در کشور و تأمین پایدار برق برای کلیه مشترکین در سال‌های آتی است. روند آن نباید متوقف شود و حتماً باید تداوم داشته باشد.
با توجه به شرایطی که در مصرف داشتیم آیا امسال تراز تبادلات برقی کشور منفی است؟
خیر. بررسی داده‌های صادرات و واردات برق کشور نشان می‌‌دهد که تراز انرژی ما مثبت است و 80 درصد صادرات و کمتر از 20 درصد واردات داریم. ما برنامه تبدیل ایران به‌ هاب برق منطقه را با جدیت در دستور کار داریم و در این راستا با کشورهای همسایه طی یک سال اخیر توافق یا مذاکره کرده‌ایم. خطوط برق ایران به افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق متصل است و اخیراً پروژه‌ای در ترکیه اجرا شده که بزودی به بهره‌برداری می‌‌رسد. زیرساخت تبادل برق Back to Back را با ترکیه برقرار کرده‌ایم که نخستین بار است و تاکنون این شیوه را اجرایی نکرده بودیم. در زیرساخت تبادل برق خوی‌باش‌قلعه، قرار بر این است که اتصال برقی دو کشور از طریق این شیوه نوین با توان ۶۰۰ مگاوات انجام شود و از این طریق با ارتقای ضریب بار مؤثر، شاهد افزایش ظرفیت تبادل انرژی باشیم. ترکیه تنها کشور همسایه که باقیمانده است و به نظر می‌‎رسد، اتصال شبکه برق ایران و ترکیه به نوعی دسترسی شبکه برق ایران به کشورهای اروپایی را نیز فراهم می‌کند. علاوه بر این، سنکرون شبکه برق با روسیه در مراحل اجرایی و نصب تجهیزات فنی است. با قطر هم از طریق کابل دریایی می‌‌خواهیم این تبادل را برقرار کنیم و در حال مطالعه و انتخاب مشاور هستیم. افق روشنی برای صادرات برق و همین طور تبادلات داریم و ما تمام ظرفیت‌ها را در این زمینه فعال کرده ایم.